Armada de Chile – Wikipedia, wolna encyklopedia

Armada de Chile

Państwo	Chile
Siły zbrojne	Siły Zbrojne Chile
Data utworzenia	1818
Bandera
Proporzec
Multimedia w Wikimedia Commons

Armada de Chile – chilijska marynarka wojenna to jeden z trzech rodzajów sił zbrojnych, odpowiedzialna za patrolowanie wód terytorialnych Chile na Pacyfiku. Wybrzeże Chile liczy 4300 km, a kraj zajmuje około 3000 wysp. Obecnie flota składa się z 43 okrętów, w tym ośmiu fregat rakietowych i czterech diesel-elektrycznych okrętów podwodnych, oraz 70 mniejszych jednostek patrolowych (2015). Zdecydowana większość okrętów to używane jednostki sprowadzone z Europy, ale reprezentujące względnie nowoczesny poziom w Ameryce Południowej. Marynarka dysponuje także własnym lotnictwem, które liczy ponad 40 samolotów patrolowych i śmigłowców. Obecny personel liczy około 26 tysięcy ludzi oraz 2 tysiące piechoty morskiej (2015).

Historia[edytuj | edytuj kod]

XIX wiek[edytuj | edytuj kod]

Na początku XIX wieku marynarka, dowodzona i organizowana przez brytyjskiego oficera Thomasa Cochrane′a, odegrała istotną rolę w wojnie Chile o niepodległość z Hiszpanią^[1]. Jej rola następnie zmalała na skutek długiego okresu pokoju i w efekcie w 1860 roku składała się tylko z jednego parowca i czterech jednostek żaglowych^[1]. Potrzeba silnej marynarki uwidoczniła się podczas wojny Chile i Peru z Hiszpanią w latach 1865–66, kiedy hiszpańska eskadra prowadziła blokadę morską portów Chile i zbombardowała Valparaíso^[2]. Chilijska korweta „Esmeralda” odniosła jednak także symboliczny sukces, zdobywając hiszpańską kanonierkę „Virjen de Covadonga”^[2]. Dlatego Chile po wojnie przystąpiło do budowy floty wojennej i w latach 70. zamówiło dwa silne pancerniki kazamatowe typu Almirante Cochrane w Wielkiej Brytanii^[1].

W 1879 roku doszło do kilkuletniej wojny o Pacyfik między Peru i Chile, wygranej ostatecznie przez Chile, w której główną rolę odegrało panowanie na morzu^[1]. Peruwiański monitor „Huáscar” prowadził działania nękające i zatopił pod Iquique chilijską korwetę „Esmeralda”, przy tym jej poległy kapitan Prat zyskał status bohatera narodowego^[3]. Swobodę na morzu dało w końcu Chile zdobycie w bitwie pod Angamos i wcielenie do służby „Huáscara” (zachowanego obecnie jako okręt-muzeum)^[3]. Jeszcze podczas wojny marynarka Chile zaczęła kupować za granicą pierwsze torpedowce, a w 1883 roku zbudowano dla niej w Wielkiej Brytanii nowoczesny krążownik „Esmeralda”^[4].

Od końca lat 80 XIX wieku Chile przystąpiło do znacznej rozbudowy marynarki, w obliczu rywalizacji z Argentyną^[1]. Przez kolejną dekadę, do początku XX wieku marynarka zakupiła we Francji pancernik „Capitan Prat” i dwa małe krążowniki, a w Wielkiej Brytanii pięć nowoczesnych krążowników (w tym pancerne: „Esmeralda” i „O’Higgins”), trzy kanonierki torpedowe i sześć niszczycieli^[4]. Na początku realizacji tego programu doszło jednak w 1891 roku do wojny domowej między Kongresem a prezydentem José Balmacedą, w której większość marynarki poparła Kongres, jednakże w walkach storpedowano i zatopiono stary pancernik „Blanco Encalada”^[4]. W ramach wyścigu zbrojeń z Argentyną, w 1901 roku Chile zamówiło w Wielkiej Brytanii jeszcze dwa nowe pancerniki, lecz po pokojowym rozwiązaniu konfliktu sprzedało je marynarce brytyjskiej (typ Swiftsure)^[1].

Pierwsza połowa XX wieku (1902–1945)[edytuj | edytuj kod]

Pokojowe rozwiązanie konfliktu z Argentyną w 1902 roku spowodowało przerwę w zbrojeniach i dopiero w 1911 roku Chile, w ślad za Brazylią i Argentyną, zamówiło dwa pancerniki nowej generacji drednotów w Wielkiej Brytanii, przewyższające okręty tych państw^[5]. Po wybuchu I wojny światowej zostały one jednak przejęte przez marynarkę brytyjską i tylko jeden „Almirante Latorre” dostarczono ostatecznie w 1920 roku^[5]. Podczas tej wojny Chile zachowało neutralność^[5]. Z tych samych przyczyn dostarczono przed wojną tylko dwa z sześciu zamówionych dużych niszczycieli typu Almirante Lynch, a dalsze trzy w 1920 roku^[5]. Wielka Brytania natomiast przekazała Chile w lipcu 1917 roku sześć zamówionych wcześniej okrętów podwodnych typu H, a w 1918 roku 50 samolotów morskich, dzięki czemu Chile miało największe lotnictwo morskie w Ameryce Południowej^[5]. Marynarka liczyła wówczas do ok. 8000 personelu^[5]. Pomimo posiadania w tym okresie w większości starych okrętów, marynarka chilijska była uważana za profesjonalną siłę, wykazującą dużą dbałość o stan techniczny i cieszącą się reputacją za granicą^[6]. Wskazywano też, że był to jedyny kraj Ameryki Łacińskiej, w którym marynarka cieszyła się większym prestiżem, niż siły lądowe^[6]. Silne były także związki marynarki Chile z przodującą na świecie brytyjską Royal Navy, w tym Brytyjczycy pomogli w utworzeniu akademii marynarki wojennej w Valparaiso w 1911 roku^[5].

Po okresie stagnacji, pod koniec lat 20. zbudowano w Wielkiej Brytanii sześć nowych niewielkich niszczycieli typu Serrano, trzy okręty podwodne typu Capitan O’Brien i duży okręt-bazę „Araucano”^[6]. Prestiż marynarki jednak nieco osłabił kilkumiesięczny bunt marynarzy pod koniec 1931 roku, spowodowany sytuacją polityczno-społeczną w kraju^[6]. Chile nie brało udziału również w II wojnie światowej^[6].

Druga połowa XX wieku (1946–2000)[edytuj | edytuj kod]

Po II wojnie światowej Chile przystąpiło do modernizacji marynarki głównie poprzez zakupy wycofywanych okrętów brytyjskich i amerykańskich budowy wojennej. W 1946 roku nabyto trzy fregaty typu River i trzy korwety typu Flower, a następnie mniejsze okręty, w tym desantowe^[7]. W 1951 roku marynarka wzbogaciła się o dwa amerykańskie krążowniki lekkie („Prat” i „O’Higgins”), pozostające w służbie do lat 80^[7]. Pod koniec dekady zamówiono natomiast dwa nowo zbudowane w Wielkiej Brytanii niszczyciele typu Almirante^[7]. W latach 60. nastąpiły dalsze zakupy okrętów amerykańskich wojennej budowy: dwóch niszczycieli typu Fletcher, czterech eskortowców oraz dwóch zmodernizowanych okrętów podwodnych^[7]. W pierwszej połowie lat 70. nabyto jeszcze jeden i ostatni krążownik lekki „Latorre” od Szwecji, dwa amerykańskie zmodernizowane niszczyciele budowy wojennej typu Sumner, a także nowe okręty w Wielkiej Brytanii: dwie fregaty typu Leander, przenoszące śmigłowce, i dwa okręty podwodne typu Oberon^[8]. W tym czasie niektóre niszczyciele wyposażono po raz pierwszy w pociski przeciwokrętowe Exocet^[8]. Marynarka Chile nie rozwijała natomiast początkowo lekkich sił uderzeniowych, posiadając tylko cztery kutry torpedowe^[9]. Dalszy rozwój marynarki w oparciu o okręty amerykańskie i utrzymanie w sprawności dotychczas posiadanych utrudniło amerykańskie embargo po wprowadzeniu dyktatury Pinocheta, co stało się dotkliwe w obliczu rozbudowy ilościowej marynarek Peru i Argentyny^[7]. W tym czasie znowu doszło do napięcia w stosunkach z Argentyną w związku ze sporem o wyspy nad Kanałem Beagle, grożącym wojną pod koniec 1978 roku, lecz kryzys udało się zażegnać^[10].

W latach 80. marynarka Chile zdołała kupić cztery używane brytyjskie niszczyciele rakietowe typu County, aczkolwiek uzbrojone w przestarzałe już pociski Sea Slug, przy czym dwa z nich zostały przebudowane na nosiciele śmigłowców^[8]. Zamówiono również dwa nowe zachodnioniemieckie okręty podwodne typu 209 (Thomson)^[8]. Do końca dekady wycofano ostatecznie okręty z czasów II wojny światowej^[8]. Specjalnie dla służby w Kanale Beagle, począwszy od 1979 roku Chile zakupiło od Izraela cztery kutry rakietowe typów Saar 3 i Saar 4, a w latach 90. jeszcze dwa i cztery niemieckie kutry rakietowe typu 148^[11]. W latach 90. z większych okrętów nabyto tylko dalsze dwie używane fregaty typu Leander oraz amerykański okręt desantowy typu Newport^[8][11]. Marynarka w 2000 roku liczyła 22 055 personelu oraz 3380 piechoty morskiej^[12].

XXI wiek[edytuj | edytuj kod]

W pierwszej dekadzie XXI wieku Chile dokonało znacznej rozbudowy i modernizacji marynarki w oparciu o osiem stosunkowo nowoczesnych fregat rakietowych nabywanych z drugiej ręki, po rezygnacji z budowy ośmiu nowych fregat typu MEKO A200ACh z przyczyn finansowych^[13]. Zakupiono wówczas jedną brytyjską fregatę typu 22 Batch 2 i trzy nowszego typu 23 oraz dwie holenderskie fregaty typu Karel Doorman i dwie typu Jacob van Heemskerck^[13]. Te ostatnie stały się jedynymi wyspecjalizowanymi fregatami przeciwlotniczymi we flotach państw Ameryki Południowej, z pociskami Standard SM-1MR, lecz wycofano je już w 2019 roku i zastąpiono przez dwie australijskie fregaty rakietowe typu Adelaide z pociskami SM-2MR^[13]. Pozostałe okręty modernizowano w Chile^[13]. W latach 2005–06 weszły ponadto do służby dwa nowe okręty podwodne typu Scorpène zbudowane we Francji^[14]. W 2012 roku zakupiono od Francji duży okręt desantowy-dok typu Foudre^[15].

W 2015 roku personel marynarki liczył 26 162 ludzi, w tym 2194 oficerów, a nadto 2053 żołnierzy piechoty morskiej^[14].

Okręty[edytuj | edytuj kod]

Typ	Okręty	Zdjęcie	Wejście do służby	Wyporność (t)	Długość (m)
Fregaty (8)
Type 22	(FF-19) Almirante Williams (ex-HMS Sheffield F96)		2003	4800	145
Type 23[16][17]	(FFG-05) Almirante Cochrane (ex-HMS Norfolk F230) (FF-07) Almirante Lynch (ex-HMS Grafton F80) (FF-06) Almirante Condell[18] (ex-HMS Marlborough F233)		2006 2007 2008	4900	133
Karel Doorman (Typ M)	(FF-15) Almirante Blanco Encalada (ex-Abraham van der Hulst F832) (FF-18) Almirante Riveros (ex-Tjerk Hiddes F830)		2004	3320	122,3
Fregaty rakietowe typu Adelaide	Almirante Latorre (ex-HMAS „Melbourne”)[19][20] Capitán Prat (ex-HMAS „Newcastle”)[19][20]		2020	4100	138,1
Okręty podwodne (4)
Scorpène	(SS-23) General O’Higgins (SS-22) General Carrera		2005 2006	1740	67,56
Typ 209	(SS-20) Comandante Thomson (SS-21) Capitán Simpson		1984	1586	61,2
Małe okręty rakietowe (3)
Sa’ar 4	(LM-31) Casma (LM-32) Chipana (LM-34) Angamos		1980 1981 1997	415	58
Okręty zaopatrzeniowe (1)
Henry J. Kaiser	AO-52 Almirante Montt		2010	9500	206
Okręty desantowe (4)
Foudre	LSDH-91 Sargento Aldea (ex-Foudre (L 9011))		2011	12 000	168
Aquiles	AP-41
BATRAL	LST-92 Rancagua LST-95 Chacabuco		1982	1409	79,4
Patrolowce (8)
Łodzie patrolowe typu Dabur/Grumete	(LPC-1814) Díaz (LPC-1815) Bolados (LPC-1816) Salinas (LPC-1817) Téllez (LPC-1818) Bravo (LPC-1820) Machado (LPC-1822) Troncoso (LPC-1823) Hudson			35	20
Piloto Pardo[21][22][23][24][25]	(OPV-81) Piloto Pardo (OPV-82) Comandante Toro (OPV-83) Marinero Fuentealba (OPV-84) Cabo Odger		2008	1728	20
Pozostałe
Zaopatrzeniowiec OP	(BMS-42) Almirante Merino.
Barge Class "Elicura"	(LSM-90) Elicura, (LSM-94) Orompello
Okręt ratunkowy	(BRS-63) Ingeniero Slight
Lodołamacz	(AP-46) Almirante Oscar Viel
Hydrograficzny	Corneta Cabrales
Holowniki	(ATF-66) Galvarino, (ATF-67) Lautaro
Patrolowce typu Protector (Straż wybrzeża)	18 sztuk
Patrolowec typu Taitao	(PSG-71) Micalvi, (PSG-72) Ortiz, (PSG-73) Isaza, (PSG-78) Sibbald, (PSH-77) Cabrales, (PMD-74) Cirujano Videla
Patrolowe	20 łodzi typu Arcangel, 15 łodzi Defender
Małe łodzie patrolowe	35 sztuk
Zabytkowe	Monitor Huáscar i Obregon, Okręt podwodny O’Brien
Wycofane okręty (niektóre)
Jacob van Heemskerck (Typ L)	(FFG-14) Almirante Latorre (ex-Jacob van Heemskerck F812) (FFG-11) Capitán Prat (ex-Witte de With F813)		2005	3750	130

Lotnictwo[edytuj | edytuj kod]

Model	Typ	Wersja	Liczba	Uwagi
Bell 206 JetRanger	śmigłowiec użytkowy	Model 206B TH-57 Sea Ranger	4 2
Vulcanair P68	rozpoznania morskiego/SAR/MEDEVAC	P68 Observer 2	1/7	Marynarka Wojenna Chile zamówiła siedem maszyn w celu zastąpienia maszyn Cessna O-2 Skymaster[26]. Pierwszy egzemplarz odebrano 1 lipca 2016 roku[27].
Embraer EMB-111	patrolowy/transportowy	EMB-111AN EMB-111C	3 1
Bölkow Bo 105	śmigłowiec użytkowy	Bo 105C	2
Eurocopter AS 532 Cougar	śmigłowiec morski	AS 532SC	5	1 utracono
Eurocopter AS 365 Dauphin	śmigłowiec SAR	AS 365	8	4 odkupiono od Irlandii.
CASA C-295 Persuader[28]	morski patrolowiec/ZOP	C-295 MPA	3	W tym dwa uzbrojone.
Lockheed P-3 Orion	morski patrolowiec/ZOP transportowy	P-3ACH	3 1	W październiku 2016 roku kanadyjska firma IMP Aerospace dostała kontrakt od Chilijskie Ministerstwa Obrony na modernizację morskich samolotów patrolowych i zwalczania okrętów podwodnych P-3ACh Orion[29].
Pilatus PC-7	treningowy		7	Dostarczono 10.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
• Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4. OCLC 830182417.
• Jane’s Fighting Ships 2000–2001. Richard Sharpe (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2000. ISBN 0-7106-2018-7. (ang.).
• IHS Jane’s Fighting Ships 2015–2016. Stephen Saunders (red.). IHS, 2015. ISBN 978-0-7106-3143-5. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Oficjalna strona (ang.)