Vlaamse identiteit

De Vlaamse leeuw, het symbool van Vlaanderen en de Vlamingen

De Vlaamse identiteit of het Vlaamse bewustzijn omvat de identificatie en herkenning met de socio-culturele gemeenschap van Vlamingen en verbondenheid met Vlaanderen. Hoewel Vlaanderen al bestaat sinds de vroege middeleeuwen, lijkt de Vlaamse identiteit vooral een sterke ontwikkeling te hebben doorgemaakt vanaf de 19e eeuw.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Vlaanderengouw en graafschap Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]

Zie Pagus Flandrensis voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Landkaart van het graafschap Vlaanderen in 1609.

Een vroege vorm van de Vlaamse identiteit of bewustzijn is terug te vinden in de Vlaanderengouw of pagus Flandrensis en later het graafschap Vlaanderen. De Vlamingen doen hun intrede in de geschiedenis in het levensverhaal van Sint-Eligius (ca. 590-660), de Vita sancti Eligii. Dit werd opgesteld vóór 684 en is bekend in een omwerking van rond 725. Daar verschijnen de Flanderenses die wonen in Flandris. In het Latijn evolueerde dit later tot de gestandaardiseerde vormen Flandrenses en Flandria.[1] De inwoners van het graafschap werden benoemd als 'Vlaming', zoals 'Wizo Flandrensis' of 'Wizo de Vlaming' die men kan terugvinden in de Kronieken van de Prinsen.[2] Ook de Vlaamse edellieden werden Vlaming genoemd, hoewel zij doorgaans Franstalig waren.

De Frans-Vlaamse Oorlog tussen het graafschap Vlaanderen en het koninkrijk Frankrijk zou Hendrik Conscience in 1838 gebruiken in zijn roman De leeuw van Vlaanderen. De roman groeide uit tot een symbool van de Vlaams-nationale beweging. In de roman voerde Conscience het pleidooi om de Vlaamse eigenheid te verzoenen met de toen nieuwe Belgische staat, waar het Frans een dominante factor was.[3] Met name de Guldensporenslag uit 1302 werd als narratief gebruikt om een Vlaamse identiteit vorm te geven, zij het dat het daarbij gaat om een herinterpretatie, want de slag zelf had destijds niets te maken met taal of zelfbestuur.[4] De Guldensporenslag leverde zo wel de inspiratie voor een aantal Vlaamse symbolen, zoals de Vlaamse feestdag en het wapen en de vlag.[3]

Emancipatie van Nederlandstaligen binnen België[bewerken | brontekst bewerken]

Zie Taalstrijd in België voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Hendrik Conscience auteur van de Leeuw van Vlaanderen

Bij het ontstaan van de Belgische staat in 1830 was het Frans de enige officiële taal, onder meer doordat de elite Franstalig was. De inwoners van Vlaanderen waren echter (grotendeels) Nederlandstalig. Uit deze situatie ontstond een taalstrijd. Hieruit ontwikkelde zich de Vlaamse beweging, die een politieke beweging zou worden. Men streefde toen voor de volledige vernederlandsing van het onderwijs en het openbaar leven in de Vlaamse provincies. Deze beweging werd ook opgepikt in artistieke milieus door onder andere Hendrik Consience, Albrecht Rodenbach en Guido Gezelle, het zogenoemde cultuurflamingantisme. Echter behoorden deze kunstenaars en intellectuelen doorgaans zelf tot de bourgeoisie.

In 1898 werd de Gelijkheidswet goedgekeurd. Deze wet zou het Nederlands erkennen als gevoerde taal binnen België,[5] maar het zou nog tot 1967 duren vooraleer de Belgische grondwet voor het eerst officieel vertaald zou worden.[6]

Moderne Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]

Zie Vlaanderen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Doorheen de zes staatshervormingen binnen het koninkrijk België werd de huidige deelstaat Vlaanderen gevormd en kreeg het steeds meer autonomie en bevoegdheden. Dit ging gepaard met het ontstaan van een eigen volwaardige Vlaamse regering, Vlaams parlement en administratie.[7] Het moderne Vlaanderen bestaat in tegenstelling tot het historische Vlaanderen uit delen van het graafschap Vlaanderen, hertogdom Brabant en het graafschap Loon. In feite is de Vlaamse identiteit een recente ontwikkeling.

Politiek[bewerken | brontekst bewerken]

Het Vlaams parlement

In de jaren 60 en 70 splitsten de unitaire politieke partijen in een Franstalige en Nederlandstalige partij, waardoor er een grotere nadruk kwam te liggen op de eigen gemeenschap en deelstaat.[8] Op politiek vlak zijn er tal van partijen en politici die een 'Vlaamse reflex' hebben, maar vooral de Vlaamse beweging en de Vlaamsgezinde en/of Vlaams-nationalistische partijen zijn duidelijke aanhangers van de Vlaamse identiteit en diens ontwikkeling. In eerste instantie zijn dit N-VA en Vlaams Belang, die de Vlaamse identiteit verder willen ontwikkelen. Ook de partijen LDD en Vista kunnen gekenmerkt worden als Vlaamsgezind. De andere politieke partijen met parlementaire vertegenwoordiging staan eerder voor een federale structuur van België,[9] al zijn er parlementsleden die daarin verder gaan dan andere.

De Vlaamse regering onder leiding van Jan Jambon (N-VA) kwam bij de regeringsonderhandelingen in 2019 tot het akkoord om in navolging van de Nederlandse canon nu ook een Vlaamse canon te ontwikkelen. De Canon van Vlaanderen is een project waarbij de Vlaamse overheid een overzicht van gebeurtenissen, figuren en kunst wil bundelen. Hiermee wil men de geschiedenis van Vlaanderen sterker in de verf zetten. Voor de VRT werd de historische docudramareeks Het verhaal van Vlaanderen gemaakt. De Vlaamse overheid investeert herhaaldelijk in de Vlaamse bewustwording zoals Vlaanderen Feest!, haar branding als overheid en verschillende initiatieven op cultureel, diplomatisch en wetenschappelijk vlak.

Media[bewerken | brontekst bewerken]

Het logo van de Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie of VRT

Verschillende Belgische media evolueerden doorheen naar Nederlandstalige en Franstalige media. Het nationale NIR werd in 1960 door vervangen door Nederlandstalige, Franstalige en gemeenschappelijke instellingen, onafhankelijk van elkaar. Zo focust de Vlaamse media zich doorgaans steeds vaker op Vlaanderen zoals Vlaanderen Vakantieland of The Voice van Vlaanderen (in tegenstelling tot de Franstalige tegenhanger The Voice Belgique). Een ander voorbeeld hiervan zijn de strategische doelstellingen van de VRT waarbij men "relevant voor en dichtbij Vlaanderen" wil zijn en de "Vlaamse cultuur en creativiteit wil stimuleren".[10] Concreet betekent dit dat de VRT de Vlaamse identiteit uitdraagt door het stimuleren van radio- en televisieproducties "van eigen bodem".[11]

Middenveld[bewerken | brontekst bewerken]

Ook het middenveld splitste zich op evolutieve manier vanwege taal- en cultuurverschillen. De middenveldorganisaties zoals Voka (Vlaams netwerk van ondernemingen), Chirojeugd Vlaanderen of Rode Kruis-Vlaanderen beperken hun werkingsgebied tot de deelstaat Vlaanderen.

Vlaamse identiteit[bewerken | brontekst bewerken]

Vlaanderen Feest! in 2019 ter gelegenheid van de Vlaamse feestdag

Het is onmogelijk om een identiteit vast te leggen omdat deze voortdurend in evolutie is en steeds anders beleefd wordt, het is een individuele en emotionele beleving. Er is ook vaak sprake van een 'gelaagde' identiteit, waarbij Vlamingen zich ook Belg, Europeaan of zelfs wereldburger voelen.[12]

Symboliek[bewerken | brontekst bewerken]

In 1973 werden voor het eerst door de Nederlandse Cultuurgemeenschap (voorloper van het Vlaams parlement), de vier officiële symbolen van Vlaanderen erkend. De officiële Vlaamse symboliek is sinds 1990:

Nederlandse taal[bewerken | brontekst bewerken]

De Nederlandse taal is de officiële bestuurstaal van Vlaanderen.[13] Het Nederlands is verplicht in het onderwijs, gerechtszaken, openbaar gezag (politiediensten) maar ook in het bedrijfsleven bij contact tussen werknemer en werkgever. Algemeen hecht men in Vlaanderen veel belang aan de Nederlandse taal, bijvoorbeeld voor migranten.[14] In Vlaanderen spreekt men een variatie op het Standaardnederlands, het Belgisch-Nederlands of Vlaams. Zo zijn er veel verschillende woorden die in Vlaanderen tot de dagelijkse woordenschat behoren en die men over de grens met Nederland niet gebruikt en/of begrijpt. Voorbeelden zijn "confituur" (jam) of beenhouwer (slager).[15] België is tevens een lidstaat van de Nederlandse Taalunie, die 24 miljoen Nederlandssprekenden verenigt in België, Nederland, Suriname, Aruba, Curaçao en Sint-Maarten.[16] Ook in Frans-Vlaanderen wil men het 'Vlaemsch' en dus het Nederlands herwaarderen.[17]

Cultuur en tradities[bewerken | brontekst bewerken]

Het Ros Beiaard van Dendermonde

De Vlaamse cultuur en tradities staan niet op zichzelf, doorheen de geschiedenis werd ze beïnvloed bijvoorbeeld door de Europese cultuur.[18]

Tradities[bewerken | brontekst bewerken]

Aan de grondslag van de Vlaamse cultuur en tradities staat de Rooms-Katholieke Kerk die tot vorige eeuw erg veel invloed had in Vlaanderen.[19] Hieruit komen ook de (wettelijke) feestdagen, zoals Pasen, Kerstmis en Allerheiligen, die in praktijk vooral op een niet-religieuze manier beleefd worden.[20] Zo is het de traditie om bij Pasen chocolade-eieren te geven aan de kinderen, die door de paashaas of door de klokken uit Rome verstopt worden in huis of de tuin. Ook Kerstmis wordt vaak op een niet-religieuze manier gevierd. Zo zet men een kerstboom en koopt men voor elkaar pakjes.

Een traditie die enkel in Vlaanderen plaatsvindt, is het voorlezen van een nieuwjaarsbrief. De komst van Sinterklaas is een traditie die specifiek is voor de Lage Landen, waar de Sint bijvoorbeeld een paard heeft (Vlaanderen en Nederland) of een ezel (Wallonië).[21] In Amerika is deze traditie geëvolueerd tot de kerstman, met in het Engels de duidelijk verbasterde naam Santa Claus. Dit figuur werd overgenomen in Vlaanderen. Ook Halloween is hier een voorbeeld van.

Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

UNESCO erkende verschillende Vlaamse tradities als immaterieel cultureel erfgoed, waaronder:[22]

Ook het sterke sociale weefsel typeert Vlaanderen zoals de grote waaier aan vrije tijdsverenigingen zoals jeugdbewegingen, muziekverenigingen, kunst- en cultuurverenigingen, net als de verschillende vzw's, religieuze verenigingen en sociale verenigingen. Zo kent Vlaanderen meer dan 45.000 verschillende verenigingen.[26] Ook de wielersport en het voetbal kent in Vlaanderen een grotere belangstelling dan in andere landen. Zo zijn er enorm veel voetbal- en wielersportclubs.[27]

Man met rode tulband (vermoedelijk zelfportret van Jan van Eyck)

In 2019 deed de VRT een bevraging om te achterhalen wat de Vlaming als iets typisch 'Vlaams' beschouwd. Zo behoort de televisieserie F.C. De Kampioenen, de Bourgondische levenswijze, maar ook de Vlaamse diversiteit en gelijkheid tot deze zaken. De Vlaming heeft aandacht voor het verleden zoals de Guldensporenslag, de Vlaamse meesters, maar ook herdenkt men de Tweede Wereldoorlog waaronder de collaboratie.[28] Zo herdenkt men ook de Eerste Wereldoorlog, het voornaamste symbool is het gedicht 'In Flanders Fields' geschreven door de Canadese militaire arts John McCrae. Maar ook de IJzertoren en de slogan 'nooit meer oorlog' zijn hier voorbeelden van.

De literaire canon omvat een reeks aan essentiële werken uit de Nederlandstalige literatuur in Vlaanderen.[29] Ook 'Ons Kookboek' van de Boerinnenbond is hét Vlaamse kookboek van de Vlaamse klassiekers.[bron?]

Vlaamse keuken[bewerken | brontekst bewerken]

Er zijn tal van typische 'Vlaamse klassiekers' in de keuken, zoals stoofvlees en balletjes in tomatensaus.[30]

Verlichtingswaarden[bewerken | brontekst bewerken]

De regenboogvlag wordt door verschillende overheden en organisaties uitgehangen op de Internationale Dag tegen Homofobie en Transfobie

Doorgaans beschouwt men de Vlaamse identiteit als onderdeel van de Europese leidcultuur waarbij de westerse waarden volgens de Verlichting, zoals vrijheid van meningsuiting, gelijkheid tussen man en vrouw, scheiding tussen kerk en staat, gelden.[31] Enkele modernere en recentere waarden zijn bijvoorbeeld ook anti-discriminatie en het recht op vrije seksuele voorkeur en identiteit.[31][32] Zo werd het burgerlijk huwelijk voor paren van gelijk geslacht in 2003 in België gelegaliseerd. Alle Nederlandstalige politieke partijen, behalve het Vlaams Belang, stemden voor (onthoudingen niet meegerekend). Er worden ieder jaar verschillende optochten georganiseerd, de gekende 'Gay Pride Parade'.

Deze tolerantie is ook voelbaar bij delen van de Rooms-Katholieke Kerk. Zo namen de Belgische bisschoppen in 2022 de beslissing dat homoseksuele koppels gezegend kunnen worden in katholieke gebedsvieringen.[33] Antwerps bisschop Johan Bonny is sinds 2014 een bepleiter voor meer homorechten binnen de katholieke gemeenschap.[34]

Opiniepeilingen[bewerken | brontekst bewerken]

De Universiteit Antwerpen en de Vrije Universiteit Brussel deden in 2007 en 2022 een vergelijkend onderzoek naar de nationale identiteit bij Vlamingen.[35] Hierin stellen de onderzoekers het volgende vast:

"Veel Vlamingen voelen zich evenveel Belg als Vlaming, maar als ze naar één richting overhellen dan is het naar de Vlaamse zijde (meer Vlaming dan Belg). Doorheen de tijd is de Vlaamse identiteit versterkt ten koste van de Belgische."

Onderzoek naar identiteit in Vlaanderen 2007 2022 +/-
Vlaams 7% 10% + 3%-punt
meer Vlaams dan Belgisch 27% 27% -
zowel Vlaams als Belgisch 35% 44% + 9%-punt
meer Belgisch dan Vlaams 17% 12% - 5%-punt
Belgisch 14% 7% - 7%-punt

In 2022 identificeerde 93% van de Vlamingen zich met een Vlaamse identiteit, dit is een stijging van zeven procentpunt tegenover 2007. Zo'n 37% van de Vlamingen voelt zich meer Vlaams of uitsluitend Vlaams. De grootste identificatie met Vlaanderen was te vinden bij de Vlaams-nationalistische partijen Vlaams Belang en N-VA. Tegelijkertijd blijft 90% van de Vlamingen blijft een identiteitsgevoel hebben met België.

Een peiling van de provincie West-Vlaanderen uit 2019 heeft gevonden dat vijftien procent van de inwoners zich op de eerste plaats met Vlaanderen identificeren. Dit komt na West-Vlaanderen (32 procent), stad of gemeente (18 procent) en België (16 procent). De verdere rangschikking toont dat Vlaanderen als de op één na sterkste uit de bus komt, na de provincie.[36]

Vlaamse identiteit in het buitenland[bewerken | brontekst bewerken]

Frankrijk[bewerken | brontekst bewerken]

Een kaart van Franse plaatsen waar men vroeger Nederlands sprak

Frans-Vlaanderen of Zuid-Vlaanderen was een historisch onderdeel van het graafschap Vlaanderen dat in de periode 1659-1713 werd veroverd door het koninkrijk Frankrijk, ten gevolge van de oorlogen van koning Lodewijk XIV. Hierdoor hebben verschillende steden en dorpen een Nederlandstalige plaatsnaam, zoals Duinkerke, Rijsel en Dowaai. Het aantal sprekers van het Frans-Vlaams neemt af omdat de jongere generaties de streektaal minder dan aan het begin van de 20e eeuw van hun ouders of grootouders leren.[37] De laatste decennia is er echter op taalkundig vlak sprake een heropleving van het Frans-Vlaams en is er eveneens sprake van een toenemende belangstelling voor het Nederlands.[38]

De Franse politie in de departementen, die vroeger tot het graafschap Vlaanderen behoorden, dragen een Vlaamse leeuw op hun uniformen.[39][40] Ook vieren deze departementen de Vlaamse feestdag op 11 juli.[41]

Nederland[bewerken | brontekst bewerken]

De vlag van Zeeuws-Vlaanderen

Het Nederlandse Zeeuws-Vlaanderen was eveneens een gedeelte van het graafschap Vlaanderen. Bepaalde inwoners voelen zich tot een zekere hoogte verbonden met Vlaanderen.[42][43] Een uiting hiervan is de Zeeuws-Vlaamse vlag, die deels is gebaseerd op de Vlaamse Leeuw.[44]

Na de Eerste Wereldoorlog waren er plannen in België om Zeeuws-Vlaanderen te annexeren. Hierop kwam er kritiek (zowel in Nederland als in België) en benadrukten vele Zeeuws-Vlamingen (waaronder het Anti-Annexatie Comité) hun Nederlandse identiteit. In deze periode is ook het Zeeuws-Vlaams volkslied geschreven, dat op verschillende plekken stelt dat het gebied "deel van Nederland" is.[45]

Kritiek[bewerken | brontekst bewerken]

De Vlaamse strijdvlag gevoerd door de Vlaamse beweging, gebaseerd op het wapen van het graafschap Vlaanderen

Er zijn voor- en tegenstanders van de evolutie naar het Vlaamse bewustzijn, omdat het beleven van een identiteit vaak rechtstreeks een aanleiding is tot een politieke discussie. De Vlaamse identiteit is ook een veelbesproken maatschappelijk onderwerp.[46][47][48]

Zo ontstond er in 2019 een maatschappelijke discussie over het gebruik van de Vlaamse strijdvlag die door de organisatie van Pukkelpop werd verwijderd. De organisatie van festival Pukkelpop bestempelde de vlag als een 'collaboratievlag', wat echter foutief is. Hoewel de vlag door collaborateurs werd gebruikt, geldt dit ook voor de Belgische vlag, zoals de nazi's en collaborateurs verschillende nationale symbolen gebruikten.[49][50][51]

Ook ontstond er een brede discussie over het ontwerp van de Vlaamse canon, veel critici vinden dergelijke initiatieven 'artificieel' en een vorm van 'superioriteits­denken'.[52]

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen[bewerken | brontekst bewerken]

  1. ↑ Jelle Stegeman (19 november 2021), Grote geschiedenis van de Nederlandse taal. Amsterdam University Press. ISBN 978-90-485-4176-8.
  2. ↑ Jozef Janssens, Veerle Uyttersprot (2005), Superhelden op perkament: middeleeuwse ridderromans in Europa. Amsterdam University Press. ISBN 978-90-5356-822-4.
  3. ↑ a b Literaire Canon, De Leeuw van Vlaenderen. Literaire Canon (18 juni 2015). Geraadpleegd op 27 juni 2022.
  4. ↑ Marc Reynebeau, Dat van die gulden sporen, vergeet dat maar. De Standaard (9 juli 2022). Geraadpleegd op 17 juli 2022.
  5. ↑ LOI - WET. www.ejustice.just.fgov.be. Geraadpleegd op 27 juni 2022.
  6. ↑ Grondwetswijziging van 10 april 1967, BS 3 mei 1967, 4771.
  7. ↑ De geschiedenis van het Vlaams Parlement | Vlaams Parlement. www.vlaamsparlement.be. Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  8. ↑ André Alen, Interuniversitair Studiecentrum voor Federalisme (1994), Federalisme: staatkundig, politiek en economisch. Maklu. ISBN 978-90-6215-344-2.
  9. ↑ Wat is de "ideale" staatsstructuur voor België? 7 Vlaamse partijen geven hun visie. VRT NWS (23 januari 2020). Geraadpleegd op 17 januari 2023.
  10. ↑ VRT, Beheersovereenkomst | VRT.be. www.vrt.be. Geraadpleegd op 27 juni 2022.
  11. ↑ vrt.be, Vlaamse identiteit. VRT. Geraadpleegd op 18 juli 2022.
  12. ↑ Ivan De Vadder, Jan Callebaut (12 mei 2020), Het DNA van Vlaanderen: Wat willen de Vlamingen écht?. Uitgeverij Vrijdag. ISBN 978-94-6001-763-6.
  13. ↑ De taalwetgeving in Vlaanderen. www.vlaanderen.be. Geraadpleegd op 27 juni 2022.
  14. ↑ VRT NWS, Drie op de vier Vlamingen willen dat migranten onze cultuur overnemen en taal leren. vrtnws.be (10 mei 2022). Geraadpleegd op 28 juni 2022.
  15. ↑ Standaardtaal - Verschillen tussen België en Nederland. www.vlaanderen.be. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  16. ↑ Nederlandse Taalunie | Vlaams Parlement. www.vlaamsparlement.be. Geraadpleegd op 27 juni 2022.
  17. ↑ VRT NWS, "Me hen ewonnen": scholieren in Frans-Vlaanderen kunnen vanaf volgend schooljaar (West-)Vlaams leren. vrtnws.be (17 december 2021). Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  18. ↑ Europese Unie | Departement Cultuur, Jeugd & Media. www.vlaanderen.be. Geraadpleegd op 14 januari 2023.
  19. ↑ KU Leuven, De evolutie van de Kerkelijke betrokkenheid in Vlaanderen (2013).
  20. ↑ Feestdagen. www.vlaanderen.be. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  21. ↑ 6 weetjes over de Sint en zijn helpers. radio2. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  22. ↑ Immaterieel Cultureel Erfgoed. www.unesco-vlaanderen.be. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  23. ↑ De Garnaalvisserij te paard in Oostduinkerke. immaterieelerfgoed.be. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  24. ↑ Heilig Bloedprocessie Brugge. immaterieelerfgoed.be. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  25. ↑ Reuzencultuur in Vlaanderen. immaterieelerfgoed.be. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  26. ↑ Zo plezant vinden Vlamingen het verenigingsleven: hoeveel zijn er eigenlijk? En welke is het populairst?. Het Nieuwsblad. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  27. ↑ Waar is Vlaanderen bekend om? | Superprof. Superprof NL. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  28. ↑ Van collaboratie en Guldensporenslag tot frietjes en F.C. De Kampioenen: dit hoort volgens u thuis in de "Vlaamse canon". vrtnws.be (13 augustus 2019). Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  29. ↑ Canon, Literaire, doel. Literaire Canon (9 januari 2023). Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  30. ↑ Vlaamse Klassiekers. VTM Koken. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  31. ↑ a b Vlaamse Overheid, Verklaring essentiële rechten en plichten Vlaanderen. Geraadpleegd op 14 januari 2022.
  32. ↑ Jorre Vannieuwenhuyze, prof. dr. R. Van Rossem (2006-2007), Culturele Modernisatie in het Westen en de Islamwereld. Universiteit Gent.
  33. ↑ "Een stap in de goede richting" en "niet goed genoeg voor ons": reacties op de erkenning van holebi's in Vlaamse kerken. vrtnws.be (20 september 2022). Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  34. ↑ Antwerpse bisschop pleit voor andere houding van Kerk ten opzichte van holebi's. Het Nieuwsblad. Geraadpleegd op 14 januari 2023.
  35. ↑ Drie op de vier Vlamingen willen dat migranten onze cultuur overnemen en taal leren. vrtnws.be (10 mei 2022). Geraadpleegd op 16 januari 2023.
  36. ↑ Provincie West-Vlaanderen, West-Vlaming identificeert zich meest met zijn provincie. 6 juni 2019. Provincie West-Vlaanderen. Geraadpleegd op 18 juli 2022.
  37. ↑ Zo Vlaams kan Frankrijk zijn 🇫🇷 🇧🇪.
  38. ↑ 'T West-Vlamsch is ineschreeven op de Officiëlle Gazette van de Ministeerie van 't Schoole. www.anvt.org. Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  39. ↑ https://twitter.com/erikevrard/status/1286034868024025089. Twitter. Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  40. ↑ Vlinks, 'Misschien moeten we bij de volgende staatshervorming eens nadenken over vlag met een paradijsvogel?'. Knack (24 augustus 2019). Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  41. ↑ Vlaamse feestdag ook in Frankrijk gevierd. Radio 1 (1 juli 2011). Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  42. ↑ Zeeuws-Vlaanderen | Cadzand. cadzand.org. Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  43. ↑ Die grens in Zeeuws-Vlaanderen, die bestaat nog echt. pzc.nl (17 februari 2018). Geraadpleegd op 21 juli 2022.
  44. ↑ Laveto, 'Zeeuws-Vlaamse vlag mag niet vergeten worden' - GO-RTV. www.go-rtv.nl. Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  45. ↑ Zeeuwseankers.nl, Anti-annexatiebeweging. Zeeuwseankers.nl. Geraadpleegd op 17 juli 2022.
  46. ↑ Jacques Van Keymeulen, 'Wat de Vlaamse identiteit precies inhoudt, wordt voor mij steeds geheimzinniger'. Knack (7 september 2019). Geraadpleegd op 27 juni 2022.
  47. ↑ Mattias Theys, 'De Vlaamse canon zal divers zijn of niet zijn'. Knack (11 april 2021). Geraadpleegd op 27 juni 2022.
  48. ↑ VRT NWS, Bart De Wever in #BelRiadh: "Als mensen uit twee gemeenschappen met elkaar naar bed gaan, zit het goed". vrtnws.be (11 mei 2022). Geraadpleegd op 27 juni 2022.
  49. ↑ Waar komt de vlag met volledig zwarte leeuw vandaan?. De Standaard. Geraadpleegd op 14 januari 2023.
  50. ↑ De zwarte Vlaamse Leeuw: een "collaboratievlag" of niet?. vrtnws.be (17 augustus 2019). Geraadpleegd op 14 januari 2023.
  51. ↑ Hoe ‘zwart’ is de zwarte Vlaamse Leeuw?. Het Laatste Nieuws (17 augustus 2019). Geraadpleegd op 14 januari 2023.
  52. ↑ VRT NWS, Historicus KU Leuven: "Vlaamse canon neigt naar superioriteits­denken". vrtnws.be (13 augustus 2019). Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  53. ↑ Als het om de natie gaat - Hendrik Defoort. Geschiedenisboeken. Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  54. ↑ Over identiteit | Bart De Wever | Sociologie | 9789089315953 | Standaard Boekhandel. www.standaardboekhandel.be. Geraadpleegd op 27 juni 2022.
  55. ↑ Marcia van der Zwan, Groetjes uit Vlaanderen: de lasagne-identiteit van Mohamed Ouaamari. Boekvinder.be (2 mei 2020). Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  56. ↑ Reset. Ertsberg. Geraadpleegd op 16 juli 2022.
  57. ↑ Honderd keer Vlaanderen | Karim Van Overmeire, Tomas Roggeman, Maarten Vanderbeke | Europese geschiedenis | 9789492639066 | Standaard Boekhandel. www.standaardboekhandel.be. Geraadpleegd op 10 januari 2023.
  58. ↑ Canon, Literaire, De Leeuw van Vlaenderen. Literaire Canon (18 juni 2015). Geraadpleegd op 10 januari 2023.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vlaamse_identiteit&oldid=67345242"