French
DeutschBa Saw Phyu – Wikipedia, wolna encyklopedia
| król Mrauk U | |
| Okres | od ok. stycznia 1459 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia | ok. marca 1430 (czwartek) |
| Data śmierci | 5 sierpnia 1482 (w wieku 52 lat) |
| Ojciec | |
| Matka | Saw Pa-Ba |
| Żona | Saw Nandi |
| Dzieci | Dawlya (syn) |
- W tym birmańskim imieniu Ba Saw jest zwrotem grzecznościowym
Ba Saw Phyu (birm. ဘစောဖြူ, wymowa birmańska: /ba̰ sɔ́ pʰjù/, wymowa arakańska: /ba̰ sɔ́ pʰɹù/; znany też pod imieniem Kalima Shah; 1430–1482) – król Arakanu w latach 1459–1482.
W 1459 r. podbił on Ćottogram, a w 1481 r. stłumił rebelię, która tam wybuchła. Nawiązał kontakty religijne ze Sri Lanką i wzniósł świątynię Mahabodhi Shwegu. Chociaż był kochany przez swych poddanych ze względu na oświeconą formę rządów, jakie wprowadził, został zamordowany przez służącego swego najstarszego syna, Dawlyi.
Wczesne lata życia[edytuj | edytuj kod]
Ba Saw Phyu był synem księcia Khayi i księżniczki Saw Pa-Ba (brim. စောပဘာ), którzy oboje należeli do rodziny królewskiej w Launggyet na początku lat 30. XV w.[b] Książę Phyu miał młodszego brat, Ba Saw Nyo, oraz kilku braci przyrodnich. Chociaż miał też starszego brata przyrodniego, pierwszego syna Min Khaya z żony pochodzącej z ludu, głównym rywalem Phyu w drodze na tron był Min Swe, przyrodni brat, którego matka Saw Pyinsa także należała do rodziny królewskiej w Launggyet i byłą cioteczną siostrą Saw Pa-Ba[1]. Według arakańskich kronik, młody książę miał atletyczną budowę ciała i był świetnym łucznikiem oraz strzelcem wyborowym. Poślubił on Saw Nandi oraz Saw Htin. Miał syna, Dawlyę, z Saw Nandi oraz dwóch synów, Gamaniego i Narapati Sekkyę, z Saw Htin. Miał też co najmniej dwie córki[2].
W 1458 r. Phyu został wybrany przez króla na następcę tronu. Min Swe, wówczas gubernator Launggyet, zbuntował się i w listopadzie 1458 r. nadciągnął na czele armii wspartej przez szańskie państwo Kalay. Jednak siły Mrauk U z łatwością odparły atak otwierając przed Ba Saw Phyu drogę do władzy, jako dla niekwestionowanego następcy tronu[3].
Panowanie[edytuj | edytuj kod]
Wkrótce po stłumieniu buntu Min Swe umarł król Khayi i Phyu objął po nim tron w wieku 29 lat[2]. Nowy król okazał się władcą ambitnym. W pierwszym roku rządów wykorzystał zamęt panujący na dworze sułtana Rukunuddin Barbak Shaha i zdobył Ćottogram[4][5]. (Należy zauważyć, iż kroniki arakańskie twierdzą, że Ćottogram został podbity dziewięć lat wcześniej, w roku 1450, przez króla Khayi[6]) Podbój Ćottagramu wskazywał tyleż na wzrost siły Arakanu, co na słabość Bengalu. Po udanym podboju Ba Saw Phyu wyemitował monetę z sześcioma kalimami zapisanymi pismem perskim jako „oznakę suwerennej władzy” nad Ćottogramem[4].
Większość jego panowania przebiegła w pokoju, chociaż od czasu do czasu wybuchały bunty. W 1461 r. rewoltę wzniecił władca Tanlwe. 23 maja 1476 r. (czwartek, 1. dzień Przybywania Księżyca miesiąca Waso 838 ME) bunt podniósł lud Thet[7]. Obydwie rebelie zostały łatwo stłumione, jednak do poważniejszych wydarzeń doszło w 1481 r., kiedy zbuntował się Ćottagram. W grudniu 1481 r. (miesiąc Natdaw 843 ME)[c], król wyruszył do Ćottogramu. Miasto zostało zdobyte dopiero po kilku dniach zażartej walki. Kilkakrotnie przechodziło ono z rąk do rąk, ale ostatecznie przewagę zyskały siły arakańskie. Kroniki donoszą, że Ba Saw Phyu ścigał buntowników daleko w głąb Bengalu[7].
W 1463 r. król założył miasto nazwane Pyin-htaung. W 1471 r. poszerzył granice Myauk U oraz nakazał wykopanie nowych fos i kanałów[7]. Dla celów religijnych wzniósł świątynię Mahabodhi Shwegu na wzgórzu znajdującym się na północny zachód od pałacu. Ośmiokątny plan świątyni przypisywany jest wpływowi architektury Lemro[8]. Nawiązał on też kontakty religijne ze Sri Lanką, z której otrzymał w darze Tipitakę – święte teksty buddyzmu therawady[7].
Śmierć[edytuj | edytuj kod]
Chociaż był „wychwalany przez swych rodaków” za swoje oświecone rządy, 5 sierpnia 1482 r. król został zamordowany przez służącego najstarszego syna, Dawlyi. Dawlya był niezadowolony z najnowszej decyzji króla, który wyznaczył następcą tronu jego młodszego przyrodniego brata Gamaniego. Zamordowany król miał 52 lata. Jego miejsce na tronie zajął ojcobójca – Dawlya[9].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rakhine Razawin Thit (Sandamala Linkara t. 2 1999: 24) podaje, że został on zamordowany w poniedziałek, 7. dnia Ubywania Księżyca miesiąca Wagaung 843 ME, co oznacza piątek, 17 sierpnia 1481 r. Jest to oczywista pomyłka drukarska, ponieważ na poprzedniej stronie (Sandamala Linkara t. 2 1999: 23) znajduje się informacja, że w miesiącu Natdaw 843 ME (listopad 1481) król znajdował się na wojnie w Ćottogramie. Co więcej, kronika podaje, że panował on 23 lata; ponieważ do władzy doszedł w 1459 r., poprawna data powinna być o rok późniejsza, 5 sierpnia 1482 r., kiedy rzeczywiście wypadał w poniedziałek.
- ↑ (Sandamala Linkara t. 2 1999: 18): Jego rodzice pobrali się ok. połowy roku 1429., po tym, gdy w kwietniu 1429 król Saw Mon przejął władzę nad Launggyet.
- ↑ (Sandamala Linkara t. 2 1999: 24): miesiąc Natdaw 843 ME = 22 listopada 1481 do 20 grudnia 1481 r.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 18, t.2.
- ↑ a b Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 23, t. 2.
- ↑ Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 21, t. 2.
- ↑ a b Phayre 1883 ↓, s. 78–79.
- ↑ Harvey 1925 ↓, s. 140.
- ↑ Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 20, t. 2.
- ↑ a b c d Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 23-24, t. 2.
- ↑ Gutman 2001 ↓, s. 87.
- ↑ Sandamala Linkara 1931 ↓, s. 25, t. 2.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pamela Gutman: Burma’s Lost Kingdoms: Splendours of Arakan. Bangkok: Orchid Press, 2001. ISBN 974-8304-98-1. (ang.).
- G.E. Harvey: History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. Londyn: Frank Cass & Co. Ltd, 1925. (ang.).
- Lt. Gen. Sir Arthur P. Phayre: History of Burma. Wyd. 1967. Londyn: Susil Gupta, 1883. (ang.).
- Ashin Sandamala Linkara: Rakhine Yazawinthit Kyan. Wyd. 1997–1999. T. 1–2. Rangun: Tetlan Sarpay, 1931. (birm.).
| Dynastia Pagan 849–1297 | |
|---|---|
| Królestwa Myinsaing i Pinya 1297–1364 | |
| Królestwo Sikongu 1315–1364 | |
| Królestwo Ava 1364–1555 | |
| Królestwo Hanthawaddy 1287–1539, 1550–1552 | |
| Królestwo Mrauk U 1429–1785 |
|
| Królestwo Pyain 1482–1542 | |
| Dynastia Taungngu 1510–1752 | |
| Odrodzone Królestwo Hanthawaddy 1740–1757 | |
| Dynastia Konbaung 1752–1885 |
