Alina Centkiewicz – Wikipedia, wolna encyklopedia

Alina Centkiewicz
Ilustracja
Alina Centkiewicz. Zdjęcie z 1984, ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego
Imię i nazwisko urodzenia

Alina Giliczyńska

Data i miejsce urodzenia

5 grudnia 1907
Hłuszki, Imperium Rosyjskie; obecnie Białoruś

Data i miejsce śmierci

11 marca 1993
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach, Warszawa

Zawód, zajęcie

pisarka, prawniczka, podróżniczka

Małżeństwo

Czesław Centkiewicz

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego Order Uśmiechu

Alina Centkiewicz (ur. 22 listopada?/5 grudnia 1907 w Hłuszkach, zm. 11 marca 1993 w Warszawie) – literat, autorka (wraz z mężem Czesławem Centkiewiczem) książek podróżniczych, głównie o tematyce polarnej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Córka Bolesława Giliczyńskiego i Jadwigi z domu Rogowskiej[1]. W 1918 roku jej rodzina przeniosła się do Warszawy.

W 1925 Alina Centkiewicz ukończyła gimnazjum żeńskie Związku Nauczycielstwa Polskiego. Swoją pierwszą podróż (do Brazylii) odbyła w 1923 r. wraz z ojcem, który pełnił funkcję prezesa Stowarzyszenia Opieki nad Emigracją. Na studia prawnicze wyjechała w 1925 r. do Grenoble. 4 grudnia 1926 r. w czasie jednej z wycieczek w Alpy poznała swego przyszłego męża Czesława Centkiewicza, który studiował elektronikę na Politechnice w Grenoble (potem w 1928 r. przeniósł się na studia do belgijskiego Liège). W 1929 uzyskała dyplom magistra prawa i wróciła do Warszawy, by opiekować się chorymi rodzicami (sparaliżowany ojciec). Po ukończonym kursie bibliotekarskim przy Uniwersytecie Warszawskim, zaczęła, w 1932 roku, pracować jako Kierownik Biblioteki Państwowego Banku Rolnego w Warszawie. Po powrocie do Warszawy Czesława Centkiewicza znajomość z nim ponownie się rozwinęła i z czasem przekształciła się w narzeczeństwo. Ślub odbył się w listopadzie 1939 r[2]. W czasie niemieckiej okupacji Centkiewiczowie mieszkali w Warszawie. Alina pracowała jako urzędnik w Państwowym Banku Rolnym do 1943 r.

Nagrobek Aliny i Czesława Centkiewiczów, Warszawa, Cmentarz Wojskowy na Powązkach (kwatera 3A tuje-2-15)

Była więźniem Pawiaka, a natępnie 7 sierpnia 1944 została osadzona w niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrück[3][4]. Pod koniec II wojny światowej została przewieziona do Stuttgartu. W 1946 r. powróciła do kraju i odnalazła męża. Zamieszkali w Jeleniej Górze.

W latach 1946–1950 była wiceprzewodniczącą Ligi Kobiet w Jeleniej Górze i członkiem Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Od 1948 roku należała do PZPR[5]. W 1949 wyszła drukiem pierwsza napisana wspólnie z mężem książka Odarpi, syn Egigwy.

W 1950 r. osiadła w Legionowie, gdzie została wybrana radną. W drugiej połowie 1955 r. przeprowadziła się wraz z mężem na Saską Kępę w Warszawie[6]. Zamieszkali w domu przy ul. Zakopiańskiej 16[7].

W 1958 roku była pierwszą Polką (szóstą kobietą na świecie), która stanęła na Antarktydzie.

Pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 3A tuje-2-15)[8].

Odznaczenia i upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Została odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1962), Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego (1968), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1969), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974) oraz Złotą odznaką honorową "Za Zasługi dla Warszawy" (1965)[9].

W 1963 otrzymała wraz z mężem Nagrodę „Problemów”[10].

W 1969 otrzymała wraz z mężem Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za całokształt twórczości literackiej[11].

W 1970 roku została Kawalerem Orderu Uśmiechu.

W 2004 rondu u zbiegu ulic Jagiellońskiej i Parkowej w Legionowie nadano imię Aliny i Czesława Centkiewiczów[12].

26 września 2012 otrzymała pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela Miasta Legionowa.

Twórczość (wybór)[edytuj | edytuj kod]

Z Czesławem Centkiewiczem wydała m.in.:

  • Odarpi, syn Egigwy (1949)
  • Zdobywcy bieguna północnego (1950)
  • Na podbój Arktyki (1952)
  • W lodach Eisfiordu (1953)
  • Radiostacja zamilkła (1953)
  • Znowu na Wyspie Niedźwiedziej (1954)
  • Arktyka, kraj przyszłości (1954)
  • Niezwykła podróż (1955)
  • Bohaterski szturman (1956)
  • Na białym szlaku (1956)
  • Pułkownik Orvin mylił się (1959)
  • Wyspy Mgieł Wichrów (1959)
  • Tajemnice szóstego kontynentu (1960)
  • Opowieści spod bieguna (1960)
  • Kierunek – Antarktyda (1961)
  • Fridtjof, co z ciebie wyrośnie? (1962)
  • Zaczarowana zagroda (1963)
  • Mufti – osiołek Laili (1964)
  • Tumbo z Przylądka Dobrej Nadziei (1964) (Klub Siedmiu Przygód)
  • Czy foka jest biała (1965)
  • Piotr w krainie białych niedźwiedzi (1965)
  • Człowiek, o którego upomniało się morze (1966)
  • Okrutny biegun (1969)
  • Osaczeni wielkim chłodem (1970)
  • Nie prowadziła ich Gwiazda Polarna (1974)
  • Tumbo nigdy nie zazna spokoju (1977) (Klub Siedmiu Przygód)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Centkiewicz Alina - pisarz, podróżnik, prawnik, działacz społeczny. Słownik Biograficzny Ziemi Jeleniogórskiej. [dostęp 2012-12-05].
  2. Akt małżeństwa Czesława Jacka Centkiewicza i Aliny Giliczyńskiej - akt nr 819 z 1939 z parafii Wszystkich Świętych w Warszawie, metryki.genealodzy.pl, 5 listopada 1939 [dostęp 2024-01-14].
  3. Transport z Pawiaka do Ravensbrück przybył 6/7.8.1944 strona 42 [online] [dostęp 2024-01-14].
  4. Transport z Pawiaka do Ravensbrück przybył 6/7.8.1944 strona 43 [online] [dostęp 2024-01-14].
  5. Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 114. ISBN 83-223-2073-6.
  6. Jacek Szczepański. Okres legionowski w życiu i twórczości Aliny i Czesława Centkiewiczów. „Rocznik Legionowski”. t. V, Legionowo 2012. s. 11-28. 
  7. Piotr Łopuszański: Warszawa literacka w PRL. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 168. ISBN 978-83-11-13576-5.
  8. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  9. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 11, 30 czerwca 1965, s. 7.
  10. Józef Hurwic, Czasopismo „Problemy” w polskim życiu intelektualnym po drugiej wojnie światowej, „Analecta”, 8/2 (16), 1999, s. 20.
  11. Dziennik Polski, r. XXV, nr 169 (7905), s. 3.
  12. Rondo Maharadży – nowa nazwa dla ronda Aliny i Czesława Centkiewiczów?. gazetapowiatowa.pl, 10 kwietnia 2014. [dostęp 2017-01-08].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]