French
Deutsch1853 – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | Ten artykuł od 2021-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Rządzący państwami w 1853
Wydarzenia w Polsce[edytuj | edytuj kod]
- 30 marca – w oknie wystawowym lwowskiej apteki Pod Złotą Gwiazdą zapłonęła pierwsza lampa naftowa, skonstruowana przez Ignacego Łukasiewicza.
- 1 lipca – Fryderyk Tobiaszek został prezydentem Krakowa.
- 31 lipca – Ignacy Łukasiewicz zapalił publicznie lampy naftowe na sali operacyjnej szpitala miejskiego we Lwowie.
- 25 października – odsłonięto pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu.
- 30 października – beatyfikacja Andrzeja Boboli.
- 2 grudnia – Jan Zeh otrzymał patent na destylację ropy naftowej.
Wydarzenia na świecie[edytuj | edytuj kod]
- 19 stycznia – w Teatro Apollo w Rzymie odbyła się premiera opery Trubadur Giuseppe Verdiego.
- 29 stycznia – odbył się ślub cywilny Napoleona III Bonaparte i Eugenii de Montijo.
- 8 lutego – utworzono Terytorium Waszyngtonu.
- 14 lutego – Brigham Young, przełożony Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich położył kamień węgielny pod budowę Świątyni Salt Lake.
- 18 lutego – węgierski anarchista János Libényi usiłował w Wiedniu zasztyletować cesarza Austrii Franciszka Józefa. Po nieudanym pierwszym ciosie zamachowiec został obezwładniony przez cesarskiego adiutanta Maximiliana O’Donnella i rzeźnika Josepha Ettenreicha.
- 4 marca – Franklin Pierce został 14. prezydentem Stanów Zjednoczonych.
- 6 marca – w Wenecji odbyła się premiera opery La Traviata Giuseppe Verdiego.
- 19 marca – tajpingowie zdobyli Nankin, który został stolicą ich „Niebiańskiego Królestwa”.
- 6 kwietnia – francuski astronom Jean Chacornac odkrył planetoidę (25) Phocaea.
- 16 kwietnia – uruchomiono pierwszą regularną linię kolejową w Indiach (Bombaj–Thane).
- 21 kwietnia – Anders Sandøe Ørsted został premierem Danii.
- 1 maja – została uchwalona konstytucja Argentyny.
- 8 lipca – komodor Matthew Perry, dowódca marynarki wojennej USA, czterema statkami: Mississippi, Plymouth, Saratoga i Susquehanna wpłynął do Zatoki Tokijskiej i zażądał pod groźbą użycia nowych dział Paixhans, w które wyposażone były jego okręty, aby Japonia otworzyła się na handel z Zachodem. Okręty te zostały nazwane kurofune (jap. 黒船; pol. „czarne statki”).
- 24 sierpnia – według anegdoty George Crum wynalazł kartoflane chipsy.
- 24 września – Nowa Kaledonia została francuską kolonią.
- 16 października – Imperium osmańskie wypowiedziało wojnę Rosji – początek wojny krymskiej.
- 25 października – król Bawarii Ludwik I założył w Monachium Nową Pinakotekę, jedno z najważniejszych obecnie muzeów sztuki XIX wieku.
- 30 listopada – bitwa pod Synopą: flota rosyjska zniszczyła flotę turecką; preludium do wojny krymskiej.
- 22 grudnia – Gioacchino Vicenzo Raphaelo Aloisio Pecci mianowany kardynałem przez papieża Piusa IX.
- 30 grudnia – USA kupiły od Meksyku południową część Arizony i Nowego Meksyku (tzw. zakup Gadsdena).
- Guido Henckel von Donnersmarck założył Schlesische Aktiengesellschaft für Bergbau und Zinkhüttenbetrieb.
Urodzili się[edytuj | edytuj kod]
- 1 stycznia – Adam Skrzyński, poseł do Sejmu Krajowego Galicji (1882–1905), hrabia, właściciel dóbr Zagórzany (zm. 1905)
- 6 stycznia:
- Szymon Buchbinder, polski malarz pochodzenia żydowskiego (zm. 1922)
- Woodbridge Nathan Ferris, amerykański polityk, senator ze stanu Michigan (zm. 1928)
- Jan Kacper Wdowiszewski, polski architekt (zm. 1904)
- 14 stycznia – Maria Teresa Ferragut Roig, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 16 stycznia:
- Antoni Danysz, polski historyk kultury (zm. 1925)
- Maksymilian Thullie, polski inżynier, polityk, senator RP (zm. 1939)
- 28 stycznia – José Martí, południowoamerykański działacz wyzwoleńczy (zm. 1895)
- 17 lutego – Jaroslav Vrchlický, czeski poeta, dramaturg, krytyk, eseista, tłumacz (zm. 1912)
- 19 lutego – Rita Dolores Pujalte Sanchez, hiszpańska zakonnica, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 30 marca – Vincent van Gogh, holenderski malarz (zm. 1890)
- 31 marca - Alicja Nowińska, polska malarka, pedagog (zm. 1908)
- 2 kwietnia – Léon Duplessis, francuski prawnik, dyplomata, poeta, dramaturg (zm. 1912)
- 14 kwietnia – Franciszek Spinelli, włoski duchowny katolicki, święty (zm. 1913)
- 6 maja – Philander C. Knox, amerykański adwokat, polityk, senator ze stanu Pensylwania (zm. 1921)
- 7 maja – Jerzy Harwot, polski pedagog, profesor gimnazjalny (zm. 1904)
- 12 maja – Antonina Englisch, taterniczka (zm. 1940)
- 3 czerwca – William Flinders Petrie, brytyjski archeolog i egiptolog (zm. 1942)
- 5 lipca – Cecil Rhodes, południowoafrykański polityk (zm. 1902)
- 18 lipca – Hendrik Antoon Lorentz, holenderski fizyk, laureat Nagrody Nobla w 1902 r. (zm. 1928)
- 30 lipca – Julian Fałat, polski malarz (zm. 1929)
- 16 sierpnia – Stanisław Jabłoński, polski lekarz i polityk, burmistrz Rzeszowa (zm. 1922)
- 20 sierpnia – Nina Frances Layard, angielska archeolog i poetka (zm. 1935)
- 26 sierpnia – Alice Jones, kanadyjska pisarka (zm. 1933)
- 30 sierpnia – Teodor Wierzbowski, polski historyk, archiwista, bibliograf, wydawca źródeł (zm. 1923)
- 16 września – Albrecht Kossel, niemiecki biochemik, odkrył histydynę, laureat Nagrody Nobla w 1910 r. (zm. 1927)
- 10 października – Sadayoshi Andō, japoński generał, gubernator generalny Tajwanu (zm. 1932)
- 1 listopada – Aleksandra Lüde, polska aktorka (zm. 1920)
- 18 listopada – Władysław Zamoyski, polski działacz społeczny (zm. 1924)
- 10 grudnia – Marian Józef Ryx, polski duchowny katolicki, biskup sandomierski (zm. 1930)
data dzienna nieznana:
- Jakub Yan Guodong, chiński męczennik, święty katolicki (zm. 1900)
- Józef Yuan Gengyin, chiński męczennik, święty katolicki (zm. 1900)
Zmarli[edytuj | edytuj kod]
- 17 marca – Christian Andreas Doppler, odkrywca efektu Dopplera (ur. 1803)
- 28 kwietnia – Ludwig Tieck, niemiecki pisarz (ur. 1773)
- 19 maja – Lionel Kieseritzky, niemiecki szachista (ur. 1806)
- 12 czerwca – Kasper Bertoni, włoski ksiądz, święty katolicki (ur. 1777)
- 3 lipca – Filip Phan Văn Minh, wietnamski męczennik, święty katolicki (ur. ok. 1815)
- 9 sierpnia – Józef Maria Hoene-Wroński, polski matematyk, fizyk, filozof, ekonomista i prawnik, jeden z głównych przedstawicieli mesjanizmu polskiego (ur. 1776)
- 30 sierpnia – Maria Rafols, hiszpańska zakonnica, założycielka Sióstr Miłosierdzia św. Anny, błogosławiona katolicka (ur. 1781)
- 8 września – Antoine-Frédéric Ozanam, francuski historyk, błogosławiony katolicki (ur. 1813)
Święta ruchome[edytuj | edytuj kod]
- Tłusty czwartek: 3 lutego
- Ostatki: 8 lutego
- Popielec: 9 lutego
- Niedziela Palmowa: 20 marca
- Wielki Czwartek: 24 marca
- Wielki Piątek: 25 marca
- Wielka Sobota: 26 marca
- Wielkanoc: 27 marca
- Poniedziałek Wielkanocny: 28 marca
- Wniebowstąpienie Pańskie: 5 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 15 maja
- Boże Ciało: 26 maja
