Algirdas Brazauskas – Wikipedia, wolna encyklopedia

Algirdas Brazauskas

Pełne imię i nazwisko	Algirdas Mykolas Brazauskas
Data i miejsce urodzenia	22 września 1932 Rakiszki
Data i miejsce śmierci	26 czerwca 2010 Wilno
Prezydent Litwy
Okres	od 25 lutego 1993 do 25 lutego 1998
Następca	Valdas Adamkus
Premier Litwy
Okres	od 3 lipca 2001[1] do 1 czerwca 2006
Przynależność polityczna	LSDP
Poprzednik	Eugenijus Gentvilas (p.o.)
Następca	Zigmantas Balčytis (p.o.)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Algirdas Mykolas Brazauskas (ur. 22 września 1932 w Rakiszkach, zm. 26 czerwca 2010 w Wilnie) – litewski polityk, w okresie ZSRR działacz komunistyczny, prezydent Litwy w latach 1993–1998, premier Litwy w latach 2001–2006.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Ukończył w 1956 studia inżynieryjne w Kowieńskim Instytucie Politechnicznym. Obronił później pracę z zakresu ekonomii w CEMI (instytucie ekonomiczno-matematycznym Akademii Nauk ZSRR w Moskwie), uzyskując w 1974 stopień doktora^[2].

Po ukończeniu studiów podjął pracę w budownictwie. W latach 1956–1957 był głównym inżynierem na budowie hydroelektrowni kowieńskiej, a od 1958 do 1962 naczelnikiem zarządu przedsiębiorstwa budownictwa energetycznego. Od 1962 kierował wydziałem materiałów budowlanych w Radzie Gospodarki Narodowej Litewskiej SRR. W latach 1965–1966 był ministrem przemysłu materiałów budowlanych, po czym został zastępcą przewodniczącego Państwowego Komitetu Planowania. Pełnił tę funkcję do 1977.

W 1977 został sekretarzem, a w 1988 I sekretarzem Komitetu Centralnego KPL. 24 lutego 1990 został wybrany do Rady Najwyższej Litewskiej SRR. Znalazł się wśród sygnatariuszy Aktu Przywrócenia Państwa Litewskiego z 11 marca tego samego roku.

Do 1992 był zastępcą przewodniczącego Rady Najwyższej, przekształconej w Sejm Republiki Litewskiej. Doprowadził do powołania na bazie Komunistycznej Partii Litwy nowej formacji pod nazwą Litewska Demokratyczna Partia Pracy. Współpracował z rządem Kazimiery Prunskienė, reprezentując postawę zachowawczą w opozycji do głównego nurtu Sąjūdisu, związanego z Vytautasem Landsbergisem.

W 1992 poprowadził postkomunistów do zwycięstwa w wyborach parlamentarnych. Jako nowy marszałek Sejmu stał się jednocześnie głową państwa. W 1993 wygrał pierwsze po odzyskaniu niepodległości wybory prezydenckie, pokonując w nich wspieranego przez opozycję ambasadora w USA Stasysa Lozoraitisa. Oba te sukcesy tłumaczono m.in. kryzysem ekonomicznym i rozczarowaniem rządami niepodległościowego Sąjūdisu, a wygraną w 1993 także rozpoznawalnością Algirdasa Brazauskasa^[3]. Urząd prezydenta sprawował do 1998, nie ubiegając się o reelekcję.

W 2000 sygnował swoim nazwiskiem koalicję socjaldemokratyczną, skupiającą Litewską Demokratyczną Partię Pracy, Litewską Partię Socjaldemokratyczną i dwa mniejsze ugrupowania, samemu nie kandydując jednocześnie do parlamentu. Utworzony lewicowy blok ten wygrał wybory parlamentarne w tym samym roku, pozostając jednak w opozycji do nowo powołanego rządu Rolandasa Paksasa.

W styczniu 2001 Algirdas Brazauskas stanął na czele Litewskiej Partii Socjaldemokratycznej, do której formalnie przyłączyła się LDDP. W lipcu tegoż roku został premierem Litwy, gdy po rozpadzie koalicji partii liberalnych, jego ugrupowanie porozumiało się z Nowym Związkiem.

Po wyborach parlamentarnych w 2004 pozostał na tym stanowisku, inicjując nową koalicję rządową z udziałem m.in. Partii Pracy. Urząd premiera sprawował do czerwca 2006. Podał się do dymisji po ujawnieniu szeregu afer w zapleczu politycznym jego rządu, które doprowadziły m.in. do wyjścia z koalicji Partii Pracy. W 2007 zrezygnował także z kierowania socjaldemokratami.

26 czerwca 2010 zmarł w Wilnie^[4] w wieku 77 lat na raka prostaty. Metropolita wileński Audrys Bačkis nie zgodził się na wniesienie trumny z ciałem prezydenta do katedry wileńskiej na czas uroczystości pogrzebowych, co wywołało liczne kontrowersje^[5]. 1 lipca został pochowany na cmentarzu na Antokolu.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

W pierwszym małżeństwie żonaty z Juliją Brazauskienė, miał z nią dwie córki: Audronė i Laimę^[6]. Po raz drugi żonaty z Kristiną Butrimienė. Miał brata Gerarda, dyrektora szwedzkiego koncernu Euroc AB na Litwę.

Odznaczenia i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

• Krzyż Wielki ze Złotym Łańcuchem Order Witolda Wielkiego (Litwa)^[7]
• Gwiazda Tysiąclecia Litwy (2009, Litwa)^[8]
• Krzyż Wielki Orderu Wyzwoliciela San Martina (Argentyna)
• Order Słonia (1996, Dania)
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Krzyża Ziemi Maryjnej (1997, Estonia)^[9]
• Krzyż Wielki Orderu Białej Róży (Finlandia)
• Krzyż Wielki Legii Honorowej (Francja)
• Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja)
• Komandor Orderu Honoru (Grecja)
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Trzech Gwiazd (1996, Łotwa)^[10]
• Krzyż Wielki Królewskiego Norweskiego Orderu Zasługi (Norwegia)
• Order Orła Białego (1996, Polska)^[11]
• Order Honoru (2010, Rosja)^[12]
• Krzyż Wielki Orderu Infanta Henryka (2003, Portugalia)^[13]
• Order Królewski Serafinów (Szwecja)
• Order Księcia Jarosława Mądrego I klasy (Ukraina)
• Kawaler Krzyża Wielkiego Udekorowany Wielką Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (1997, Włochy)^[14]
• Tytuł honorowego obywatela Wilna^[15]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Nota biograficzna na stronie Sejmu Republiki Litewskiej. [dostęp 2010-07-02]. (lit.).