Hormoonbehandeling

Esculaap Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Een hormoonbehandeling is een cocktail van medicijnen waarbij het lichaam hormonen krijgt toegediend, of wordt gestimuleerd om hormonen aan te maken.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Oorzakelijke verbanden tussen organen, orgaanmateriaal en lichamelijke verschijnselen had men al vroeg herkend. Bij eunuchen kon men immers de gevolgen van castratie aanschouwen. Al vroeg verscheen er in China literatuur over hermafrodieten en geslachtsveranderingen (6 v.Chr.). Een geleerde schreef in 80 AD een verhandeling over het verschijnsel van geslachtsverandering.[bron?] Op basis van deze kennis werden methoden voor het verkrijgen van hormonenconcentraten ontwikkeld.

Volgens een Chinese methode, gepubliceerd in 1025, moest urine eerst ingedampt worden.[bron?] Door verhitting van het restant werd een sublimaat verkregen dat biologisch actief was en dus geslachtshormonen bevatte. Het sublimaat werd fijngemalen en vermengd met dadels tot pillen verwerkt. Het voorschrift luidde dan: 'Neem voor het ontbijt een dosis van 5 tot 7 pillen met warme wijn of soep.' Evenals de Chinezen ging de chemicus Butenandt uit van urine als basismateriaal waaruit hij met moderne methoden oestron isoleerde, een van de werkzame stoffen van het Chinese hormonenpreparaat.

Toepassing op verschillende gebieden[bewerken | brontekst bewerken]

Bij zwangerschap[bewerken | brontekst bewerken]

Over het algemeen is het lichaam in staat om zelf de juiste hormonen aan te maken en is een hormonenkuur niet nodig. In bijzondere gevallen is echter een hormonenkuur nodig. Bijvoorbeeld oudere vrouwen die zwanger willen worden, of vrouwen die een onregelmatige menstruatiecyclus hebben, kunnen door hormoongebruik alsnog zwanger worden en een normale zwangerschap meemaken.

Bij ziekte[bewerken | brontekst bewerken]

Hormoonbehandeling wordt soms toegepast bij prostaatkanker als vorm van chemische castratie.

Bij zedendelinquenten en ernstige parafiliën[bewerken | brontekst bewerken]

Hormoonbehandeling in de vorm van chemische castratie gebeurde soms bij zedendelinquenten als voorwaarde tot vrijlating en zelfs bij homoseksualiteit en parafiliëen. In Nederland ws dat voor het laatst in 1955 het geval. De Britse wiskundige Alan Turing werd in 1952 gedwongen te kiezen voor experimentele chemische castratie.

Bij transgenderzorg[bewerken | brontekst bewerken]

Hormoonbehandeling kan deel uitmaken van genderbevestigende zorg. Mensen die transgender zijn gebruiken vaak geslachtshormonen om de secundaire geslachtskenmerken op te bouwen en te onderhouden (bij een transman wordt bijvoorbeeld vaak testosteron toegediend), en eventueel puberteitsremmers. Voor een jonge transgender is de werking van een blokker minder definitief dan die van hormonen,[bron?] en daarom meer aangewezen.

Bij transvrouwen[bewerken | brontekst bewerken]

Een bekend middel dat in Nederland gebruikt wordt bij transvrouwen is Androcur.

Bij transmannen[bewerken | brontekst bewerken]

Een belangrijk onderdeel van de medische transitie voor transmannen is testosteronhormoonvervangingstherapie⁣, die de ontwikkeling van mannelijke secundaire geslachtskenmerken veroorzaakt (haargroei, lagere stem, enz.). In veel studies wordt gesteld dat dit, samen met een geslachtsaanpassende operatie⁣, de genderdysforie van de persoon genderdysforie kan verlichten.[1][2] Echter recente studies benoemen deze oude studies als wetenschappelijk zwak en lange termijneffecten zijn nooit onderzocht.[3] Een ander probleem is dat transgenders meer eenzaamheid ervaren na transitie.[4] Transmannen hebben een kortere levensverwachting vergeleken met mannen en vrouwen die niet in transitie gaan.[5] Het overlijdensrisico van een groep transgendermannen die tussen 1990 en 2000 met een hormoonbehandeling begonnen was 2,6 maal hoger waren dan cisvrouwen. Het sterfterisico voor transgender mannen was tussen 2000-2010 2,1 keer hoger vergeleken met cis-vrouwen en tussen 2010-2018 2,4 keer hoger. Bovendien hadden transgendermannen een 3,3 keer grotere kans om te overlijden aan niet-natuurlijke oorzaken dan cisvrouwen.[6]

Mogelijke bijwerkingen[bewerken | brontekst bewerken]

Uit onderzoek blijkt dat transmannen die langdurig met testosteron werd behandeld, een hogere verouderingsgerelateerde aortaverstijving hadden dan de controlegroepen. Deze bevindingen geven aan dat de stijfheid van de aorta kan worden versneld in de transmannengroep die een geslachtsbevestigende hormoonbehandeling krijgt, en suggereert een potentieel schadelijk effect van testosteron op de arteriële functie. Preventieve maatregelen bij patiënten die een testosteronbehandeling ondergaan en die een hoger risico lopen op cardiovasculaire voorvallen, worden sterk aanbevolen.[7] Ook is er een verhoogde kans op polycythemie.[8]

In 2024 kwamen er gelekte berichten naar buiten dat zorgexperts die verbonden zijn aan WPATH wisten dat er bij testosteronbehandeling verhoogde kans is op leverkanker. [9]

Overige bijwerkingen van hormoontherapie[bewerken | brontekst bewerken]

Overige bijwerkingen van de hormonen kunnen zijn:[10]

  • Vettere huid/acné,
  • Stoppen van menstruatie,
  • Lager stemgeluid
  • Baardgroei en toename lichaamsbeharing
  • Clitorisgroei
  • Dunner en droger vaginaslijmvlies
  • Veranderingen vetverdeling
  • Toegenomen spiermassa en -kracht
  • Haarverlies hoofd
  • Problemen om de blaas goed leeg te urineren[11]
  • Irritatie bij de plasopening tijdens het urineren[12]

Gezondheid[bewerken | brontekst bewerken]

Hormoontherapie is, als bij elk medicijn, niet vrij van risico's en bijwerkingen. Vrouwen die testosteron innemen hebben een grote kans op hart- en vaatziekten. Naast de gezondheidsrisico's is het tevens zo dat sommige effecten wel en sommige effecten niet onkeerbaar zijn. Bij vrouwen treedt er bij testosteron bijvoorbeeld een stemverlaging op. Bij mannen die oestrogeen nemen, treedt er borstvorming op.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]