French
DeutschAragonia – Wikipedia, wolna encyklopedia
| wspólnota autonomiczna | |||||
 | |||||
| |||||
| Hymn: Hymn Aragonii | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Data powstania | 16 sierpnia 1982 | ||||
| Prezydent | Jorge Azcón | ||||
| Powierzchnia | 47 719 km² | ||||
| Populacja (2012) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość | 28,89 os./km² | ||||
| Języki urzędowe | hiszpański, | ||||
| Liczba przedstawicieli w parlamencie | |||||
| Liczba senatorów | 12 | ||||
| Liczba posłów | 13 | ||||
Położenie na mapie Hiszpanii | |||||
| Strona internetowa | |||||
Aragonia (hiszp. i arag. Aragón, kat. Aragó) – wspólnota autonomiczna i region historyczny w północno-wschodniej Hiszpanii. Region historyczny Aragonii obejmuje środkową część biegu Ebro. Pełna nazwa hiszpańska brzmi "Comunidad Autónoma de Aragón".
Aragonia graniczy na północy z Francją, na wschodzie z Katalonią, na południu z Walencją, a na zachodzie z Kastylią-La Manchą, Kastylią i Leónem, La Rioja i Nawarrą. Składa się z trzech prowincji – Saragossa, Huesca i Teruel oraz 33 comarcas (powiaty). Region jest górzysty, przecięty rzeką Ebro.
Królestwo Aragonii wraz z Hrabstwem Barcelony (Katalonia), Królestwem Walencji i Królestwem Majorki tworzyło historyczną Koronę Aragonii. Od 1978 jest wspólnotą autonomiczną Hiszpanii. Stolicą Aragonii jest Saragossa. 23 kwietnia obchodzone jest dzień Świętego Jerzego (San Jorge), będący dniem Aragonii.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Aragonii pochodzi od rzeki Aragón, która wypływa z Pirenejów i uchodzi do Ebro. Jej nazwa pochodzi z kolei z czasów przedrzymskich, prawdopodobnie z indoeuropejskiego rdzenia *ar oznaczającego płynącą wodę[1].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Ludność stolic prowincji:
Inne miejscowości:
- Calatayud – 20 263 mieszkańców
- Ejea de los Caballeros – 16 941 mieszkańców
- Monzón – 15 806 mieszkańców
- Barbastro – 15 778 mieszkańców
- Alcañiz – 15 130 mieszkańców
- Utebo – 14 037 mieszkańców
- Fraga – 13 284 mieszkańców
- Jaca – 12 553 mieszkańców
- Tarazona – 10 875 mieszkańców
- Sabiñánigo – 9023 mieszkańców
- Binéfar – 8890 mieszkańców
- Caspe – 8206 mieszkańców
- Ateca – 2000 mieszkańców
- Źródło INE (Instituto Nacional de Estadística), z 1 stycznia 2005.
Zgodnie ze spisem z 1991 Aragonię zamieszkiwało 1 178 000 osób, co stanowiło 2,95% całkowitej ludności Hiszpanii. Gęstość zaludnienia wynosiła 25,2 os./km².
W 2005 liczba ludności wzrosła do 1 269 027 osób.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W starożytności ziemie późniejszej Aragonii wchodziły w skład rzymskiej prowincji Hispania Tarraconensis. Od V wieku opanowana została przez Wizygotów. W 795 roku w północnej części dzisiejszej Aragonii powstała Marchia Hiszpańska, natomiast południowa część znajdowała się pod panowaniem Maurów.
Królestwo Aragonii powstało w 1035, wraz z objęciem władzy przez Ramiro I. Aragonia rozpoczęła ekspansję na południe, aby wyprzeć Maurów z Półwyspu Iberyjskiego. Na skutek tej ekspansji zajęła Baleary i Walencję. W XIV wieku Francja wypiera Katalończyków z Prowansji, zmuszając ich do ekspansji w basenie Morza Śródziemnego. W 1412 bezpotomnie umiera ostatni kataloński król Barcelony, a na tron wstępuje Ferdynand I. W 1479 Aragonia tworzy z Kastylią królestwo Hiszpanii. Podczas wojny francusko-hiszpańskiej 1808–1809 w Aragonii miały miejsce zacięte walki w obronie Saragossy.
Prezydenci wspólnoty autonomicznej[edytuj | edytuj kod]
- 1983–1987: Santiago Marraco (PSOE)
- 1987–1991: Hipólito Gómez de las Roces (PAR)
- 1991–1993: Emilio Eiroa (PAR)
- 1993–1995: José Marco (PSOE)
- 1995–1995: Ramón Tejedor (PSOE), p.o.
- 1995–1999: Santiago Lanzuela Marina (PP)
- 1999–2011: Marcelino Iglesias (PSOE)
- 2011–2015: Luisa Fernanda Rudi Ubeda (PP)
- od 2015: Javier Lambán (PSOE)[2]
Język[edytuj | edytuj kod]
W Aragonii mówi się głównie w języku kastylijskim, będącym językiem oficjalnym. W niektórych miejscach używa się także aragońskiego i zachodniego katalońskiego:
- Język kastylijski jest językiem oficjalnym i używanym na całym terytorium aragońskim, posiada on pewną odmienność dialektyczną (dialekt aragońsko-kastylijski), która wynika z kontaktu z językiem aragońskim, dominującym na tym obszarze do XV wieku, od kiedy to zaczęła się dominacja kastylijskiego.
- Język aragoński jest używany w małych miejscowościach prowincji Huesca, pewne jego ślady pozostały w języku mówionym w prowincjach Zaragoza i Teruel, a także poza Aragonią w La Rioja i Nawarra.
- Język kataloński jest używany w niektórych powiatach wschodniej części Aragonii, które tworzą tzw. "Franję" (Franja de Levante).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jairo J. García Sánchez, Aragón y sus topónimos (I) [online], Centro Virtual Cervantes, 13 grudnia 2002 [dostęp 2024-01-05] (hiszp.).
- ↑ Rulers: Spain: Autonomous communities. rulers.org. [dostęp 2016-09-29]. (ang.).
| Wspólnoty autonomiczne | |
|---|---|
| Prowincje |
|
| Miasta autonomiczne |
