Carl Frei

Carl Frei, (Schiltach, 4 april 1884 - aldaar, 10 mei 1967 - Waldkich), was een Duits orgelbouwer, componist en muziekarrangeur. Hij had van 1920 tot 1945 een bedrijf in Breda dat straatdraaiorgels en kermisorgels bouwde en verbouwde.

Biografie[bewerken | brontekst bewerken]

Carl Frei werd geboren in Schiltach en studeerde daar muziek vanaf een jonge leeftijd. Op 9-jarige leeftijd studeerde hij harmonie en contrapunt op de Waldkirchse muziekacademie. Vanaf zijn 14e jaar was hij werkzaam bij bekende orgelfabrieken zoals Bruder, Gavioli, Mortier en De Vreese in Waldkirch, Antwerpen en Parijs.

Na het einde van de Eerste Wereldoorlog besloot Frei naar het Nederlandse Breda te verhuizen om daar een eigen draaiorgelbedrijf te starten en vestigde zich als orgelbouwer, componist en muzieknoteur. Het was Carl Frei die de meeste oude Franse en Belgische orgels verbouwde en ze daarbij de klank gaf die nu typerend is voor de straatorgels in Nederland.

Bij het zoeken naar een register dat de oude, kwetsbare clarinet- en vox humanaregisters zou kunnen vervangen ontwikkelde hij een nieuw register, dat bestond uit twee rijen gestopte pijpen met zeer helder klankkarakter, waarvan de ene rij een klein beetje hoger gestemd werd dan de andere. Hij noemde dit register ”bourdon celeste”. Als eerste plaatste hij deze innovatie in draaiorgel "De Cello". Dit geluid werd al spoedig geliefd bij een groeiende schare orgelliefhebbers, het glasachtig heldere geluid van de bourdon wordt tegenwoordig door luisteraars als typisch voor een Nederlands straatorgel beschouwd. Naast de grote verdiensten die Frei als arrangeur en componist is hij vooral beroemd geworden door het introduceren van deze nieuwe klankstructuur in de Nederlandse draaiorgels.

Behalve het verbouwen van de oude orgels begon Carl Frei nieuwe orgels te verbouwen volgens dit principe. De grootste daarvan, met 90 toetsen. waren ware “straatkastelen”. Vele daarvan bestaan nog, geliefd bij velen in binnen- en buitenland.

Na de Tweede Wereldoorlog vertrok hij terug naar Duitsland. Daar zette hij zijn bedrijf voort. Frei stierf in 1967, zijn zoon (Carl Frei jr) zette het bedrijf voort, tot zijn dood in 1997.

Composities[bewerken | brontekst bewerken]

Hieronder een aantal stukken die door Carl Frei gecomponeerd en gearrangeerd werden:

Fotogalerij[bewerken | brontekst bewerken]

• 
  Origineel Carl Frei Draaiorgel De Cello, 63-toets uit 1926. Het eerste draaiorgel met het door Carl Frei geïntroduceerde 'bourdon celeste' register. Het zou een sensatie worden en is later op vrijwel alle draaiorgels toegepast.
• 
  Draaiorgel "de Lekkerkerker" is een Nederlands straatorgel dat in 1928 door Carl Frei werd gebouwd. Het orgel telt 90 toetsen.

Zie de categorie Carl Frei van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.