Aniela Salawa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Błogosławiona
Aniela Salawa OFS
mistyczka, tercjarka
Ilustracja
Zdjęcie Anieli Salawy z 1921
Data i miejsce urodzenia

9 września 1881
Siepraw

Data i miejsce śmierci

12 marca 1922
Kraków

Czczona przez

Kościół katolicki

Beatyfikacja

13 sierpnia 1991
Rynek Główny w Krakowie
przez Jana Pawła II

Wspomnienie

9 września

Atrybuty

szczotka do zamiatania, szal

Patronka

tercjarzy franciszkańskich, służących, studentów, nieuleczalnie chorych, chorych na stwardnienie rozsiane, gminy Siepraw

Szczególne miejsca kultu

sanktuarium bł. Anieli Salawy w Sieprawiu,
bazylika św. Franciszka z Asyżu w Krakowie,
ul. Franciszkańska 2

Przyczyna śmierci

rak żołądka[a]

Miejsce spoczynku

kaplica Męki Pańskiej bazyliki św. Franciszka z Asyżu w Krakowie

Zawód, zajęcie

służąca

Miejsce zamieszkania
  • Siepraw (1881–1897)
  • Kraków (1897–1922)
Narodowość

polska

Rodzice
  • Bartłomiej
  • Ewa z d. Bochenek
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Aniela Salawa (ur. 9 września 1881 w Sieprawiu, zm. 12 marca 1922 w Krakowie) – polska mistyczka, tercjarka franciszkańska[1], autorka Dziennika, służąca[2] oraz błogosławiona Kościoła katolickiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcie bł. Anieli Salawy

Pochodziła z Małopolski. Urodziła się w podkrakowskiej wsi Siepraw 9 września 1881 w wielodzietnej[b] rodzinie kowala Bartłomieja Salawy[c] i Ewy z domu Bochenek, córki piekarza z Sułkowic. Już cztery dni później (13 września) została ochrzczona z rąk ks. Wojciecha Kopińskiego w parafialnym kościele św. Michała Archanioła w Sieprawiu[3]. Rodzicami chrzestnymi byli Paweł Ficek i Wiktoria Salawa[4]. Była dzieckiem chorowitym i niedożywionym, z powodu niedostatku, skłonnym do omdleń[5].

Podstawowych prawd wiary nauczyła się w domu, w którym jej pobożni rodzice (szczególnie matka) je pielęgnowali, poprzez śpiew godzinek o Niepokalanym Poczęciu NMP, lekturę książek religijnych czy też odmawianie wspólnego różańca[5]. Do szkoły uczęszczała zaledwie przez dwa lata, potem starała się pomagać rodzicom w gospodarstwie, a następnie wyjechała za pracą do Krakowa. Od 1897 utrzymywała się jako pomoc domowa, służąc w kilku krakowskich domach, początkowo w Podgórzu u maszynisty kolejowego Franciszka Kloca, przy ul. Dekerta jako opiekunka małego dziecka[6][7], a następnie u innych pracodawców (rodzina Turowskich (1900–1901), rodzina Xawerów (1901–1903)[7]), najdłużej – ponad 11 lat – u adwokata dr. Edmunda Fischera i jego żony Marii[d].

Kluczowym momentem w życiu i przemianie duchowej Anieli była śmierć, chorującej na gruźlicę, jej siostry Teresy (25 stycznia 1899)[8]. Od tego dnia dużo czasu zaczęła poświęcać na modlitwę i kontemplację. Uczęszczała na nabożeństwa u redemptorystów (należała do Arcybractwa Matki Bożej Nieustającej Pomocy[9]) i franciszkanów, pomagała m.in. w dekoracji kościołów. Ponadto była członkinią Sodalicji Mariańskiej.

Mając 18 lat złożyła ślub czystości[10]. 27 lutego 1900 wstąpiła do Katolickiego Stowarzyszenia Służby Żeńskiej pw. św. Zyty w Krakowie (tzw. Zytek) i współpracowała z tym stowarzyszeniem do końca życia[e][11]. Codziennie przyjmowała komunię św. oraz bardzo często wstępowała do kościoła na adorację Najświętszego Sakramentu (m.in. do kościoła bernardynek) czy do kaplicy Męki Pańskiej u ojców franciszkanów[12]. 15 maja 1912 rozpoczęła nowicjat Trzeciego Zakonu św. Franciszka, a profesję złożyła 6 sierpnia 1913 na ręce o. Izydora Olbrychta OFM w kongregacji przy bazylice św. Franciszka w Krakowie, przyjmując imię Teresa[13].

Kaplica Męki Pańskiej bazyliki św. Franciszka z Asyżu w Krakowie (blisko ołtarza po lewej nisza grobowa bł. Anieli Salawy)

Nosiła zazwyczaj czarną, długą suknię, zapiętą pod szyją wysokim kołnierzykiem, albo ciemną spódnicę i białą bluzkę, również z kołnierzykiem[14]. Gęste, czarne włosy zaczesywała gładko nad czołem i splatała z tyłu głowy[14]. Twarz jej zdobiły silne rumieńce[14].

W okresie I wojny światowej (1914–1915) pomagała rannym żołnierzom i jeńcom wojennym[15]. Wspierała biednych jałmużną[16]. W tym czasie jej stan zdrowia pogorszył się, zachorowała na stwardnienie rozsiane, później na raka żołądka i gruźlicę. W ostatnich pięciu latach swojego życia, nie mając już środków do życia i nie mogąc wykonywać wyuczonego zawodu, zmieniała kolejne mieszkania w Krakowie, by ostatecznie zamieszkać w suterenie domu przy ul. Radziwiłłowskiej 20[17]. W tym okresie była utrzymywana przez dobroczyńców[18]. 7 października 1920 wyjechała na pielgrzymkę do Częstochowy na Jasną Górę[19]. Wcześniej pielgrzymowała często do sanktuarium Matki Bożej Tuchowskiej[20]. U schyłku życia miała dar jasnowidzenia, przepowiadając wielu osobom ich dalsze losy[21]. 8 lutego 1922, na miesiąc przed śmiercią napisała własnoręcznie Akt ofiarowania się za Polskę[22]:

O Jezu, w Najświętszym Sakramencie utajony! Łącząc z ofiarą życia i śmierci Twojej mnie całą, duszę z Duszą Twoją, serce z Sercem Twoim, ciało z Ciałem Twoim, ofiaruję Ci przez ręce Niepokalanej Twojej Matki, Królowej Polski, św. Józefa i Świętych Twoich, wszystkie chwile mego życia, wszystkie boleści i cierpienia, szczególnie straszne palenie w gardle i języku.

Ofiaruję Ci resztę życia, życie i śmierć w sprawie tej wielkiej, jaka się ma z woli Twojej wykonać ku czci i chwale Twojej najpierw w Polsce, a przez Polskę wśród wielkiego świata. Ofiaruję Ci to za tego kapłana[f], o którym wiesz i przez którego postanowiłeś tak ważną sprawę przeprowadzić. Proszę Cię, pobłogosław mu w pracy i nie zostawiaj go w połowie drogi, do jakiej sam go powołać raczyłeś. Amen.

Aniela Salawa

Zmarła 12 marca 1922 w szpitalu stowarzyszenia św. Zyty przy ul. Mikołajskiej 30 (dziś nieistniejącym) około godz. 16:00[23]. Została pochowana 15 marca, początkowo na cmentarzu Rakowickim w Krakowie przy licznym udziale duchowieństwa (m.in.: jezuitów, redemptorystów i franciszkanów)[24], jednak po ekshumacji dokonanej 13 maja 1949 na wniosek kard. Adama Stefana Sapiehy, ostatecznie spoczęła w kaplicy Męki Pańskiej bazyliki św. Franciszka z Asyżu. Z jej zwłok zachowały się tylko kości (w dość dobrym stanie), co stwierdziła specjalnie powołana komisja ekshumacyjna[g][25].

  • Grobowiec bł. Anieli Salawy w bazylice franciszkanów
    Grobowiec bł. Anieli Salawy w bazylice franciszkanów
  • Obraz nad grobowcem
    Obraz nad grobowcem

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Zachowały się jedynie następujące dokumenty pozostawione po niej[26]:

Staraniem ostatniego jej spowiednika o. Stanisława Maciątka SJ, który uporządkował po jej śmierci pozostawione przez nią notatki oraz sporządził ich maszynopis, zostały one później opublikowane, początkowo w periodyku „Nasza Przeszłość” w 1958[31][32], a następnie wydane w pozycji książkowej[33].

  • Aniela Salawa, Wypowiedzi Służebnicy Bożej Anieli Salawy, Kraków 1988, OCLC 803980406.
  • Aniela Salawa (opr. o. Joachim Roman Bar OFMConv.): Dziennik. (PDF). Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1989. OCLC 830077597.

Dziennik[edytuj | edytuj kod]

Aniela Salawa przez lata oddawała się medytacji. Czytała książki klasyków europejskiej mistyki m.in. św. Gemmę Galgani[34]: Głębie duszy, św. Jana od Krzyża: Ciemną noc duszy[35] oraz inne dzieła św. Teresy z Ávili, św. Katarzyny z Genui czy bł. Jana Ruysbroecka[36]. Swoje doznania mistyczne i wewnętrzne przeżycia duchowe opisała w Dzienniku[37], prowadzonym przez nią w latach 1916–1921[32]. Według Franciszka Świątka Dziennik jako dokument głębokich przeżyć mistycznych można zaliczyć do polskiej literatury mistycznej[38]. Natomiast według Jadwigi Stabińskiej dziennika nie można zaliczyć do dzieł literackich[39]. Jak wspomina Joachim Bar, Aniela Salawa w swoich dziennikach często wykorzystywała przeczytane treści z mistycznej literatury jaką czytała i niemal dosłownie ją stosowała we własnym dzienniku[36]:

W jej późniejszym dzienniku powtarzają się nie tylko słowa, ale całe okresy zdań łudząco podobne do wyrażeń autorów mistycznych.

Proces beatyfikacyjny[edytuj | edytuj kod]

Z inicjatywy ojców franciszkanów oraz ojców redemptorystów (szczególnie o. Franciszka Świątka CSsR) przekonanych o świątobliwości jej życia wysunięto propozycję wyniesienia jej na ołtarze[40]. Proces informacyjny przeprowadzony został w latach 1948–1949 w archidiecezji krakowskiej[41], a sesja wstępna odbyła się 19 listopada 1948 w kurii metropolitalnej[25]. Odtąd przysługiwał jej tytuł Służebnicy Bożej. Powołano trybunał kościelny w następującym składzie[25]:

W okresie od 22 listopada 1948 do 30 maja 1949 trybunał przesłuchał 40 świadków[25].

W celu skompletowania pełnej dokumentacji w latach 1955–1956 przeprowadzono proces dodatkowy[42]. Powołano nowy trybunał kościelny w następującym składzie[42]:

  • ks. Julian Groblicki – sędzia trybunału
  • o. Romuald Kostecki OP – sędzia trybunału
  • ks. Władysław Miernik CR – sędzia trybunału
  • ks. Marian Zegzda SJ – sędzia trybunału
  • ks. Bruno Magott (potem o. Alfons Tomaszewski OC i o. Władysław Borowski CRL) – promotor wiary
  • o. Czesław Drzyzgiewicz OFM – notariusz trybunału
  • o. Teodor Grabowski OFM – notariusz trybunału

W dniach od 13 marca do 22 listopada 1956 trybunał przesłuchał 6 świadków, którzy już zeznawali w procesie pierwszym, a ponadto 44 nowych świadków[42]. Odbyło się 52 sesji procesowych[42]. Na początku 1957 obszerne akta procesu zostały przesłane do Rzymu, celem dalszego postępowania[42].

20 czerwca 1986 Stolica Apostolska wydała dekret o ważności procesu informacyjnego i dodatkowego, po czym w roku następnym (1987) złożono tzw. Positio wymagane w dalszej procedurze beatyfikacyjnej[43]. Postulatorem w procesie rzymskim został początkowo o. Antoni Ricciardi OFMConv., a następnie o. Ambroży Sanna OFMConv[44].

14 kwietnia 1987 odbyło się w Rzymie posiedzenie konsultorów teologicznych, a następnie 2 czerwca tegoż roku sesja kardynałów i biskupów Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, po czym 23 października papież Jan Paweł II upoważnił Kongregację do upowszechnienia dekretu o heroiczności jej cnót[43]. Odtąd przysługiwał jej tytuł Czcigodnej Służebnicy Bożej. Do beatyfikacji potrzebny był cud za jej wstawiennictwem, jakim okazało się uzdrowienie ośmioletniego chłopca Grzegorza Serafina z Nowego Targu, który uległ tragicznemu wypadkowi podczas zabawy[43][h]. Po zaakceptowaniu przez Stolicę Apostolską tego cudu, 6 lipca 1991 promulgowano dekret papieża Jana Pawła II zezwalający na jej beatyfikację, która odbyła się podczas uroczystej mszy świętej 13 sierpnia 1991, którą celebrował Jan Paweł II na Rynku Głównym w Krakowie, podczas jednego z etapów swojej pielgrzymki do Polski[43]. W słowie kończącym tę uroczystość powiedział on wtedy m.in.[45]:

Jest to dla mnie ogromna radość, że mogłem dzisiaj w Krakowie wynieść do chwały błogosławionych Anielę Salawę. Ile razy modliłem się przy jej relikwiach, jak głęboko zapadły mi w pamięć, w serce te słowa: „Panie! Żyję, bo każesz, umrę, kiedy chcesz, zbaw mnie, bo możesz”.

Jan Paweł II

Jej wspomnienie liturgiczne wyznaczono na dzień jej urodzin, przypadający 9 września[2].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Witraż przedstawiający Anielę Salawę znajdujący się w oknie kościoła Opatrzności Bożej w Trzebosi

W tym pokoju dnia 12 III 1922 roku zasnęła w Panu służebnica Boża Aniela Salawa długoletnia członkini stowarzyszenia św. Zyty i III Zakonu Św. Franciszka.

Miejsce na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, gdzie do 1949 znajdował się grób Anieli Salawy
  • Na kamienicy przy ul. Radziwiłłowskiej 20 w Krakowie wmurowano tablicę pamiątkową[50]. W 2022 inną tablicę pamiątkową jej poświęconą umieszczono na ścianie budynku Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Sieprawiu, w miejscu gdzie uczęszczała niegdyś do szkoły[48].
  • Błogosławionej poświęcono film z 2007 pt. Perła nad perły
  • Po mszy beatyfikacyjnej na krakowskim Rynku św. Jan Paweł II poświęcił w bazylice ojców franciszkanów obraz pędzla Stanisława Jakubczyka z jej wizerunkiem ofiarowany później do kaplicy jej poświęconej w sanktuarium w Sieprawiu[51]. Obraz beatyfikacyjny z jej wizerunkiem pędzla Piotra Moskala został umieszczony w kościele Księży Misjonarzy w Krakowie[52]. W 2006 proboszcz parafii św. Michała Archanioła w Sieprawiu ks. Piotr Kluska przekazał na ręce przewodniczącej Rady Gminy obraz olejny pędzla Jerzego Kurnali przedstawiający jej portret, który zawieszono w Urzędzie Gminy. Ponadto jeden z witraży kościoła Narodzenia NMP w Myślenicach przedstawia jej podobiznę. Kolejny witraż z jej wizerunkiem znajduje się w kościele Opatrzności Bożej w Trzebosi.
  • W jej rodzinnej miejscowości Sieprawiu znajduje się studzienka bł. Anieli Salawy[53]
  • Poza jej sanktuarium w Sieprawiu, które 19 marca 2004 erygował dekretem kard. Franciszek Macharski[54], trzy inne kościoły parafialne w Polsce, a mianowicie w: Krakowie, Olsztynku i Suwałkach noszą jej wezwanie. Ponadto we wsi Olszowice wybudowano kaplicę pod jej wezwaniem[55]. W trzech miejscowościach w Polsce, a mianowicie w: Krakowie[56], Olszowicach[57] i Sieprawiu[58], jedną z ulic nazwano jej imieniem.
  • W 2005 zarejestrowano w Krakowie, Fundację na rzecz Chorych na SM im. Bł. Anieli Salawy, której celem jest pomoc dla osób cierpiących na schorzenia narządu ruchu, zwłaszcza na stwardnienie rozsiane[59]
  • W październiku 2011 przy parafii bł. Anieli Salawy w Krakowie utworzono chór pod nazwą Chór Mieszany Salawa[60]
  • Ułożono specjalne wezwania do bł. Anieli Salawy[61] oraz godzinki ku jej czci[62]
  • Myślenicki poeta Piotr Oprzędek poświęcił jej wiersz zatytułowany „Dwa ognie”[63]:

     W murach zranionych ogniem,
owiniętych bandażem tynku,
odpoczywa Bóg
na dłoniach kamiennego ołtarza.
     Po cegłach drogi krzyżowej,
przemierza wiara przodków.
Wyschnięte wargi chrzcielnicy
wspominają płacz dziecka.
     Tu mała Anielka
uchylała zasłony nieba,
rozpalając nieustający płomień miłości.

Piotr Oprzędek, „Dwa ognie”

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też kategorię: Parafie pod wezwaniem bł. Anieli Salawy.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Trudno określić co było bezpośrednią przyczyną jej śmierci, ponieważ cierpiała na kilka chorób równocześnie. Przypuszczalnie jej początkowy lekki paraliż rozwinął się w poważną, nieuleczalną chorobę systemu nerwowego – stwardnienie rozsiane (choroba ta nie była wówczas znana). Ponadto trawiły ją dolegliwości żołądka, które rozwinęły się w chorobę nowotworową, a postępująca gruźlica zaatakowała nie tylko płuca, lecz i gardło. Kilka miesięcy chorowała również na grypę hiszpańską (→ Gogola 2010 ↓, s. 327).
  2. ↑ Rodzeństwo Anieli to: Eleonora, Marianna, Stanisław, Julianna, Teresa, Anna, Karolina, Franciszek i Ludwik Andrzej. Ponadto miała ona jeszcze dwóch przyrodnich braci z pierwszego małżeństwa jej ojca: Franciszka i Jana (→ Wojtczak 1983 ↓, s. 153–154; Gogola 2010 ↓, s. 317).
  3. ↑ Było to drugie małżeństwo Bartłomieja Salawy. Początkowo ożenił się z sieprawską dziewczyną Magdaleną Wielgus, z którą miał dwóch synów. Przedwczesna śmierć żony uczyniła go wdowcem. 30 października 1861 ożenił się powtórnie w kościele w Sułkowicach z Ewą Bochenek. Zmarł 21 kwietnia 1906 (→ Wojtczak 1983 ↓, s. 152, 207).
  4. ↑ Dr Edmund Fischer był adwokatem i prezesem Izby Adwokackiej w Krakowie. Mieszkał on wraz ze swoją żoną Marią przy ul. Senackiej 6. Po śmierci żony w 1911 przeniósł się na ulicę św. Marka 7 wraz ze służącą u niego Anielą Salawą (→ Świątek 2009 ↓, s. 212).
  5. ↑ Stowarzyszenie Sług Katolickich pw. św. Zyty założył w 1899 o. Włodzimierz Ledóchowski SJ, późniejszy generał jezuitów. Stowarzyszenie miało swoją siedzibę w Krakowie przy ulicy Mikołajskiej 30, gdzie prowadziło schronisko dla bezdomnych dziewcząt, kuchnię, pralnię, prasowalnię, szkołę, bibliotekę oraz niewielki szpital (→ Świątek 2009 ↓, s. 212).
  6. ↑ Kapłanem tym jest jezuita, o. Stanisław Maciątek SJ (1889–1940), jej ostatni spowiednik. Zginął śmiercią męczeńską w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen (→ Świątek 2009 ↓, s. 214–215).
  7. ↑ W skład komisji ekshumacyjnej wchodzili członkowie trybunału beatyfikacyjnego, dwóch lekarzy i wyznaczeni świadkowie (→ Bar 1988 ↓, s. 285).
  8. ↑ Grzegorz Serafin podczas zjazdu ze zjeżdżalni na placu zabaw, wywrócił się na skutek odmocowania się jej od podłoża, w wyniku czego doznał licznych obrażeń głowy. Po przeprowadzonej operacji przez chirurga dr. Marka Rączkiewicza, lekarze przypuszczali, że chłopiec nie przeżyje. Dzięki powierzeniu jego losu modlitwie do Anieli Salawy, stan chłopca systematycznie się poprawiał. Przeprowadzono dochodzenie kanoniczne przez komisję mianowaną przez Kongregację Spraw Kanonizacyjnych, przesłuchując 14 świadków. Uzdrowienie uznano za cudowne. Grzegorz Serafin został później prawnikiem, kończąc Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
  9. ↑ Aniela Salawa może być uważana za patronkę studentów, z uwagi na polecenie się jej wstawiennictwu m.in. przez krakowskich studentów modlących się przy jej grobie o powodzenie na sesjach egzaminacyjnych (→ wypowiedź o. dr. Mariana Gołąba OFMConv. w filmie pt. Perła nad Perły).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Iriarte i in. 1998 ↓, s. 570.
  2. ↑ a b Czytelnia. Błogosławiona Aniela Salawa, dziewica, [w:] Internetowa Liturgia Godzin [online], brewiarz.pl [dostęp 2017-06-17].
  3. ↑ Gogola 2010 ↓, s. 316.
  4. ↑ Błogosławiona Aniela Salawa (1881-1922) – patronka FZŚ w Polsce, fzs.kapucyni.krakow.pl [zarchiwizowane 2016-03-27].
  5. ↑ a b c Błogosławiona Aniela Salawa, Patronka FZŚ w Polsce, [w:] Franciszkański Zakon Świeckich w Polsce [online], fzs.info.pl [zarchiwizowane 2016-04-22].
  6. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 169.
  7. ↑ a b Gogola 2010 ↓, s. 321.
  8. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 175.
  9. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 198.
  10. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 180.
  11. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 182.
  12. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 197.
  13. ↑ Gogola 2010 ↓, s. 325.
  14. ↑ a b c Wojtczak 1983 ↓, s. 222.
  15. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 262.
  16. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 208.
  17. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 287.
  18. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 303.
  19. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 308.
  20. ↑ Świątek 2009 ↓, s. 133.
  21. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 343–345.
  22. ↑ Świątek 2009 ↓, s. 176.
  23. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 347.
  24. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 348.
  25. ↑ a b c d Bar 1988 ↓, s. 285.
  26. ↑ Twardosz 1984 ↓, s. 208.
  27. ↑ Twardosz 1984 ↓, s. 214.
  28. ↑ Twardosz 1984 ↓, s. 214–215.
  29. ↑ a b Twardosz 1984 ↓, s. 215.
  30. ↑ Twardosz 1984 ↓, s. 215–216.
  31. ↑ Joachim Bar, Albert Wojtczak, Salawa Aniela, Dziennik, „Nasza Przeszłość”, 8, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, 1958, s. 356–405 [zarchiwizowane z adresu 2019-05-13].
  32. ↑ a b Wojtczak 1983 ↓, s. 353.
  33. ↑ Dziennik / Aniela Salawa, [w:] Katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych NUKAT [online], katalog.nukat.edu.pl [dostęp 2017-06-18].
  34. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 268–269.
  35. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 202–203.
  36. ↑ a b Wojtczak 1983 ↓, s. 202.
  37. ↑ Aniela Salawa, Dziennik błogosławionej Anieli Salawy (PDF), duchprawdy.com [zarchiwizowane 2019-01-21].
  38. ↑ Świątek 2009 ↓, s. 177.
  39. ↑ Stabińska 1987 ↓, s. 76.
  40. ↑ Bar 1988 ↓, s. 283–284.
  41. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 350.
  42. ↑ a b c d e Bar 1988 ↓, s. 286.
  43. ↑ a b c d ~1922~ (Aniela Salawa) [online], newsaints.faithweb.com [dostęp 2017-03-12] (ang.).
  44. ↑ Bar 1988 ↓, s. 288.
  45. ↑ Jan Paweł II, Homilia w czasie mszy świętej beatyfikacyjnej Anieli Salawy, odprawionej na Rynku Głównym, [w:] Zintegrowana Baza Tekstów Papieskich [online], nauczaniejp2.pl, 13 sierpnia 1991 [zarchiwizowane 2017-03-12].
  46. ↑ Mariusz Rosik, Patronka służących, [w:] Tygodnik katolicki „Niedziela” [online], niedziela.pl, 30 września 2013 [zarchiwizowane z adresu 2017-03-13].
  47. ↑ Danuta Dajmund, Służyć znaczy królować – bł. Aniela Salawa, [w:] „Apostolstwo Chorych” [online], apchor.pl, 6 czerwca 2015 [zarchiwizowane z adresu 2017-03-12].
  48. ↑ a b Bł. Aniela Salawa, [w:] Gmina Siepraw. Oficjalny serwis Urzędu Gminy Siepraw [online], siepraw.pl, 27 marca 2018 [zarchiwizowane z adresu 2022-12-06].
  49. ↑ Wojtczak 1983 ↓, s. 346.
  50. ↑ Świątek 2009 ↓, s. 155.
  51. ↑ Świątek 2009 ↓, s. 208.
  52. ↑ Świątek 2009 ↓, s. 174.
  53. ↑ Świątek 2009 ↓, s. 65.
  54. ↑ Dekret erygujący Sanktuarium, [w:] Sanktuarium bł. Anieli Salawy w Sieprawiu [online], sanktuarium-siepraw.katolicki.eu, 19 marca 2004 [zarchiwizowane z adresu 2022-12-02].
  55. ↑ Kaplica pw. Błogosławionej Anieli Salawy w Olszowicach (mapa) 1:3000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-05-02].
  56. ↑ Kraków. Błogosławionej Anieli Salawy (mapa) 1:750 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-05-12].
  57. ↑ Olszowice. Błogosławionej Anieli Salawy (mapa) 1:6000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-05-12].
  58. ↑ Siepraw. Anieli Salawy (mapa) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-05-12].
  59. ↑ Fundacja na rzecz Chorych na SM im. Bł. Anieli Salawy [online], bazy.ngo.pl [zarchiwizowane z adresu 2021-05-08].
  60. ↑ Chór Mieszany Salawa [online], chorsalawa.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-12-02].
  61. ↑ Wezwania do Błogosławionej Anieli Salawy [online], mtrojnar.rzeszow.opoka.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-09-26].
  62. ↑ Janina Snopek-Stefaniak, Godzinki ku czci Błogosławionej Anieli Salawy, [w:] Sanktuarium bł. Anieli Salawy w Sieprawiu [online], sanktuarium-siepraw.katolicki.eu, 6 stycznia 2006 [zarchiwizowane z adresu 2022-12-02].
  63. ↑ Wotum wdzięcznej pamięci, [w:] Miesięcznik Rodzin Katolickich „Nasza Arka” [online], nasza-arka.pl, listopad 2004 [zarchiwizowane 2010-12-20].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Franciszkanizm
Początki
Święci i błogosławieni
rodziny franciszkańskiej
Wybitni uczeni
franciszkańscy
Papieże
Działalność, instytucje,
siedziby
Zakon franciszkański
Św. Franciszek
Św. Franciszek
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aniela_Salawa&oldid=72869892”