Polsstokverspringen

Polsstokverspringen Fierljeppen
Standbeeld voor de Fierljepper in Drachten (Hans Mes, 1995)
Algemene gegevens
Organisatie	Nederland: NFB PBH Friesland Friesland: FLB
Start	1767 te Baard
Type	Ind. sport
Categorie	Atletiek
Competities / Kampioenschappen
Kampioenschappen	BK / NK / fK / HK
Kampioenen
Nederlands kampioen	21,27 Rian Baas 16,43 Wendy Helmes[1]
Records
Belgisch record	Aluminium 15,61 Bart Van Gasse 10,40 Frederique Snoeks
Nederlands record	Carbon 22,21 Jaco de Groot 18,19 Marrit van der Wal Aluminium 19,40 Aart de With 15,55 Sjoukje Tjalma Hout 17,01 Aart de With 11,97 Wil van den Berg
Europees record	Carbon 22,21 Jaco de Groot 18,19 Marrit van der Wal Aluminium 19,40 Aart de With 15,55 Sjoukje Tjalma Hout 17,01 Aart de With 11,97 Wil van den Berg
Wereldrecord	Carbon 22,21 Jaco de Groot 18,19 Marrit van der Wal Aluminium 19,40 Aart de With 15,55 Sjoukje Tjalma Hout 17,01 Aart de With 11,97 Wil van den Berg
Verwante sporten
Verwante sporten	Hink-stap-springen Hoogspringen Polsstokhoogspringen Verspringen
Laatst bijgewerkt op: 7 april 2020
Portaal    Sport

Polsstokverspringen, beter bekend onder de Friese naam fierljeppen (uitspraak:^[2] [ˈfiːr­ljɛ­pə(n)]^?), is een sport waarbij een atleet probeert met behulp van een polsstok een zo groot mogelijke afstand over een sloot te overbruggen. Het is een traditionele Friese sport. De betekenis van fierljeppen is ver springen (van fier, "ver" en ljeppe, een archaïsch woord voor "springen", dat verwant is aan het Engelse to leap en het Nederlandse lopen).

Het maken van een polsstokversprong bestaat uit verschillende onderdelen die gezamenlijk moeten leiden tot een zo groot mogelijke afstand. De sprong begint met het maken van een korte felle sprint van circa 30 meter naar de polsstok, gevolgd door een goede sprong naar de stok, de insprong, het klimmen naar de top van de polsstok (wat bij polsstokhoogspringen niet mag) om uiteindelijk met een uitsprong in een zandbed te landen.

Competitie[bewerken | brontekst bewerken]

In Nederland worden officiële wedstrijden georganiseerd door de Polsstokbond Holland (PBH) en Frysk Ljeppers Boun (FLB). Gezamenlijk vertegenwoordigen zij een groep van ongeveer 600 actieve fierljeppers in Nederland. De overkoepelende sportbond, de Nederlandse Fierljepbond (NFB), organiseert jaarlijks de Nationale wedstrijden, de Tweekamp tussen Holland en Friesland en het Nederlands Kampioenschap.

De wedstrijden worden versprongen in de provincies Friesland (Bergum, Buitenpost, It Heidenskip, IJlst en Winsum), Groningen (Grijpskerk), Utrecht (Jaarsveld, Linschoten, Polsbroekerdam, Zegveld en Kockengen) en Zuid-Holland (Vlist).

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

In de waterrijke gebieden van Nederland wordt al zeker duizend jaar de polsstok gebruikt om sloten over te steken.

De biograaf van Wilwolt von Schaumburg (1446-1510), een kapitein van een groep door hertog Albrecht van Saksen geronselde huurlingen, vermeldde dat de Friese troepen tijdens de Slag bij Laaxum in 1498 veel pieken en speren droegen die tevens als polsstok fungeerden. De tekst zegt:“Schaumburg zag het zelf en dacht dat hij in een bos keek. Die uit Friesland hadden veel pieken, en deze waren langer dan die van onze huurlingen. Deze pieken noemt hij “schotten”, en ze hebben aan de onderkant gaffels of schijven. Deze zetten zij in drassige sloten wanneer zij hieroverheen willen springen, zodat deze niet blijven steken in de sloot.”

Bronnen uit de 16e en 17e eeuw spreken herhaaldelijk over de springstok of verrejaagher, die bij de oorlogsvoering werd gebruikt. De Spaanse historicus Bernardino de Mendoza beschreef in 1592 wat hij meemaakte aan het begin van de tachtigjarige oorlog. De Mendoza schetste het verhaal van mannen die over greppels sprongen met een liaan die ze springstok noemden.^[3]

Het bekende boek Toen en Nu, de Nederlandstalige uitgave van het Engelse blad After the Battle, verhaalt de geschiedenis van Willem van der Meij: de man die met een boodschap, verborgen in een holte van zijn polsstok, in 1573 tussen de Spaanse linies voor Alkmaar doorglipte.

De polsstok was toen een bekend gebruiksvoorwerp voor mensen die de velden in trokken, onmisbaar in het waterrijke landschap. In het begin werd over sloten gesprongen, maar later trachtte men met langere polsstokken brede vaarten te overbruggen.

Zoals met elk transportmiddel werd ook de polsstok snel ingezet voor competities. Wie was in staat over de breedste kanalen te springen? Ook als het polsstokverspringen als sport wordt beoefend, wordt er meestal over water gesprongen, soms met een nat pak als gevolg. Op 24 augustus 1767 werd de eerst bekende officiële wedstrijd gehouden in Baard, georganiseerd door de weduwe van kastelein Ype Gerbens. Op die dag stond in de Leeuwarder Courant: Met Approbatie van Jr. E.F. v. AYLVA, Grietman over Baarderadeel, zal de wed. van YPE GERBENS te Baard nevens de Bueren op Maandag den 24 Augusty 1767 laaten verspringen met een Pols over de Bolswarder Vaart, een curieus Zilveren MES.

De bakermat van het polsstokverspringen in wedstrijdverband is Friesland. Daar werden al in het begin van de jaren 20 fierljepwedstrijden gehouden. Vanuit de Friese Vogelbeschermingswachten is besloten wedstrijden te gaan organiseren voor fierljeppen en zij hebben daarvoor in 1960 de Frysk Ljeppers Boun opgericht. In 1960 is ook de Polsstok Bond Holland opgericht.

In Friesland worden sinds 1956 in georganiseerd verband wedstrijden gehouden. Tot rond 1975 werd hierbij gesprongen met houten polsstokken (maximale lengte 10 meter). Deze werden vervangen door aluminium polsstokken (maximale lengte 12,50 meter incl. verlengstuk). In 2006, precies 50 jaar na de eerste in Friesland georganiseerde wedstrijd, is de overstap gemaakt naar polsstokken van carbon (maximale lengte 13,25 meter, inclusief top). Deze polsen zijn stugger dan die van aluminium, waardoor ze minder zwiepen. Ook zijn sommige carbonpolsen langer dan de oude aluminiumpolsen.

Al direct in 2006 sprongen vier springers verder dan het oude Nederlandse record van 19,40 meter, dat sinds 1991 op naam van Aart de With uit Benschop stond. Een nadeel van carbon is dat het materiaal niet tegen puntbelasting kan, er moet daarom voorzichtiger met de polsen worden omgegaan. Met het steeds langer worden van de polsen en de daaruit voortvloeiende grotere springafstanden, werd een goed aangepaste landingsplaats steeds noodzakelijker. Sprong men ooit op de oever, nu is dit een (steeds dikkere) laag zand. Het ljeppen gebeurde in het begin vanaf de oever over een sloot. Voor de wedstrijden werden steeds hogere en langere schansen gemaakt om te ljeppen. Het water werd verdiept om een val vanuit een hoger polsstok veilig op te kunnen vangen. Inmiddels zijn uit veiligheid normen vastgesteld waaraan schans en waterdiepte moet voldoen.

Het Nederlandse record is op dit moment 22,21 meter en is gesprongen door Jaco de Groot tijdens het Hollands Kampioenschap op 12 augustus 2017 in Zegveld.^[4][5]

De Nederlandse Fierljepbond (NFB) is in 1991 opgericht met het doel om het fierljeppen in Nederland te behouden, te bevorderen en in goede banen te leiden.

Buitenland[bewerken | brontekst bewerken]

Het NFB voert sinds haar ontstaan een actief beleid om de fierljepsport in het buitenland te promoten. Hiermee wordt een traditie voortgezet, die door beide districten PBH en het FLB al in de jaren zeventig en tachtig van de twintigste eeuw is opgestart. Toen is het fierljeppen naar verschillende landen geëxporteerd, zoals naar o.m.; België (Hamont), Frankrijk (nabij Nantes), Engeland (Newburry, Yorkshire), Zweden (Säter) en Duitsland (Neustadtgödens, OstFriesland). Het ging hierbij voornamelijk om het verzorgen van demonstraties ter promotie van het fierljeppen. Vooral vanuit Japan bleek er veel belangstelling voor de fierljepsport te zijn. Hier is dan ook al vijf maal een demo verzorgd en is in 1999 is zelfs een Bond de; “Nippon Fierljeppen Association” opgericht. In het jaar 2000 brachten Aart de With en Rimmer Abma, namens de NFB (met support van de beide districten) een bezoek aan Japan. Hun reis stond in het teken van de viering van het vier honderdjarig bestaan van de vriendschap betrekkingen tussen Netherlands-Japan 1600-2000. Zij gaven in de omgeving van Osaka diverse trainingen en demonstraties.^[6]

België[bewerken | brontekst bewerken]

Het BK Fierljeppen wordt jaarlijks gehouden in het Limburgse Hamont, georganiseerd door de plaatselijke KLJ.

Japan[bewerken | brontekst bewerken]

Op 30 juni 1997 werd, door vice-consul Hans Kuijpers van het Consulaat-generaal der Nederlanden in Japan, voor de eerste keer contact opgenomen met de bond over de maten van een fierijepaccommodatie. Dichtbij de stad Tsuyama wilde men, naar aanleiding van een documentaire over het fierljeppen in Friesland, een fierljepschans bouwen. Later bleek dat om bepaalde redenen de bouw niet door kon gaan.

Lang werd er niks meer uit Japan vernomen tot er op 26 augustus 1998 een e-mail binnenkwam. Daarin stond dat de stichting Furusato Kyogikai van plan was een fierljeptoernooi te organiseren vanwege de 400-jarige betrekking tussen Japan en Nederland. Er werd het nodige materiaal gestuurd naar Japan. In de weken die volgden werden tekeningen naar Japan gefaxt. De Japanners werden steeds enthousiaster. Er kwamen plannen om een fierljeporganisatie op te zetten. Op 18 november 1998 werden drie polsstokken besteld. Polsstokken van 8 meter, 9,5 meter en van 10,5 meter. Op 1 januari 1999 werd de fierljeporganisatie opgericht door Yuuki Suchi, Ikumitsu Nonaka, Kenji Toyoshima, en Hans Kuijpers.^[7] In Kishiwada Central Park werd Kishiwada, Osaka een fierljep-accommodatie, genaamd "Fierljeppen Spring Arena" aangelegd. De accommodatie is te vinden met de coördinaten: 34°28'05.1"N 135°23'48.9"E. Naar verluidt is de accommodatie gesloten sinds 2016.^[8]

Er hoefde alleen nog maar een Japanse naam voor het fierljeppen bedacht te worden. De Japanners zeiden "geen probleem: Fierljeppen". De Japanse organisatie besloot een bezoek aan Nederland te brengen en een fierljepaccommodatie te bekijken. In het tweede weekend van januari 1999 kwamen ze om te kijken hoe alles er in werkelijkheid uit moest komen te zien. Alles wat ze wilden weten werd uitgelegd. Van 16 juni t/m 28 juni 1999 zijn Friezen naar Japan geweest om te kijken hoe het er allemaal voor stond. In juli 1999 werden de eerste fierljepwedstrijden in Japan georganiseerd. In augustus 1999 volg vervolgens het eerste Japanse kampioenschap. De top drie werd uitverkoren om deel te nemen aan wedstrijden in Nederland.^[9] De Japanners zijn op 24 augustus t/m 29 augustus 1999 naar Nederland geweest. Er werden met de Japanners en de Friezen samen wedstrijden gedaan. Yoshihiro Yamane vestigde bij deze wedstrijden het Japanse record van 14,12 meter.^[10] Japan heeft met drie wedstrijdschansen in Osaka flink geïnvesteerd in de sport. In mei 2000 is de Nederlandse wereldrecordhouder en kampioen van 1999 Aart de With afgereisd naar Japan om een instructiebijeenkomst te houden. In juni 2000 scherpte Tsuyoshi Nakajima het Japans record aan naar 15,50 meter bij een toernooi in Kishiwada, Osaka. In juli 2001 is het record weer aangescherpt tot 15,62 meter door Tsuyoshi Nakajima bij een toernooi in Kishiwada, Osaka.

De Japanse Fierljep Associatie heeft in de daaropvolgende jaren regelmatig fierljep wedstrijden georganiseerd.^[11]

De Japanners hebben geopperd het fierljeppen in 2008 een demonstratiesport te laten zijn tijdens de Olympische Spelen waar Osaka voor in de race was. Osaka heeft uiteindelijk de Olympische Spelen niet toegewezen gekregen.^[12] Op 7 juni 2006 werd in het Japanse programma Storm van G! van het Nippon Television Network een aflevering opgenomen over fierljeppen in de rubriek Ik daag uit met de Japanse tv-sterren Satoshi Ono en Sho Sakurai.^[13][14][15]

In het op 20 maart 2020 uitgebracht Japanse Nintendo Switch spel Animal Crossing: New Horizons is het mogelijk om te fierljeppen.^[16]

Zuid-Korea[bewerken | brontekst bewerken]

De Nederlandse Fierljep Bond is in 2008 uitgenodigd om met een delegatie polsstokverspringers namens Nederland deel te nemen aan de 4e Busan TAFISA World Sports For All Games. Dit evenement vond plaats in Zuid Korea van 26 september tot en met 2 oktober 2008. Dit evenement geldt als de tegenhanger van de Olympische Spelen en toont een combinatie van traditionele en nieuwe sporten. Het fierljepteam heeft zowel demo’s als clinics verzorgt. Er is voor het evenement een professionele fierljepschans gebouwd.

Verenigingen[bewerken | brontekst bewerken]

Naam	Plaats	Provincie	Opgericht	Gesprongen sinds	Opgeheven	Bond
Polsstokvereniging Jaarsveld	Jaarsveld	Utrecht (provincie) Utrecht				PBH
Polsstokclub Linschoten (PCL)	Linschoten	Utrecht (provincie) Utrecht	1979	Eind jaren 60		PBH
Polsstokvereniging Polsbroekerdam (PBH)	Polsbroekerdam	Utrecht (provincie) Utrecht	1980			PBH
Polsstokvereniging Stichtse Vecht	Kockengen	Utrecht (provincie) Utrecht	2011	2019 (op huidige locatie)		PBH
Polsstokclub Zegveld	Zegveld	Utrecht (provincie) Utrecht	2010	2010		PBH
Polsstokclub de Vlist	Vlist	Zuid-Holland Zuid-Holland	1966	1965		PBH
Fierljepvereniging Grijpskerk e.o.	Grijpskerk	Groningen (provincie) Groningen	1980	1968		FLB
Fierljepvereniging Achtkarspelen	Buitenpost	Friesland Friesland	1976	1959		FLB
Ljeppersklup Burgum	Bergum	Friesland Friesland	1978	1969		FLB
Fierljepferiening It Heidenskip	It Heidenskip	Friesland Friesland	1980	1975		FLB
Fierljepferiening De Lege Wâlden	Joure (vanaf 1992) Akmarijp (t/m 1991)	Friesland Friesland	1984	1965	2015	FLB
Fierljepferiening Drylts e.o.	IJlst	Friesland Friesland	1986	1973		FLB
Stichting Fierljep-akkomodaasje Winsum	Winsum	Friesland Friesland	1984	1957		FLB
Fierljepvereniging De Westerein	Zwaagwesteinde (vanaf 22-07-1997) Westergeest(tot 22-07-1997)	Friesland Friesland	1984	1969	2014	FLB

Records[bewerken | brontekst bewerken]

Er zijn verschillende officiële records. In Nederland kennen we het Nederlands, Hollands en Fries record voor de buitenwedstrijden. In Zwaagwesteinde staat een indoorhal, die ook een indoorrecord kent. In het buitenland wordt ook gesprongen, zo zijn er een Belgisch, Brits, Zweeds, Pools, Deens, Fins, Nieuw-Zeelands, en Japans record.^[17]

Nederlandse records[bewerken | brontekst bewerken]

Buitenlandse records[bewerken | brontekst bewerken]

Foto's[bewerken | brontekst bewerken]

• 
  Lizanne Schilt klimt omhoog in de polsstok op het Nederlands Kampioenschap in 2019 (Zegveld)
• 
  Jaco de Groot in actie (2010)
• 
  Willem Verwey Polsstokverspringen

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

• Nederlandse kampioenschappen polsstokverspringen

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

• Polsstokbond Holland (PBH)
• Frysk Ljeppers Boun (FLB)
• Belgisch Kampioenschap Fierljeppen

Zie de categorie Polsstokverspringen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.