Aetozaury – Wikipedia, wolna encyklopedia

Aetozaury
	Aetosauria
	Lydekker, 1889
	Okres istnienia: trias późny PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	; Stagonolepis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
(bez rangi)	archozaury
(bez rangi)	Pseudosuchia
Rząd	aetozaury
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aetozaury (Aetosauria – od stgr. αετός aetos – orzeł i σαυρος sauros – jaszczur) – takson gadów (rząd Aetosauria, rodzina Stagonolepididae, syn. Aetosauridae) o wyglądzie przypominającym współczesne pancerniki i późniejsze od nich ankylozaury. Były najwcześniejszymi roślinożernymi archozaurami z kladu Crurotarsi. Właściwe aetozaury miały charakterystyczne spiczaste, podobne do świńskiego ryja, pyski o bezzębnym przodzie szczęk i liściokształtnych zębach policzkowych. Tak zakończony pysk prawdopodobnie służył do odkopywania korzeni i bulw.

Szczęka dość lekka, z licznymi pustymi miejscami na nozdrza i inne boczne otwory, przypominająca czaszki ptaków i stąd nazwa orło-jaszczurów dla Aetosauria. Podobnie żuchwa. Pancerz kostny pokrywał szyję, grzbiet, boki i ogon. Szczególnie dobrze rozwinięty nad plecami, z wielkimi kostnymi płytami – a u niektórych gatunków ciężkimi kolcami – stanowił solidną ochronę przed drapieżnikami. Kończyny krótkie, masywne, szeroko rozstawione jak u krokodyli. Stopy małe i szerokie, bez wielkich pazurów, typowych dla zwierząt ryjących w ziemi. Osiągały do 5 m długości. Niektóre miały wąskie ciała podobne w przekroju do krokodylich, a inne szerokie – podobnie jak żółwie.

Są znane z późnotriasowych osadów Ameryki Północnej, Europy i Ameryki Południowej. Wymarły podczas wymierania późnotriasowego.

Heckert i Lucas (2000) zdefiniowali Stagonolepididae jako klad obejmujący ostatniego wspólnego przodka rodzajów Aetosaurus i Desmatosuchus oraz wszystkich jego potomków^[1]; Parker (2007) zdefiniował Aetosauria jako klad obejmujący wszystkie taksony bliżej spokrewnione z Aetosaurus i Desmatosuchus niż z rodzajami Leptosuchus, Postosuchus, Prestosuchus, Poposaurus, Sphenosuchus, Alligator i Gracilisuchus oraz z gatunkiem Revueltosaurus callenderi^[2]. W literaturze nazwy Aetosauria i Stagonolepididae bywają używane zamiennie; jednak z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Desojo, Ezcurrę i Kischlata (2012) wynika, że rodzaj Aetosauroides, a być może także rodzaje Coahomasuchus i Neoaetosauroides, są przedstawicielami Aetosauria nie należącymi do Stagonolepididae^[3].

Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]

Za Parkerem, 2007^[2]

Rząd AETOSAURIA
- Rodzina STAGONOLEPIDIDAE
  - - Rodzaj Acompsosaurus
    - Rodzaj Chilenosuchus
    - Rodzaj Ebrachosaurus
    - Rodzaj Stegomus
  - Podrodzina Desmatosuchinae
    - Rodzaj Longosuchus
    - Rodzaj Lucasuchus
    - Rodzaj Acaenasuchus
    - Rodzaj Desmatosuchus
  - Podrodzina Aetosaurinae
    - Rodzaj Coahomasuchus
    - Rodzaj Neoaetosauroides
    - Rodzaj Aetosaurus
    - Rodzaj Aetosauroides
    - Rodzaj Stagonolepis
  - Podrodzina Typothoracisinae
    - Rodzaj Redondasuchus
    - Rodzaj Typothorax
  - Plemię Paratypothoracisini
    - „Desmatosuchus” chamaensis
    - Paratypothorax andressorum

Drzewo ścisłej zgodności według Desojo, Ezcurry i Kischlata (2012)^[3]

Aetosauria

Stagonolepididae

Stagonolepis robertsoni

Aetobarbakinoides

Typothoracisinae

	Redondasuchus

	Typothorax

Tecovasuchus

	Paratypothorax

	Heliocanthus / Rioarribasuchus

	Desmatosuchus smalli

	Desmatosuchus haplocerus

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ A.B. Heckert i S.G. Lucas. Taxonomy, phylogeny, biostratigraphy, biochronology,paleobiogeography,and evolution of the Late Triassic Aetosauria (Archosauria:Crurotarsi). „Zentralblatt für Geologie und Paläontologie Teil I”. 11-12, s. 1539-1587, 2000. (ang.).
↑ ^a ^b W.G Parker. Reassessment of the aetosaur “Desmatosuchus” chamaensis with a reanalysis of the phylogeny of the Aetosauria (Archosauria: Pseudosuchia). „Journal of Systematic Palaeontology”. 5. 1, s. 41-68, 2007. (ang.).
↑ ^a ^b Julia B. Desojo, Martín D. Ezcurra i Edio E. Kischlat. A new aetosaur genus (Archosauria: Pseudosuchia) from the early Late Triassic of southern Brazil. „Zootaxa”. 3166, s. 1-33, 2012. (ang.).

[1] A.B. Heckert i S.G. Lucas. Taxonomy, phylogeny, biostratigraphy, biochronology,paleobiogeography,and evolution of the Late Triassic Aetosauria (Archosauria:Crurotarsi). „Zentralblatt für Geologie und Paläontologie Teil I”. 11-12, s. 1539-1587, 2000. (ang.).

[Parker,_2007-2] W.G Parker. Reassessment of the aetosaur “Desmatosuchus” chamaensis with a reanalysis of the phylogeny of the Aetosauria (Archosauria: Pseudosuchia). „Journal of Systematic Palaeontology”. 5. 1, s. 41-68, 2007. (ang.).

[Aetobarbakinoides-3] Julia B. Desojo, Martín D. Ezcurra i Edio E. Kischlat. A new aetosaur genus (Archosauria: Pseudosuchia) from the early Late Triassic of southern Brazil. „Zootaxa”. 3166, s. 1-33, 2012. (ang.).

[1]

[2]

[3]