Jyutping

	Jyutping
	Naam (taalvarianten)
Vereenvoudigd	粤拼
Traditioneel	粵拼
Pinyin	yuèpīn
Jyutping (Standaardkantonees)	jyut6 jyu5 ping3 jam1
Standaardkantonees	IPA: [jyːt̚˨ pʰɪŋ˧ ]
Yale (Standaardkantonees)	yuht ping
Dapenghua	IPA: [jiːt̚˨ pʰɐŋ˧ ]
Hongkong-Hakka	jet8 pin6
Meixianhua	jat8 bin5
Peng'im (Chaozhouhua)	uak8 peng1
Letterlijke vertaling	Kantonese dialecten spelling
Andere benamingen	香港語言學學會粵語拼音方案

Jyutping is een vorm van romanisatie om Standaardkantonees in het Latijnse alfabet op te schrijven.

Naast letters bestaat het ook uit cijfers die achter een letter staan. Hier zit geen spatie tussen. De cijfers kunnen op dezelfde regelhoogte gezet worden of op een stukje hoger. De letters komen voor een deel overeen met de klankletters van het Internationaal Fonetisch Alfabet. Deze klankletters zijn: m, f, n, l, h, w, s, j, ei, i, im, in, u, ui, un, œ en œk.

Jyutping is de verkorte vorm van Jyutjyu pingjam (Traditioneel Chinees: 粵語拼音; jyutping: jyut⁶jyu⁵ ping³jam¹), vertaald "klankspelling van de Kantonese taal".

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Het werd in 1993 ontwikkeld door de Linguistic Society of Hong Kong. In verschillende taalcursussen Standaardkantonees en invoermethoden van Standaardkantonees op computers en smartphones wordt gebruikgemaakt van jyutping.

Jyutping is naast Yale een van de meestgebruikte romanisatievormen van Standaardkantonees. Yale heeft een probleem dat jyutping niet heeft. Yale maakt namelijk geen onderscheid tussen de IPA-klanken: ɵ en œ. In Yale worden beide klanken geschreven als eu, terwijl het in jyutping geschreven wordt als eo en oe. In jyutping wordt de IPA-klank ɛːu geschreven als eu. Een voorbeeld is [tɛːu] (掉).

Beginklanken jyutpingalfabet[bewerken | brontekst bewerken]

Let op: aa, aai, ou, oi en on zijn ook een klank, zonder beginklank.

b /p/^? 巴	p /pʰ/^? 怕	m /m/^? 媽	f /f/^? 花
d /t/^? 打	t /tʰ/^? 他	n /n/^? 那	l /l/^? 啦
g /k/^? 家	k /kʰ/^? 卡	ng /ŋ/^? 牙	h /h/^? 蝦
gw /kʷ/^? 瓜	kw /kʰʷ/^? 誇	w /w/^? 蛙
z /ts/^? 渣	c /tsʰ/^? 叉	s /s/^? 沙	j /j/^? 也

Eindklanken jyutpingalfabet[bewerken | brontekst bewerken]

aa /aː/^? 沙	aai /aːi/^? 徙	aau /aːu/^? 梢	aam /aːm/^? 三	aan /aːn/^? 山	aang /aːŋ/^? 坑	aap /aːp/^? 圾	aat /aːt/^? 剎	aak /aːk/^? 客
	ai /ɐi/^? 西	au /ɐu/^? 收	am /ɐm/^? 心	an /ɐn/^? 新	ang /ɐŋ/^? 笙	ap /ɐp/^? 濕	at /ɐt/^? 失	ak /ɐk/^? 塞
e /ɛː/^? 些	ei /ei/^? 四	eu /ɛːu/^? 掉	em /ɛːm/^? 舐		eng /ɛːŋ/^? 鄭	ep /ɛːp/^? 夾		ek /ɛːk/^? 石
i /iː/^? 詩		iu /iːu/^? 消	im /iːm/^? 閃	in /iːn/^? 先	ing /ɪŋ/^? 星	ip /iːp/^? 攝	it /iːt/^? 洩	ik /ɪk/^? 識
o /ɔː/^? 疏	oi /ɔːi/^? 開	ou /ou/^? 蘇		on /ɔːn/^? 看	ong /ɔːŋ/^? 桑		ot /ɔːt/^? 喝	ok /ɔːk/^? 索
u /uː/^? 夫	ui /uːi/^? 灰			un /uːn/^? 寬	ung /ʊŋ/^? 鬆		ut /uːt/^? 闊	uk /ʊk/^? 叔
oe /œː/^? 鋸					oeng /œːŋ/^? 商			oek /œːk/^? 削
	eoi /ɵy/^? 需			eon /ɵn/^? 詢			eot /ɵt/^? 摔
yu /yː/^? 書				yun /yːn/^? 孫			yut /yːt/^? 雪
			m /m̩/^? 唔		ng /ŋ̩/^? 吳

Tonen[bewerken | brontekst bewerken]

De verschillende tonen in het Standaardkantonees worden weergeven door cijfers. Voor mensen die Standaardkantonees kennen, is er een ezelsbruggetje om de tonen te onthouden.

toon 1 komt overeen met de toon in het cijfer één en zeven in het Standaardkantonees, in het jyutping jat¹ en cat¹
toon 2 komt overeen met de toon in het cijfer negen in het Standaardkantonees, in het jyutping gau²
toon 3 komt overeen met de toon in het cijfer vier en acht in het Standaardkantonees, in het jyutping sei³ en baat³
toon 4 komt overeen met de toon in het cijfer nul in het Standaardkantonees, in het jyutping ling⁴
toon 5 komt overeen met de toon in het cijfer vijf in het Standaardkantonees, in het jyutping ng⁵
toon 6 komt overeen met de toon in het cijfer twee en zes in het Standaardkantonees, in het jyutping ji⁶ en luk⁶
toon 7, zie toon 1
toon 8, zie toon 3
toon 9, zie toon 6

De klank faat kan alleen op de derde toonhoogte worden uitgesproken. De klank fat kan alleen in de eerste of zesde toonhoogte worden uitgesproken.

Toonnaam	Yīn Píng (陰平)	Yīn Shàng (陰上)	Yīn Qù (陰去)	Yáng Píng (陽平)	Yáng Shàng (陽上)	Yáng Qù (陽去)	Yīn Rù (陰入)	Zhōng Rù (中入)	Yáng Rù (陽入)
Toon(nummer)	1	2	3	4	5	6	1 (7)	3 (8)	6 (9)
Toonnaam in Nederlands	hoog	midden rijzend	midden	laag vallend	laag rijzend	laag	hoogwordend	middenwordend	laagwordend
Tooncontour	55 / 53	35	33	21 / 11	13	22	5	3	2
Voorbeeld (Chinees traditioneel)	分	粉	訓	焚	奮	份	忽	發	佛
Voorbeeld (jyutping)	fan1	fan2	fan3	fan4	fan5	fan6	fat1	faat3	fat6

Voorbeelden[bewerken | brontekst bewerken]

Traditioneel	Vereenvoudigd	Jyutping met cijfers op dezelfde regelhoogte	Jyutping	Betekenis
廣州話	广州话	gwong2 zau1 waa2	gwong² zau¹ waa²	Standaardkantonees
粵語	粤语	jyut6 jyu5	jyut⁶ jyu⁵	Kantonees
你好嗎?	你好吗?	nei5 hou2 maa3?	nei⁵ hou² maa³?	Alles goed?