Thabo Mbeki

Thabo Mbeki
Geboren	18 juni 1942; Idutywa, Oost-Kaap (Zuid-Afrika)
Politieke partij	ANC
Partner	Zanele Dlamini
Handtekening
2e President van Zuid-Afrika ; 14e Staatshoofd van Zuid-Afrika
Aangetreden	14 juni 1999
Einde termijn	24 september 2008
Voorganger	Nelson Mandela
Opvolger	Kgalema Motlanthe
1e Vicepresident van Zuid-Afrika
Aangetreden	9 mei 1994 ; (tot 30 juni 1996 samen met Frederik Willem de Klerk)
Einde termijn	14 juni 1999
President	Nelson Mandela
Opvolger	Jacob Zuma
Portaal	Politiek

Thabo Mvuyelwa Mbeki (Idutywa, Oost-Kaap, 18 juni 1942) is een voormalig president van Zuid-Afrika. Hij volgde op 16 juni 1999 Nelson Mandela op, en werd op 25 september 2008 opgevolgd door Kgalema Motlanthe. Mbeki is lid van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC).

Thabo Mbeki is de zoon van Govan Mbeki, die mede met Nelson Mandela de ANC-Jeugdliga (ANCYL) oprichtte.

Jonge jaren[bewerken | brontekst bewerken]

Mbeki werd geboren op 18 juni 1942 in Idutywa, Zuid-Afrika. Hij is de zoon van Govan Mbeki, die een belangrijke figuur was binnen het ANC. Mbeki werd lid van het ANC in 1956. Nadat zijn vader werd gearresteerd wegens lidmaatschap van het ANC, werd Mbeki verbannen uit Zuid-Afrika. Mbeki leefde 28 jaar in ballingschap. Tijdens zijn ballingschap studeerde Mbeki economie aan de universiteit van Sussex in Groot-Brittannië. Na het behalen van zijn masters in 1966 werkte Mbeki een paar jaar voor het ANC in Londen. In 1970 verhuisde Mbeki naar de Sovjet-Unie waar hij getraind werd als guerrillastrijder. Tegelijk werd hij een wereldwijde lobbyist tegen apartheid. Mbeki was een van de belangrijkste onderhandelaars met de zittende regering eind jaren 80. Hij was bevriend met Nelson Mandela, die hij opvolgde als president van Zuid-Afrika in juni 1999. Mbeki is een neoliberaal en wordt in Zuid-Afrika beschouwd als intellectueel.

Controverse over de oorzaak van aids[bewerken | brontekst bewerken]

Afwijkend standpunt[bewerken | brontekst bewerken]

Mbeki kreeg in 2000 felle kritiek doordat hij contacten onderhield met wetenschappers die beweerden dat de ziekte aids niet door hiv wordt veroorzaakt. Mbeki stelde dat bestrijding van armoede meer zou helpen bij het gevecht tegen hiv/aids dan medicijnen. De Zuid-Afrikaanse regering werd verweten dat zij te weinig deed aan de enorme aidsepidemie in het land. Naar aanleiding van deze controverse publiceerden 5000 wetenschappers de Verklaring van Durban, waarin zij stellen dat hiv volgens de geldende wetenschappelijke inzichten de oorzaak is van aids. Een studie van Harvard Medical School schatte dat als gevolg van zijn weigering adequate medicatie tegen hiv toe te laten er in Zuid-Afrika onnodig 330.000 mensen aan aids zijn gestorven.^[1]

Bedwinger van multinationals en achtergronden[bewerken | brontekst bewerken]

Aidsbestrijders waren echter vol lof voor zijn regering toen die met succes een wet verdedigde die goedkopere anti-aidsmedicijnen mogelijk maakte. De rechtszaak was aangespannen door farmaceutische multinationals, die goedkope lokale productie van medicijnen in Zuid-Afrika zelf wilden laten verbieden.

Nadat hij president werd beschreef hij aids als een "armenziekte", waarbij meer aandacht moest uitgaan naar het bestrijden van armoede in het algemeen dan aids in het bijzonder. Het vermoeden bestaat dat Mbeki in feite ageert tegen het idee dat het Westen aids gebruikt als de zoveelste reden om Afrika maar weg te zetten als een extreem oversekst en verdoemd continent ^[2] getuige zijn toespraak voor een groep studenten in 2001: "Het Westen is ervan overtuigd dat we een verdoemd continent zijn door onze onverzadigbare neiging tot vleselijke lusten en een natuurlijke aanleg tot de promiscue verspreiding van ziektes hebben."^[3]

Mbeki's aidsstandpunt kan dan ook gezien worden als een aspect van zijn diepe wantrouwen tegenover het Westen, hetgeen niet minder is geworden tijdens zijn ballingschap, toen het Westen het ANC slechts lippendienst bewees. Dit wantrouwen is versterkt door enkele slecht verlopen experimenten met AZT en andere antivirale medicijnen die Zuid-Afrikaanse aidspatiënten hebben vergiftigd en gedood. Gevoed door het feit dat veel meer Afrikanen dan Westerlingen aids hebben, vindt Mbeki dat de aan armoede gerelateerde onhygiënische situatie belangrijker is in de verspreiding van aids dan seks zonder condoom. Hij verwijt het Westen dat het zich alleen focust op het seksuele aspect, in plaats van op de armoedefactor.^[4] Hij vermoedt dat westerse farmaceutische bedrijven Afrikaanse zieken misbruiken als proefkonijnen.

Aftreden[bewerken | brontekst bewerken]

Mbeki trad op 25 september 2008 af als president, hij werd opgevolgd door Kgalema Motlanthe. De termijn van Mbeki zou aflopen in april 2009. Mbeki kondigde zijn aftreden aan op 20 september 2008 en bevestigde dat hij dat deed in opdracht van zijn partij, het Afrikaans Nationaal Congres (ANC). Het ANC kwam tot dat oordeel nadat een rechter een week eerder oordeelde dat Mbeki een belangrijke rol speelde in het besluit om ANC-leider Jacob Zuma te vervolgen wegens corruptie. Zuma was vicepresident van Zuid-Afrika tot hij door Mbeki in 2005 werd ontslagen wegens corruptie. Volgens de rechter werd Zuma ten onrechte en op politieke gronden aangeklaagd. Mbeki moest daarom het veld ruimen, tegelijk met Mbeki stapte uit solidariteit 1/3 van de ministersploeg op. In 2007 behaalde Zuma een overwinning op Mbeki toen hij de verkiezingen om het partijleiderschap van het ANC won.^[5]^[6] Mbeki werd opgevolgd door Kgalema Motlanthe, die ad interim president was tot de verkiezingen van 22 april 2009. Zuma volgde Motlanthe op op 9 mei van dat jaar als president van Zuid-Afrika.

Latere jaren[bewerken | brontekst bewerken]

In december 2010 werd Mbeki door de Afrikaanse Unie als bemiddelaar aangeduid in het conflict in Ivoorkust tussen presidentskandidaten Ouattara en Gbagbo die elk de overwinning opeisten.