Gordelstaarthagedissen

Gordelstaarthagedissen
Cordylus tropidosternum
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Reptilia (Reptielen) Orde: Squamata (Schubreptielen) Onderorde: Lacertilia (Hagedissen) Infraorde: Scincomorpha (Skinkachtigen)
Familie
Cordylidae Fitzinger, 1826
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Gordelstaarthagedissen op Wikispecies
Portaal    Biologie Herpetologie

Gordelstaarthagedissen^[1] (Cordylidae) zijn een familie van hagedissen.

Naam en indeling[bewerken | brontekst bewerken]

De groep werd voor het eerst wetenschappelijk beschreven door Leopold Fitzinger in 1826. De familie wordt vertegenwoordigd door 68 soorten die verdeeld zijn in tien geslachten.^[2]

Een aantal geslachten zijn recentelijk erkend, zoals het geslacht Smaug, waartoe de reuzengordelstaarthagedis (Smaug giganteus) toe behoort. Dit geslacht is vernoemd naar de draak Smaug uit de The Hobbit-merchandise. Over de genetische relaties binnen deze familie is nog veel onduidelijk. De genera Chamaesaura, Cordylus en Pseudocordylus bleken in een in 2001 uitgevoerd onderzoek één genetische geslachtengroep te vormen.

Uiterlijke kenmerken[bewerken | brontekst bewerken]

Gordelstaarthagedissen zijn sterk bepantserde hagedissen die vaak gekielde en soms puntige schubben hebben. Veel soorten hebben ringvormige rijen doorns op de staart. Een kenmerkende verdedigingsmethode van deze dieren is zich in een hol terugtrekken en zich dan vol zuigen met lucht, waardoor ze vast komen te zitten in hun schuilplaats. Ze slaan hierbij wild met hun venijnige staart.

Veel soorten hebben een onopvallende grijze tot bruine kleur met lichtere strepen of vlekken. Van een aantal soorten is bekend dat de mannetjes in de voortplantingstijd felle kleuren vertonen. Sommige soorten hebben gedegenereerde poten zoals de pootjesslangen uit het geslacht Chamaesaura. Zij hebben een op een slang gelijkend lichaam met zeer kleine pootjes, ze bewegen zich ook slangachtig voort.

Levenswijze[bewerken | brontekst bewerken]

Alle soorten bewonen het zuidelijke deel van Afrika. Veel soorten uit verschillende groepen komen endemisch voor in Zuid-Afrika. Alle soorten leven in droge streken, veel soorten leven in rotsige omgevingen zoals de echte gordelstaarthagedissen. Andere soorten komen voor in meer begroeide gebieden zoals graslanden waar ze op de bodem leven.

Verreweg de meeste soorten zijn eierlevendbarend en ontwikkelen geen eieren maar baren direct zelfstandige jongen. Een uitzondering vormen de rotshagedissen uit het geslacht Platysaurus die allemaal eieren afzetten.

Geslachten[bewerken | brontekst bewerken]

Onderstaand een lijst van geslachten, zie voor een lijst van alle soorten ook de lijst van gordelstaarthagedissen. De geslachten Karusasaurus, Namazonurus en Smaug zijn beschreven door een groep van biologen: Edward L. Stanley, Aaron Matthew Bauer, Todd R. Jackman, William Roy Branch en Pieter Le Fras Nortier Mouton.

Geslachten uit de familie gordelstaarthagedissen
Afbeelding	Naam	Auteur	Verspreidingsgebied
	Pootjesslangen (Chamaesaura)	Schneider, 1801	Angola, Congo-Kinshasa, Kenia, Mozambique, Oeganda, Swaziland, Tanzania, Zambia, Zimbabwe, Zuid-Afrika
	Echte gordelstaarthagedissen (Cordylus)	Laurenti, 1768	Angola, Botswana, Congo-Kinshasa, Ethiopië, Kenia, Malawi, Mozambique, Namibië, Swaziland, Tanzania, Zambia, Zimbabwe, Zuid-Afrika
	Hemicordylus	Smith, 1838	Zuid-Afrika
	Karusasaurus	Stanley et al., 2011	Namibië en Zuid-Afrika
Plaats uw zelfgemaakte foto hier	Namazonurus	Stanley et al., 2011	Namibië en Zuid-Afrika
	Ninurta	Hewitt & Methuen, 1913	Zuid-Afrika
	Pantsergordelstaarthagedis (Ouroborus)	Boie, 1828	Zuid-Afrika
	Rotshagedissen (Platysaurus)	Smith, 1844	Zuidelijk Afrika
	Onechte gordelstaarthagedissen (Pseudocordylus)	Smith, 1838	Lesotho en Zuid-Afrika
	Smaug	Stanley et al., 2011	Zuidelijk Afrika

Bronvermelding[bewerken | brontekst bewerken]