Equinox

Zie Equinox (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Equinox.
De zonnewendes en equinoxen (in juni verrijst Sué boven Monserrate, in december boven Cerro de Guadalupe, tijdens de equinoxen van maart en september vanuit de vallei tussen deze twee punten

Een equinox (Latijn: aequinoctium, gelijke nacht) (ook: nachtevening of dag-en-nachtevening) is een tijdstip in het jaar waarop de zon loodrecht boven de evenaar staat, of anders bekeken, de tijd dat de zon door een van de snijpunten van de ecliptica en hemelequator gaat. De verbindingslijn aarde-zon passeert tijdens de equinox juist het vlak van de aardse evenaar (de evennachtslijn), op weg van zuid naar noord, of andersom. Op het tijdstip van de equinox is de lengte van dag en nacht overal op aarde ruwweg gelijk, namelijk een half etmaal[1] — en komt de zon precies in het oosten op. Een uitzondering hierop zijn de Noord- en de Zuidpool. Daar komt de zon op bij de ene equinox en gaat hij onder bij de andere equinox.

Lente- en Herfstequinox[bewerken | brontekst bewerken]

Er vindt op aarde tweemaal per jaar een equinox plaats, namelijk op of rond 20 maart[2] (Latijn: aequinoctium vernum) en op of rond 23 september (Latijn: aequinoctium autumnale). Omdat op het noordelijk halfrond deze equinoxen (of aequinoctia) respectievelijk het begin van de lente en het begin van de herfst aanduiden, worden beide vaak onderscheiden als lente-equinox en herfstequinox. De genoemde jaargetijden gelden maar voor de helft van de aarde: op het zuidelijk halfrond betekent de equinox van maart juist het begin van de herfst en de equinox van september het begin van de lente.

Datum en tijd van zonnewende en equinox
De tijden vallen in een gewoon jaar ongeveer zes uur later dan in het vorige jaar en in een schrikkeljaar weer 18 uur eerder. De oorspronkelijke tijden zijn in UTC. In Nederland en België vallen de tijden in Midden-Europese Tijd (MET) 's winters een uur later en 's zomers in Midden-Europese Zomerijd (MEZT) twee uur later dan UTC.
jaar   Equinox
maart[3]
  Zomerwende
juni[4]
  Equinox
september[5]
  Winterwende
december[6]
UTC   MET UTC   MEZT UTC   MEZT UTC   MET
dag tijd dag tijd dag tijd dag tijd dag tijd dag tijd dag tijd dag tijd
2016 20 04:31 20 05:31 20 22:35 21 00:35 22 14:21 22 16:21 21 10:45 21 11:45
2017 20 10:29 20 11:29 21 04:25 21 06:25 22 20:02 22 22:02 21 16:29 21 17:29
2018 20 16:15 20 17:15 21 10:07 21 12:07 23 01:54 23 03:54 21 22:22 21 23:22
2019 20 21:58 20 22:58 21 15:54 21 17:54 23 07:50 23 09:50 22 04:19 22 05:19
2020 20 03:50 20 04:50 20 21:43 20 23:43 22 13:31 22 15:31 21 10:03 21 11:03
2021 20 09:37 20 10:37 21 03:32 21 05:32 22 19:21 22 21:21 21 15:59 21 16:59
2022 20 15:33 20 16:33 21 09:14 21 11:14 23 01:04 23 03:04 21 21:48 21 22:48
2023 20 21:25 20 22:25 21 14:58 21 16:58 23 06:50 23 08:50 22 03:28 22 04:28
2024 20 03:07 20 04:07 20 20:51 20 22:51 22 12:44 22 14:44 21 09:20 21 10:20
2025 20 09:02 20 10:02 21 02:42 21 04:42 22 18:20 22 20:20 21 15:03 21 16:03
2026 20 14:46 20 15:46 21 08:25 21 10:25 23 00:06 23 02:06 21 20:50 21 21:50

Gerelateerde verschijnselen[bewerken | brontekst bewerken]

Het moment van wereldwijd evenwicht tussen dag- en nachtlengte valt samen met een maximale verandering per dag in daglengte tussen kortste en langste dag - en idem voor de groei respectievelijk het krimpen van de nachtlengte. Bijvoorbeeld: tussen 17 en 27 maart lengen de dagen op Vlieland met 42 minuten, in Brussel met 38 minuten. Per dag gemiddeld dus een groei van 4,2 resp. 3,8 minuten. In streken dichter bij de polen wordt het krimpen en rekken van dag en nacht, juist omstreeks de equinoxen, nog aanzienlijk spectaculairder.

Een ander duidelijk waarneembaar kenmerk van de equinoxen is dat in deze perioden de schemering het kortst duurt, terwijl deze rond de zonnewende het langst duurt. Dichter bij de evenaar wordt dit verschil overigens kleiner en op de evenaar is er zelfs geen verschil, daar duurt de schemering het hele jaar extreem kort: minder dan een uur.

Equinox-gerelateerde bouwwerken[bewerken | brontekst bewerken]

Diverse antieke en moderne bouwwerken zijn zo gemaakt dat de zon op de equinox op een speciale manier in of langs het gebouw schijnt, bijvoorbeeld door een deuropening, over een bepaald richtpunt. Voorbeeld van dergelijke gebouwen zijn Stonehenge, de Piramide van Cheops (Egypte), El Castillo (Yucatán, Mexico) het Observatorium Lelystad, de Megalithische tempels van Mnajdra (Malta) en het Pantheon (Rome).
In de wiccareligie zijn de equinoxen belangrijke momenten in de kalender.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]