Edelsmidse Brom

Edelsmidse Brom
Gedenksteen aan de Drift ter nagedachtenis aan Edelsmidse Brom. Gehouwen door Pieter d'Hont met een gedicht van Jan Engelman.
Oprichting	1856
Opheffing	1961
Oprichter(s)	G.B. Brom
Land	Nederland
Hoofdkantoor	Utrecht
Producten	edel- en siersmeedkunst
Portaal    Economie

Edelsmidse Brom was een Nederlandse onderneming, gevestigd in de stad Utrecht (1856-1961), gespecialiseerd in het maken van edel- en siersmeedkunst voor de Rooms-Katholieke Kerk.^[1] Het bedrijf wordt ook vermeld als Brom's Edelsmederij en Brom's Edelsmidse.^[2]

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Gerard Bartel Brom (1831-1882) was als werkman in dienst bij Van Kempen in Utrecht. In 1856 begon hij voor zichzelf met een koperslagerij en geelgieterij aan de Oudegracht.^[1] Hij maakte onder meer stilistisch neogotisch kerkelijk vaatwerk. De vraag groeide, Brom verhuisde zijn bedrijf naar de Springweg, breidde uit en nam meer mensen in dienst. Samen met architect Alfred Tepe, kunstenaar Friedrich Wilhelm Mengelberg en orgelbouwer Michaël Maarschalkerweerd, was Gerard Brom (en later zijn zoon) betrokken bij de bouw en inrichting van een groot aantal kerken.

In 1882 overleed Gerard Bartel Brom en nam zijn zoon Jan Hendrik (1860-1915) de zaak over. Net als zijn vader maakte hij kerkelijk vaatwerk, maar ook grotere stukken als altaren en doopvonten.^[3] In 1898 verhuisde hij het bedrijf naar de Drift 15. Rond 1900 stapte Jan Hendrik af van de neogotiek en koos voor modernere ontwerpen. Hij overleed in 1915, waarna de leiding over de edelsmederij werd overgenomen door zijn zoons Jan Eloy (1891-1954) en Leo (1896-1965). Jan Eloy was vooral de ontwerper van de twee, Leo was meer uitvoerder die het beitel- en drijfwerk aan de werken verzorgde.^[4] Hun zus Joanna (1898-1980) en Jan Eloys vrouw Hildegard Brom-Fischer (1908-2001) waren ook actief in het bedrijf. De broers moderniseerden het bedrijf en breidden het uit.^[5] Ze hadden op een gegeven moment ruim vijftig mensen in dienst en exporteerden ook naar het buitenland. Meerdere kunstenaars hadden hun leertijd bij Brom of waren later in hun loopbaan voor het bedrijf actief, onder wie Jos Pirkner, Wilfried Put, Jo Uiterwaal, Steph Uiterwaal en Maarten Zwollo. In 1924 openden de broers een winkel onder de naam Sint-Bernulphushuis in Amsterdam, vanaf 1931 hadden Joanna Brom en Hildegard Fischer hier de dagelijkse leiding. Het Bernulphushuis werd in 1933 gesloten.

Jan Eloy Brom overleed in 1954. In 1961 werd het bedrijf door Leo Brom gesloten, wegens een afnemende vraag naar religieuze kunst en gebrek aan een opvolger. In het pand aan de Drift is later een door Pieter d'Hont gemaakte gevelsteen geplaatst, die herinnert aan Edelsmidse Brom. Het archief van het bedrijf (tekeningen, schetsen, foto's), de bedrijfsadministratie en het familiearchief zijn ondergebracht bij het Katholiek Documentatie Centrum.^[6]

De familie[bewerken | brontekst bewerken]

Gerard Bartel Brom[bewerken | brontekst bewerken]

Gerardus Bartholomeus Brom (Amersfoort, 24 augustus 1831 - Utrecht, 29 maart 1882) was een zoon van Jan Brom (1793-1864) en Alijda Schoonderbeek. Hij was lid van het St. Bernulphusgilde.

Jan Hendrik (Jan) Brom[bewerken | brontekst bewerken]

Johannes Henricus Brom (Utrecht, 21 juli 1860 - aldaar, 1 februari 1915), leerde de smeedkunst van zijn vader en boetseren en tekenen van Friedrich Wilhelm Mengelberg. Hij was bestuurslid van het Genootschap Kunstliefde en het Utrechtsch Museum van Kunstnijverheid.

Jan Eloy Brom[bewerken | brontekst bewerken]

Joannes Gerardus Josephus Eligius (Jan Eloy) Brom (Utrecht, 23 augustus 1891 - aldaar, 14 februari 1954) volgde opleidingen aan de Polytechnic School of Arts in Londen, de Königliche preussische Zeichenakademie in Hanau en de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam. Hij was conservator van het Aartsbisschoppelijk Museum en het het Museum voor Nieuwe Religieuze Kunst (voorlopers van het Museum Catharijneconvent). Hij werd meerdere malen onderscheiden en ontving in 1953 een gouden erering, de hoogste onderscheiding voor edelsmeedkunst.

Leo Brom[bewerken | brontekst bewerken]

Leo Hendrik Maria Brom (Utrecht, 30 mei 1896 - Arnhem, 6 januari 1965) volgde een opleiding aan de Kunstnijverheidsschool in Utrecht en vervolgens aan de Rijksakademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam, waar hij les had van onder anderen Bart van Hove en Carel Dake. Hij was lid van het Genootschap Kunstliefde. Hij was eigenaar van de Kantharos van Stevensweert.

Joanna Brom[bewerken | brontekst bewerken]

Joanna Wilhelmina Francisca Paula Brom (Utrecht, 8 november 1898 - aldaar, 29 mei 1980) werd opgeleid door Maria Cyrenius en Curt Hoelloff. Ze werkte tot 1958 in het bedrijf als edelsmid en emailleur en maakte onder meer siervoorwerpen en sieraden. Ze was lid van het Genootschap Kunstliefde.

Hildegard Brom-Fischer[bewerken | brontekst bewerken]

Hildegard Maria Margarete Brom-Fischer (Coesfeld, 16 juli 1908 - Utrecht, 22 april 2001) was de echtgenote van Jan Eloy. Ze werkte in het bedrijf als naaldkunstenaar en maakte onder andere diverse wandkleden.

Werk[bewerken | brontekst bewerken]

In de edelsmederij werden onder andere doopvonten, kruiswegstaties, communiebanken, kandelaars en reliekhouders, maar ook een aantal grotere beelden gemaakt.

Een van de bekendere werken van de firma Brom is de fontein op de pandhof van de Dom van Utrecht die werd ontworpen door Jan Hendrik. Zijn broer Gisbert Brom (1864-1915), historicus, kwam met het idee om de figuur van de 14e-eeuwse kanunnik en rechtsgeleerde Hugo Wstinc te gebruiken om de middeleeuwse wetenschap te verbeelden. Jan Eloy maakte het beeldje van Wstinc. Leo maakte de vier waterspuwende draken en de acht leeuwenkoppen op de zuil. De fontein werd onthuld in september 1916. Jan Hendrik en Gisbert hebben het uiteindelijke resultaat niet gezien, ze overleden beiden in februari 1915.

Enkele werken[bewerken | brontekst bewerken]

Afbeeldingen[bewerken | brontekst bewerken]

• 
  Kelk (1898)
• 
  Wstincfontein Utrecht (1916)
• 
  Christus Koning (1936), voor de St. Martinuskerk in Groningen
• 
  Reliekschrijn Sint-Lambertus (1940)
• 
  Muze (1941) aan de gevel van de Stadsschouwburg in Utrecht

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

• Rob Hufen Hzn (2014) Meesters voor God en Kerk : De familie Brom, hun edelsmidse en knechten te Utrecht [1856-1962]. MemoReeks nr. 39. Nijmegen: Valkhof Pers.

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

• Katholiek Documentatie Centrum - Archief Edelsmidse Brom - ru.nl^{[dode link]}
• Edelsmederij Brom 1856-1961 - benvanhelden.nl

Zie de categorie Edelsmidse Brom van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.