Artur Ekert – Wikipedia, wolna encyklopedia

Artur Konrad Ekert
Data i miejsce urodzenia	19 września 1961 ; Wrocław
Zawód, zajęcie	fizyk
Narodowość	polska
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński; Uniwersytet Oksfordzki
Uczelnia	Uniwersytet Oksfordzki; Narodowy Uniwersytet Singapuru
	Odznaczenia
	Medal Maxwella (1995); Medal Hughesa (2007); Nagroda Milnera (2023)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Artur Ekert (ur. 19 września 1961 we Wrocławiu) – polski fizyk teoretyczny zajmujący się fundamentami mechaniki kwantowej oraz kwantowym przetwarzaniem informacji. Profesor fizyki kwantowej na Wydziale Matematyki Uniwersytetu Oksfordzkiego, a także profesor honorowy Lee Kong Chian (Lee Kong Chian Centennial Professor)^[a] na Narodowym Uniwersytecie Singapuru oraz dyrektor Centrum Technologii Kwantowych^[1] na tym uniwersytecie. Laureat kilku nagród, w tym Medalu Hughesa (2007) przyznawanego przez Towarzystwo Królewskie w Londynie.

Edukacja i kariera naukowa[edytuj | edytuj kod]

Uczęszczał do rzeszowskiej Szkoły Podstawowej nr 8, a następnie do IV Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Rzeszowie, gdzie zdał maturę^[2].

Następnie ukończył studia z zakresu fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na Uniwersytecie Oksfordzkim. W latach 1987–1991 był doktorantem w Wolfson College, gdzie odbywał studia pod kierunkiem Davida Deutscha oraz Keitha Burnetta. W swojej rozprawie doktorskiej^[3] pokazał, jak stan splątany może zostać wykorzystany do kwantowego przekazywania klucza kryptograficznego z zapewnieniem pełnego bezpieczeństwa przesyłania informacji. Po ukończeniu studiów doktorskich pracował w latach 1991–1994 na stanowisku Junior Research Fellow, a od 1994 r. jako Research Fellow w Merton College na Uniwersytecie Oksfordzkim. W tym okresie założył grupę badawczą przekształconą później w Centre for Quantum Computation^[4]^{[brak potwierdzenia w źródle]}, zajmującą się kryptografią kwantową oraz kwantowym przetwarzaniem informacji. Grupa ta została utworzona w Clarendon Laboratory(inne języki) na Uniwersytecie Oksfordzkim^[5].

W latach 1998–2002 pracował jako profesor fizyki na Uniwersytecie Oksfordzkim i jako Fellow oraz Tutor in Physics w Keble College(inne języki). W latach 1993–2000 zajmował także pozycję Howe Fellow w Royal Society. W latach 2002–2007 zajmował stanowisko profesora (Leigh-Trapnell Professor of Quantum Physics) na oraz stanowisko Professorial Fellow w King's College na Uniwersytecie w Cambridge^{[potrzebny przypis]}.

W roku 2007^{[potrzebny przypis]} objął stanowisko profesora fizyki kwantowej w Mathematical Institute Uniwersytetu Oksfordzkiego^[6] oraz stanowisko profesora honorowego Lee Kong Chian (Lee Kong Chian Centennial Professor)^[a] na Narodowym Uniwersytecie Singapuru.

Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Za swoją pracę nad wykorzystaniem splątania w kryptografii Artur Ekert został nagrodzony w 1995 roku Medalem Maxwella przyznawanym przez Institute of Physics, a w roku 2007 Medalem Hughesa przyznawanym przez Royal Society. Artur Ekert jest również, jako uczestnik projektu IST-QuComm, współlaureatem Nagrody Kartezjusza za rok 2004 przyznawanej przez Unię Europejską za wybitne osiągnięcia w zakresie nauki i technologii będące rezultatem badań międzynarodowych na poziomie europejskim. W 2021 roku, na festiwalu upamiętniającym 100. urodziny Stanisława Lema został odznaczony Nagrodą Planety Lema w dziedzinie nauki za osiągnięcia w kryptografii kwantowej. W 2023 roku otrzymał nagrodę Milnera przez Towarzystwo Królewskie w Londynie^[7].

Zainteresowania naukowe[edytuj | edytuj kod]

Zainteresowania naukowe Artura Ekerta obejmują dziedzinę przetwarzania informacji w systemach kwantowomechanicznych, ze szczególnym uwzględnieniem kryptografii i obliczeń kwantowych.

W swojej pracy z 1991^[8] roku wprowadził, bazując na nierównościach Bella, oparty o splątanie protokół kwantowej dystrybucji klucza. Eksperymentalna realizacja zaproponowanego protokołu została wykonana w 1992^[9] przy współpracy naukowców z Defence Research Agency. Jednocześnie wprowadził pojęcia spontanicznego parametrycznego obniżenia częstości, kodowania fazy oraz interferometrii kwantowej do słownika kryptografii.

Ekert jako pierwszy rozwinął koncepcję dowodu bezpieczeństwa opartego na puryfikacji splątania^{[potrzebny przypis]}. Udowodnił też, że prawie każda kwantowa bramka logiczna działająca na dwóch kubitach jest uniwersalna^[10]. Zaproponował on również jedne z pierwszych realistycznych implementacji obliczeń kwantowych – przy wykorzystaniu indukowanego oddziaływania dipol-dipol w sterowanym optycznie układzie kropek kwantowych oraz przy wykorzystaniu interferometrii Ramseya^[11]. Wprowadził również bardziej stabilne geometryczne kwantowe bramki logiczne^[12] oraz zaproponował wolne od szumów kodowanie^[13], które obecnie znane jest jako podprzestrzenie wolne od dekoherencji.

Inne ważne prace Ekerta dotyczą wymiany stanów kwantowych, szacowania optymalnych stanów kwantowych oraz transferu stanów kwantowych. Jest on również znany z prac nad połączeniem pojęcia dowodów matematycznych oraz praw fizyki, jak również z popularnonaukowych publikacji z dziedziny historii nauki^[14].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Określenie Centenial jest odniesieniem do 100 lat istnienia Uniwersytetu w Singapurze. Z tej okazji uniwersytet ufundował kilka honorowych tytułów profesorskich.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Message from CQT Director Artur Ekert [Dostęp 21/02/2012]
↑ JaromirJ. Kwiatkowski JaromirJ., AnetaA. Gieroń AnetaA., Prof. Artur Ekert, absolwent IV LO kandydatem do Nagrody Nobla z fizyki [online], Biznes i Styl, 7 października 2019 [dostęp 2024-02-12] .
↑ Artur K. Ekert, Correlations in Quantum Optics, Praca doktorska, Oxford, 1991.
↑ Centre for Quantum Computation, qubit.org [zarchiwizowane 2012-02-07] (ang.).
↑ Clarendon Laboratory, qubit.org [zarchiwizowane 2012-02-04] (ang.).
↑ Artur Ekert [online], Mathematical Institute, University of Oxford [dostęp 2024-02-12] (ang.).
↑ The Royal Society Milner Award and Lecture [online], Royal Society [dostęp 2023-09-08] (ang.).
↑ Artur K.A.K. Ekert Artur K.A.K., Quantum cryptography based on Bell’s theorem, „Physical Review Letters”, 67 (6), 1991, s. 661–663, DOI: 10.1103/PhysRevLett.67.661 [dostęp 2024-02-12] (ang.).
↑ Artur K.A.K. Ekert Artur K.A.K. i inni, Practical quantum cryptography based on two-photon interferometry, „Physical Review Letters”, 69 (9), 1992, s. 1293–1295, DOI: 10.1103/PhysRevLett.69.1293 [dostęp 2024-02-12] (ang.).
↑ Universality in quantum computation, „Proceedings of the Royal Society of London. Series A: Mathematical and Physical Sciences”, 449 (1937), 1995, s. 669–677, DOI: 10.1098/rspa.1995.0065, arXiv:quant-ph/9505018 [dostęp 2024-02-12] (ang.).
↑ AdrianoA. Barenco AdrianoA. i inni, Conditional Quantum Dynamics and Logic Gates, „Physical Review Letters”, 74 (20), 1995, s. 4083–4086, DOI: 10.1103/PhysRevLett.74.4083, arXiv:quant-ph/9503017 [dostęp 2024-02-12] (ang.).
↑ Jonathan A.J.A. Jones Jonathan A.J.A. i inni, Geometric quantum computation using nuclear magnetic resonance, „Nature”, 403 (6772), 2000, s. 869–871, DOI: 10.1038/35002528 [dostęp 2024-02-12] (ang.).
↑ Quantum computers and dissipation, „Proceedings of the Royal Society of London. Series A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences”, 452 (1946), 1996, s. 567–584, DOI: 10.1098/rspa.1996.0029, arXiv:quant-ph/9702001 [dostęp 2024-02-12] (ang.).
↑ ArturA. Ekert ArturA., Complex and unpredictable Cardano, „International Journal of Theoretical Physics”, 47 (8), 2008, s. 2101–2119, DOI: 10.1007/s10773-008-9775-1, arXiv:0806.0485 [dostęp 2024-02-12] (ang.), preprint w arXiv w otwartym dostępie.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Strona domowa Artura Ekerta [online], arturekert.org [dostęp 2024-02-12] (ang.).
Artur Ekert [online], The Mathematics Genealogy Project [dostęp 2024-02-12] .
KarolK. Jałochowski KarolK., ArturA. Ekert ArturA., Kryptografia kwantowa. Co to takiego? [online], www.polityka.pl, 12 maja 2022 [dostęp 2024-02-12] .
KarolK. Jałochowski KarolK., Pogaduszki duchów, „Polityka”, 27 (2763), 3 lipca 2010, s. 74–75 [zarchiwizowane 2010-08-03] .

[centenial-1] Określenie Centenial jest odniesieniem do 100 lat istnienia Uniwersytetu w Singapurze. Z tej okazji uniwersytet ufundował kilka honorowych tytułów profesorskich.

[2] Message from CQT Director Artur Ekert [Dostęp 21/02/2012]

[TiO-3] JaromirJ. Kwiatkowski JaromirJ., AnetaA. Gieroń AnetaA., Prof. Artur Ekert, absolwent IV LO kandydatem do Nagrody Nobla z fizyki [online], Biznes i Styl, 7 października 2019 [dostęp 2024-02-12] .

[4] Artur K. Ekert, Correlations in Quantum Optics, Praca doktorska, Oxford, 1991.

[qubit-5] Centre for Quantum Computation, qubit.org [zarchiwizowane 2012-02-07] (ang.).

[Clarendon-6] Clarendon Laboratory, qubit.org [zarchiwizowane 2012-02-04] (ang.).

[maths-7] Artur Ekert [online], Mathematical Institute, University of Oxford [dostęp 2024-02-12] (ang.).

[8] The Royal Society Milner Award and Lecture [online], Royal Society [dostęp 2023-09-08] (ang.).

[9] Artur K.A.K. Ekert Artur K.A.K., Quantum cryptography based on Bell’s theorem, „Physical Review Letters”, 67 (6), 1991, s. 661–663, DOI: 10.1103/PhysRevLett.67.661 [dostęp 2024-02-12] (ang.).

[10] Artur K.A.K. Ekert Artur K.A.K. i inni, Practical quantum cryptography based on two-photon interferometry, „Physical Review Letters”, 69 (9), 1992, s. 1293–1295, DOI: 10.1103/PhysRevLett.69.1293 [dostęp 2024-02-12] (ang.).

[11] Universality in quantum computation, „Proceedings of the Royal Society of London. Series A: Mathematical and Physical Sciences”, 449 (1937), 1995, s. 669–677, DOI: 10.1098/rspa.1995.0065, arXiv:quant-ph/9505018 [dostęp 2024-02-12] (ang.).

[12] AdrianoA. Barenco AdrianoA. i inni, Conditional Quantum Dynamics and Logic Gates, „Physical Review Letters”, 74 (20), 1995, s. 4083–4086, DOI: 10.1103/PhysRevLett.74.4083, arXiv:quant-ph/9503017 [dostęp 2024-02-12] (ang.).

[13] Jonathan A.J.A. Jones Jonathan A.J.A. i inni, Geometric quantum computation using nuclear magnetic resonance, „Nature”, 403 (6772), 2000, s. 869–871, DOI: 10.1038/35002528 [dostęp 2024-02-12] (ang.).

[14] Quantum computers and dissipation, „Proceedings of the Royal Society of London. Series A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences”, 452 (1946), 1996, s. 567–584, DOI: 10.1098/rspa.1996.0029, arXiv:quant-ph/9702001 [dostęp 2024-02-12] (ang.).

[15] ArturA. Ekert ArturA., Complex and unpredictable Cardano, „International Journal of Theoretical Physics”, 47 (8), 2008, s. 2101–2119, DOI: 10.1007/s10773-008-9775-1, arXiv:0806.0485 [dostęp 2024-02-12] (ang.), preprint w arXiv w otwartym dostępie.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]