Armando

Armando
	Armando in 2012
Persoonsgegevens
Volledige naam	Herman Dirk van Dodeweerd
Bijnaam	Armando
Geboren	Amsterdam, 18 september 1929
Overleden	Potsdam, 1 juli 2018
Geboorteland	Nederland
Beroep(en)	kunstschilder; beeldhouwer; dichter; schrijver; violist
Oriënterende gegevens
Jaren actief	1964-2018
Stijl(en)	Hedendaagse kunst
	RKD-profiel
	(en) IMDb-profiel
Portaal	Kunst & Cultuur

Zie Armando (producer) voor de gelijknamige producer.

Armando, geboren als Herman Dirk van Dodeweerd (Amsterdam, 18 september 1929 – Potsdam, 1 juli 2018),^[1] was een Nederlandse kunstschilder, beeldhouwer, dichter, schrijver, violist, acteur, journalist, film-, televisie- en theatermaker. Armando was zijn officiële naam; zijn geboortenaam, het pseudoniem zoals hij het noemde, bestond voor hem niet meer. Zelf zag hij zijn werk als 'Gesamtkunstwerk', waarvoor zijn ervaringen uit de Tweede Wereldoorlog in de omgeving van Kamp Amersfoort de basis vormden.

Biografie[bewerken | brontekst bewerken]

Armando bracht zijn jeugd door in Amersfoort. Later studeerde hij een aantal jaren kunstgeschiedenis. Als beeldend kunstenaar maakte hij deel uit van de in 1958 door Jan Henderikse opgerichte Nederlandse Informele Groep (o.a. met Kees van Bohemen, Jan Henderikse, Henk Peeters, Jan Schoonhoven), die in 1960 opging in de Nederlandse Nul-beweging. De leden van de Nul-groep brachten in hun werk een geheel nieuwe, verwondering wekkende visie op bekende dingen. Een typisch voorbeeld: Armando creëerde Het zwarte water, een bassin gemaakt van zwart plastic, gevuld met enkele centimeters water, maar met een grote diepte-illusie.

Als een rode draad door zijn proza loopt de verwerking van het verleden door de overlevenden van de oorlog, vooral door de Duitsers zelf, en de vele schakeringen daarin die hij opmerkte.

Als dichter en kunstenaar was hij verder betrokken bij De Nieuwe Stijl en Gard Sivik. Naast de beeldende kunst en de literatuur was hij ook actief in de journalistiek, theater, televisie, muziek (als violist in het zigeunerorkest van Tata Mirando) en sport (waaronder amateurboksen). Hij speelde gedurende vijfentwintig jaar met Cherry Duyns en Johnny van Doorn in Herenleed, eerst in de televisieserie en daarna in de theaterversie - absurde, traag verlopende taferelen uit een leven met meester-knechtverhoudingen.

Anton de Goede vertelt over o.a. Armando, Credits: Jeroen van Kan

Vanaf 1979 woonde hij ruim 25 jaar afwisselend in Amstelveen en Berlijn, waar hij tot 1989 in het oude atelier van de nazi-beeldhouwer Arno Breker werkte. Vanaf die tijd woonde hij in Amstelveen, maar hij had plannen zich in Amersfoort te vestigen, de stad van 'zijn' museum, het Armando Museum. Op 22 oktober 2007 werd dit museum door een uitslaande brand geheel verwoest, waarbij vrijwel de gehele aanwezige collectie en een deel van het documentatie-archief verloren zijn gegaan. Een deel van de geredde collectie werd overgebracht naar het nieuwe Museum Oud Amelisweerd (MOA)^[2] in Bunnik. De eerste tentoonstelling van deze collectie in Oud-Amelisweerd werd op 21 maart 2014 door prinses Beatrix geopend.

In 2013 verscheen zijn dichtbundel Stemmen. In november 2015 verschenen onder de titel Waarom 21 nieuwe gedichten bij Uitgeverij Koppernik.

In 2017 trad hij op met Ik hoorde dat er geluisterd werd, begeleid door de Oekraïense accordeonist en bandoneonist Oleg Lysenko, waarin hij voordroeg uit eigen werk.^[3] In 2019, een jaar na diens dood, bracht Cherry Duyns met hetzelfde programma een ode aan Armando.

Armando overleed op 1 juli 2018 in de Duitse stad Potsdam.^[4] Naar aanleiding van zijn overlijden heeft Museum Voorlinden een voor 2019 geplande overzichtstentoonstelling vervroegd. Deze zou in het kader staan van zijn negentigste verjaardag. De expositie was te bezichtigen tot 5 mei 2019.^[5]

Het door hem ontwerpen kunstwerk Der Bogen in de openbare ruimte van Amstelveen, is het grootste kunstwerk dat hij ooit maakte voor de publieke ruimte.^[6]^[7]

Onderscheidingen[bewerken | brontekst bewerken]

1977 - De Herman Gorterprijs voor Het gevecht.
1984 - De F. Bordewijk-prijs voor Machthebbers, verslagen uit Berlijn en Toscane.
1984 - De Multatuliprijs voor Machthebbers, verslagen uit Berlijn en Toscane.
1985 - De eerste Jacobus van Looyprijs, een vijfjaarlijkse oeuvreprijs voor dubbeltalenten.
1987 - De Gouden Ganzenveer voor zijn bijdrage aan het Nederlands cultureel bezit en de verspreiding daarvan in Europa.
1989 - De Multatuliprijs voor De straat en het struikgewas.
1990 - Ridder in de Orde van Oranje-Nassau
2006 - Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw
2009 - De Gouden Eremedaille voor Kunst en Wetenschap verbonden aan de Huisorde van Oranje^[8]
2011 - De VSB Poëzieprijs voor Gedichten 2009.

Publicaties[bewerken | brontekst bewerken]

Voor 1970[bewerken | brontekst bewerken]

Verzamelde gedichten, 1964
De SS'ers: Nederlandse vrijwilligers in de Tweede Wereldoorlog, interviews, samen met Hans Sleutelaar, 1967

1970-1979[bewerken | brontekst bewerken]

Hemel en aarde: een heroïsche cyclus in 3 delen, gedichten, 1971
Vorstin der machtelozen, 1972
Dagboek van een dader, 1973
De denkende, denkende doden: herinneringen, 1973
Het gevecht: een gedicht, 1976
Herenleed, met Cherry Duyns, 1977
De ruwe heren: 9 benarde verhalen, 1978
Geschiedenis van een plek: Concentratiekamp Amersfoort, met Hans Verhagen en Maud Keus, 1980

1980-1989[bewerken | brontekst bewerken]

Tucht: gedichten, 1971-1978, 1980
Aantekeningen over de vijand, 1981
Uit Berlijn, 1982
Machthebbers: verslagen uit Berlijn en Toscane, 1983
het plechtige, het donkere = das feierliche, das dunkle, gedichten 1984
Wat zegt? Wat doet?: verzameld Herenleed, met Cherry Duyns, 1985
Krijgsgewoel, 1986
Schuldige Landschaft, 1986
Der Baum, 1986
Holda de hond = Holda der Hund, 1987
Een nieuw leven bloesemt uit de ruïnes, 1987
De dieren en de bloemen, 1987
De straat en het struikgewas, 1988
De veldtocht: gedichten, 1989

1990-1999[bewerken | brontekst bewerken]

Dirk de dwerg: en zeven andere sprookjes, 1990
De kleine verschijnselen = Minor incidents, 1991
Duits: herinneringen, 1991
Het plechtige gebouw, 1992
De boksers, 1993
De sprookjes, 1994
Voorvallen in de wildernis, 1994
Mensenpraat, 1994
De hand en de stem, 1995
Herenleed: een ongerieflijk tweetal, met Cherry Duyns, 1996
Herenleed: vijfentwintig jaar weemoed en verlangen, met Cherry Duyns, 1997
De prinses met de dikke bibs, 1997
De heideweg: verhalen, 1998
De naam in een kamer: een gedicht, 1998
Takke de tovenaar, 1999
Dierenpraat, 1999
We waren zo heerlijk jong: Duitse herinneringen, 1999

Na 2000[bewerken | brontekst bewerken]

De haperende schepping, 2003
Schoonheid is niet pluis: verzameld proza, 2003
Het wel en wee, 2005
Gedoe, 2006
Landschap: gedichten en tekeningen, 2006
Hemel en aarde. Het gevecht, 2007
Soms, 2007
Hemel en aarde. De schepping, 2007
Nee, 2008
Gedichten 2009, 2009
Eindelijk, 2009
Berlijn, 2009 (bundeling van stukken uit Uit Berlijn, Machthebbers en Krijgsgewoel)
De stilte, 2010
Ze kwamen, 2011
Herenleed: De heraut, De buitenstaander, De damesgestalte, met Cherry Duyns, 2013
Stemmen gedichten, 2013
Ter plekke - De ultrakorte verhalen tot nu toe, 2014
Waarom, 21 gedichten, 2015

Postuum verschenen[bewerken | brontekst bewerken]

Toch, 2019 (nagelaten werk)

Werk in openbare collecties (selectie)[bewerken | brontekst bewerken]

Chabot Museum Rotterdam
Museum Het Valkhof, Nijmegen
Joods Historisch Museum, Amsterdam
Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam^[9]
Rijksmuseum Amsterdam^[10]
Stedelijk Museum Amsterdam^[11]
Museum Voorlinden, Wassenaar
Museum EICAS, Deventer^[12]

Bibliografie (selectie)[bewerken | brontekst bewerken]

Kuyvenhoven, F. (2010) Index Nederlandse beeldende kunstenaars, kunstnijveraars en fotografen. ISBN 9789072905550
Hans den Hartog Jager & Christian Ouwens: ARMANDO armando, Rotterdam 2015. ISBN 9789490291037

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Armando van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Kunstenaar Armando (88) overleden, NOS, 1 juli 2018. Gearchiveerd op 9 januari 2022.
↑ MOA. moa.nl. Gearchiveerd op 14 december 2021.
↑ "biografie", armando.nl, Armando Stichting, 1 juli 2018. Gearchiveerd op 27 maart 2020. Geraadpleegd op 9 oktober 2020.
↑ "Grenzeloos veelzijdige kunstenaar Armando (88) overleden", nos.nl, NOS Nieuws, 1 juli 2018. Gearchiveerd op 2 juli 2018. Geraadpleegd op 26 november 2018.
↑ VOORLINDEN – Armando. voorlinden.nl. Museum Voorlinden (2018). Gearchiveerd op 26 november 2018.
↑ ‘De drol’ van Armando krijgt nieuwe plek in Amstelveen. Gearchiveerd op 15 januari 2020.
↑ Beeld 'Der Bogen' wordt verplaatst naar de Stadstuinen. Gearchiveerd op 14 januari 2020.
↑ NRC, 10 december 2009
↑ Museum Boijmans Van Beuningen. boijmans.nl. Gearchiveerd op 2 april 2015.
↑ Zoeken - Rijksmuseum. Rijksmuseum.
↑ Zoeken - Stedelijk Museum Amsterdam. stedelijk.nl. Gearchiveerd op 30 oktober 2017.
↑ Items · EICAS · EICAS.

[1] Kunstenaar Armando (88) overleden, NOS, 1 juli 2018. Gearchiveerd op 9 januari 2022.

[2] MOA. moa.nl. Gearchiveerd op 14 december 2021.

[hoorde-3] "biografie", armando.nl, Armando Stichting, 1 juli 2018. Gearchiveerd op 27 maart 2020. Geraadpleegd op 9 oktober 2020.

[overlijden-20180701-1-4] "Grenzeloos veelzijdige kunstenaar Armando (88) overleden", nos.nl, NOS Nieuws, 1 juli 2018. Gearchiveerd op 2 juli 2018. Geraadpleegd op 26 november 2018.

[5] VOORLINDEN – Armando. voorlinden.nl. Museum Voorlinden (2018). Gearchiveerd op 26 november 2018.

[6] ‘De drol’ van Armando krijgt nieuwe plek in Amstelveen. Gearchiveerd op 15 januari 2020.

[7] Beeld 'Der Bogen' wordt verplaatst naar de Stadstuinen. Gearchiveerd op 14 januari 2020.

[8] NRC, 10 december 2009

[9] Museum Boijmans Van Beuningen. boijmans.nl. Gearchiveerd op 2 april 2015.

[10] Zoeken - Rijksmuseum. Rijksmuseum.

[11] Zoeken - Stedelijk Museum Amsterdam. stedelijk.nl. Gearchiveerd op 30 oktober 2017.

[12] Items · EICAS · EICAS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]