1891

1891

Eeuwen:	18e eeuw · 19e eeuw · 20e eeuw
Decennia:	1880-1889 · 1890-1899 · 1900-1909
Jaren:	<< · < · 1890 · 1891 · 1892 · > · >>
Jaartelling in verschillende culturen

Ab urbe condita:		2644 MMDCXLIV
Armeense jaartelling:		1340 – 1341 ԹՎ ՌՅԽ – ՌՅԽԱ
Chinese jaartelling:		4587 – 4588 丁寅 – 戊卯
Christelijke jaartelling:		1891 MDCCCXCI
Ethiopische jaartelling:		1883 – 1884
Hebreeuwse jaartelling:		5651 – 5652
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1946 – 1947
- Shaka Samvat		1813 – 1814
- Kali yuga		4992 – 4993
Iraanse jaartelling:		1269 – 1270 ۱۲۶۹ – ۱۲۷۰
Islamitische jaartelling:		1308 – 1309 ١٣٠٩ – ١٣٠٨
Maçonnieke jaartelling:		5890 – 5891
1891 naar onderwerp
Lijst van landen
Auto's
Film
Sport (categorie)
Juliaanse kalender van 1891
Gregoriaanse kalender van 1891

Het jaar 1891 is het 91e jaar in de 19e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen[bewerken | brontekst bewerken]

januari

1 - De Koninklijke Paketvaart Maatschappij begint met een geregelde dienstregeling tussen de eilanden van Nederlands-Indië te varen.
31 - In Porto vindt de Revolte van 31 januari 1891 plaats, een mislukte poging om de monarchie in Portugal ten val te brengen en een republiek op te richten.

februari

6 - De Daltons plegen hun eerste treinroof op een trein van de Southern Pacific.
15 - In de Slag bij Dolores verslaan de Chileense rebellen het regeringsleger, en verkrijgen zo een vrij gebied in de noordelijke bergen om een voorlopige regering te vestigen.

maart

17 - Het Britse passagiersschip s.s. Utopia van de Anchor Line zinkt op weg van Triest naar New York voor Gibraltar na aanvaring met HMS Anson. 563 van de 877 opvarenden komen om het leven.

april

4 - Paul Gauguin verlaat Bretagne om zich op Tahiti te vestigen.
7 - Phineas Taylor Barnum, de beroemde Amerikaanse showman, overlijdt op 80-jarige leeftijd.

mei

1 - Socialistische arbeiders komen in alle Europese steden massaal op straat, om betere arbeidsvoorwaarden en de achturendag te eisen.
1 - Bij een schietpartij in Fourmies wordt een manifestatie ten voordele van de achturige werkdag bloedig neergeslagen. Er vallen negen doden en 35 gewonden.
15 - Paus Leo XIII publiceert, vrij onverwacht, de encycliek "Rerum Novarum", waarin de uitbuiting van de arbeiders aan de kaak wordt gesteld en op samenwerking van werknemers en werkgevers wordt aangedrongen "om iedereen een menselijk bestaan te geven". Het was daarbij duidelijk de bedoeling de invloed van de socialisten op de arbeidersbeweging af te remmen. Een blijvende verdeeldheid onder de arbeiders was het onmiddellijke gevolg.
16 - In Frankfurt am Main wordt de Internationale Elektrotechnische Tentoonstelling van 1891 geopend.
19 - Begin van de bouw van de trans-Siberische spoorlijn.
20 - De kinetoscoop van Thomas Alva Edison wordt aan het publiek voorgesteld (zie: film).
23 - Start van de eerste wielerkoers Bordeaux-Parijs, ingericht door het sportblad Véloce-Sport, ter gelegenheid van de verhuizing van de zetel van het blad van Bordeaux naar Parijs, en loopt over 572 km. Er zijn alleen amateurs uitgenodigd om verzekerd te zijn van de komst van de sterkste Britse wieleramateurs die niet samen met de Franse profs willen rijden.

juni

16 - John Abbott wordt minister-president van Canada.
21 - Lucien en Paul Nunn verwezenlijken de eerste overdracht van wisselstroom over lange afstand door de Ames centrale bij Telluride in de Verenigde Staten.
21 - De krant Het Volk verschijnt voor het eerst.

juli

1 - Keizer Wilhelm II van Duitsland begint aan een driedaags staatsbezoek aan Nederland.
3 - Opening van de Spoorlijn Brig - Zermatt, die het alpinisme bevordert en de Matterhorn ontsluit.

augustus

17 - Ingebruikname van de spoorlijn Schiedam-Maassluis door de Staat der Nederlanden, geëxploiteerd door de HSM.
21 - Het liberale kabinet-Van Tienhoven neemt in Nederland het roer over van het confessionele kabinet-Mackay.
25 - Koning Leopold II van België ondertekent de wet op de vervoersovereenkomsten.
29 - De troepen van het Congres zegevieren in de Chileense Burgeroorlog.

september

6 - Start van de eerste wielerkoers Parijs-Brest-Parijs, georganiseerd door het sportblad Le Petit Journal. Na ruim 72 uur komt Charles Terront als eerste over de finish.
18 - De Chileense president José Manuel Balmaceda pleegt in de Argentijnse ambassade zelfmoord.
28 - De Uruguayaanse voetbalclub Peñarol, meervoudig winnaar van de Copa Libertadores, wordt opgericht.

november

3 - De Gazet van Antwerpen publiceert haar allereerste uitgave.
9 - Het Nederlandsch Werkliedenverbond Patrimonium houdt het eerste Christelijk-Sociaal Congres. Abraham Kuyper roept in zijn openingsrede de arbeiders op af te zien van verbetering van het lot en in plaats hiervan "het eeuwige leven” op de voorgrond te stellen.
13 - Oprichting van Club Brugge.

december

15 - James Naismith vindt het basketbal uit.
29 - Thomas Edison patenteert de radiotelegrafie.

zonder datum

Oman wordt een Brits protectoraat.
Het "Internationaal Socialistisch Bureau" wordt gesticht.
Cornelis Lely maakt het eerste plan voor afsluiting van de Zuiderzee.
Oscar Wilde schrijft The Picture of Dorian Gray.
John Boyd Dunlop sticht de bandenfabriek Dunlop.
De Open Franse Tenniskampioenschappen worden voor het eerst gehouden.
De schoolmeester Cornelis Johannes Kieviet publiceert een geruchtmakend jongensboek: "Uit het leven van Dik Trom".
Uitvinding van de couveuse door de Franse arts Alexandre Lion.

Film[bewerken | brontekst bewerken]

Zie Film in 1891 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Muziek[bewerken | brontekst bewerken]

Het Pianoconcert nr. 1 in fis-mineur opus 1, eerste deel. In 1891 gecomponeerd door Sergej Rachmaninov.

Kwintet voor klarinet en strijkers in b-mineur (Op. 115). In 1891 gecomponeerd door Johannes Brahms

Sergei Rachmaninov componeert zijn Pianoconcert No. 1, Opus 1
In Wenen, in het Theater an der Wien, vindt de première plaats van de operette Der Vogelhändler van Carl Zeller
Antonin Dvořák schrijft de ouvertures In de natuur Opus 91 en Karneval Opus 92
Paul Dukas componeert Polyeucte, een ouverture voor orkeste

Premières[bewerken | brontekst bewerken]

17 januari: eerste uitvoering van Concertstuk voor viool en orkest van Tor Aulin
31 januari: eerste uitvoering van Symfonie nr. 4 van Asger Hamerik
16 februari: eerste uitvoering van Zes karakterstukken voor viool en piano van Johan Halvorsen
14 april: eerste uitvoering van Rabnabryllaup uti Kraakjalund van Halvorsen
20 november: eerste uitvoering van Digte af sangenes bog af Holger Drachmann van Christian Sinding

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

André Gide publiceert Les cahiers d'André Walter en Le traité du Narcisse
Joris-Karl Huysmans publiceert Là-bas.

Beeldende kunst[bewerken | brontekst bewerken]

Tahitiaanse vrouw op het strand (1891) Paul Gauguin, Musée d'Orsay
Het circus (1891) Georges Seurat, Musée d'Orsay
De ijsvogels (1891) Emile Claus, Museum voor Schone Kunsten, Gent

Bouwkunst[bewerken | brontekst bewerken]

Academiegebouw, Utrecht Cornelis Vermeijs
Koningin Emmaplein (Rotterdam) (1878) Jan Christiaan van Wijk
Station Den Haag HS (1891) D.A.N. Margadant

Geboren[bewerken | brontekst bewerken]

januari[bewerken | brontekst bewerken]

5 - Johan Boskamp, Nederlands acteur (overleden 1976)
8 - Walther Bothe, Duits natuurkundige, winnaar van de Nobelprijs voor de Natuurkunde in 1954 (overleden 1957)
14 - Ville Kyrönen, Fins atleet (overleden 1959)
17 - Jelle Troelstra, Nederlands beeldend kunstenaar (overleden 1979)
24 - Walter Model, Duits veldmaarschalk (overleden 1945)
25 - Wellman Braud, Amerikaans bassist (overleden 1966)
27 - René Wijers, Nederlands politicus (overleden 1973)

februari[bewerken | brontekst bewerken]

2 - Antonio Segni, Italiaans politicus (president 1962-1964) (overleden 1972)
3 - Jan Donner, Nederlands jurist en politicus (overleden 1981)
11 - Joseph Slepian, Amerikaans elektrotechnicus (overleden 1969)
13 - Grant Wood, Amerikaans kunstenaar (overleden 1942)
16 - Pietro Parente, Italiaans kardinaal (overleden 1986)
17 - Willi Fick, Duits voetballer (overleden 1913)
17 - Adolf Fraenkel, Duits wiskundige (overleden 1965)
17 - Ricardo Paras jr., Filipijns politicus en rechter (overleden 1984)
22 - Jan Wils, Nederlands architect van onder meer het Olympisch Stadion in Amsterdam (overleden 1972)
27 - David Sarnoff, Amerikaans radio- en televisiepionier (overleden 1971)

maart[bewerken | brontekst bewerken]

2 - Tomas Confesor, Filipijns politicus (overleden 1951)
9 - Erik Kugelberg, Zweeds atleet (overleden 1975)
11 - Michael Polanyi, Hongaars-Brits wetenschapper (overleden 1976)
14 - Jan P. Strijbos, Nederlands natuurliefhebber, -fotograaf en publicist (overleden 1983)
17 - Ross McLarty, 17^e premier van West-Australië (overleden 1962)
24 - Charley Toorop, Nederlands schilderes (overleden 1955)
24 - Sergej Vavilov, Russisch natuurkundige (overleden 1951)
25 - Filip De Pillecyn, Vlaams schrijver en collaborateur (overleden 1962)
29 - Sybren Tulp, Nederlands militair en hoofdcommissaris van politie (overleden 1942)

april[bewerken | brontekst bewerken]

2 - Max Ernst, Duits schilder (overleden 1976)
3 - Trien de Haan-Zwagerman, Nederlands activiste en politica (overleden 1986)
5 - Laura Vicuña, Chileens zalige (overleden 1904)
13 - Nella Larsen, Afro-Amerikaans schrijfster (overleden 1964)
17 - George Adamski, Pools-Amerikaans schrijver (overleden 1965)
23 - Sergej Prokofjev, Russisch componist (overleden 1953)
25 - Constant van Wessem, Nederlands schrijver en vertaler (overleden 1954)

mei[bewerken | brontekst bewerken]

10 - Anton Dostler, Duits generaal (overleden 1945)
10 - Maximo Kalaw, Filipijns schrijver, bestuurder en politicus (overleden 1955)
15 - Michail Boelgakov, Russisch schrijver (overleden 1940)
16 - Richard Tauber, Oostenrijks zanger (overleden 1948)
23 - Pär Lagerkvist, Zweeds schrijver en Nobelprijswinnaar (overleden 1974)
25 - Rinke Tolman, Nederlands veldbioloog en schrijver (overleden 1983)

juni[bewerken | brontekst bewerken]

5 - Goedoe Goedoe Thijm, Surinaams zanger en spotdichter (overleden 1966)
7 - Koos Vorrink, Nederlands politicus (overleden 1955)
9 - Cole Porter, Amerikaans componist en liedjesschrijver (overleden 1964)
11 - Hendrik Kaasjager, Nederlands politiecommissaris (overleden 1966)
13 - Louis Saalborn, Nederlands acteur, regisseur en kunstschilder (overleden 1957)
20 - John A. Costello, Iers staatsman (overleden 1976)

juli[bewerken | brontekst bewerken]

12 - Jan Pieter Bos, oudste Nederlandse man ooit (overleden 2002)
12 - Jetta Goudal, Nederlands-Amerikaans actrice (overleden 1985)
29 - Wam Heskes, Nederlands beeldend kunstenaar en acteur (overleden 1973)

augustus[bewerken | brontekst bewerken]

6 - Sixto Orosa sr., Filipijns arts en schrijver (overleden 1981)
8 - Willy Bohlander, Nederlands waterpoloër (overleden 1939)
9 - Max Tak, Nederlands violist en componist (overleden 1967)
12 - Jean Vanderghote, Belgisch politicus en burgemeester (overleden 1953)
15 - Willem van Loon, Nederlands touwtrekker (overleden 1975)
19 - Ernst Möller, Duits voetballer (overleden 1916)
21 - DC Stephenson, Amerikaans leider van de Ku Klux Klan (overleden 1966)
21 - Francisco Zulueta, Filipijns senator en rechter (overleden 1947)
21 - Emiliano Mercado del Toro, Puerto Ricaans oudste mens ter wereld (overleden 2007)
26 - Emmy van Lokhorst, Nederlands schrijfster en literatuurrecensente (overleden 1970)

september[bewerken | brontekst bewerken]

2 - Coenraad Lodewijk Boer, Nederlands dirigent (overleden 1984)
4 - Fritz Todt, Duits ingenieur en minister in het Derde Rijk (overleden 1942)
16 - Karl Dönitz, Duits militair en staatshoofd (overleden 1980)
20 - Henk Hemsing, Nederlands schoonspringer (overleden 1971)
22 - Jaap Stotijn, Nederlands hoboïst en muziekpedagoog (overleden 1970)
23 - Gösta Holmér, Zweeds atleet (overleden 1983)

oktober[bewerken | brontekst bewerken]

1 - Gerrit van Burink, Nederlands communist en nationaalsocialist (overleden 1961)
7 - Hendrik Wiegersma, Nederlands arts en kunstenaar (overleden 1969)
11 - Hans Liesche, Duits atleet (overleden 1979)
12 - Edith Stein, Joods-Duits filosofe en heilige van de Rooms-Katholieke Kerk (overleden 1942)
13 - Herman Hoogland, Nederlands wereldkampioen dammen 1912 (overleden 1955)
13 - Bernardus IJzerdraat, Nederlands verzetsheld (overleden 1941)
14 - Rubens Salles, Braziliaans voetballer en trainer (overleden 1934)
15 - Reginald Warneford, officier van de Royal Naval Air Service (overleden 1915)
20 - James Chadwick, Brits natuurkundige, ontdekker van het neutron (overleden 1974)
24 - Rafael Trujillo, president van de Dominicaanse Republiek (overleden 1961)

november[bewerken | brontekst bewerken]

2 - Helmuth Weidling, Duits generaal (overleden 1955)
3 - Jur Haak, Nederlands voetballer en atleet (overleden 1945)
7 - Rosa Spier, Nederlands harpiste (overleden 1967)
14 - Frederick Banting, Canadees arts, Nobelprijs voor de Geneeskunde in 1923 (overleden 1941)
14 - Jarl Öhman, Fins voetballer en voetbalcoach (overleden 1936)
15 - William Averell Harriman, Amerikaans politicus (overleden 1986)
15 - Erwin Rommel, Duits veldmaarschalk (overleden 1944)
21 - Just Göbel, Indonesisch-Nederlands doelman (overleden 1984)

december[bewerken | brontekst bewerken]

2 - Otto Dix, Duits schilder en graficus (overleden 1969)
7 - Marcel Cordemans, Belgisch journalist; eerste hoofdredacteur van De Standaard (overleden 1991)
8 - John Langenus, Belgisch voetbalscheidsrechter (overleden 1952)
10 - Nelly Sachs, Duits-Zweeds schrijfster en Nobelprijswinnares (overleden 1970)
21 - Philipp Etter, Zwitsers politicus (overleden 1977)
24 - Virginia Dighero-Zolezzi, Italiaans 110-plusser (oudste Italiaanse) (overleden 2005)
25 - Poul "Tist" Nielsen, Deens voetballer (overleden 1962)
26 - Henry Miller, Amerikaans schrijver (overleden 1980)
30 - Antoine Pinay, premier van Frankrijk (overleden 1994)

Overleden[bewerken | brontekst bewerken]

januari

4 - Charles Samuel Keene (67), Engels illustrator en karikaturist
5 - Guillaume Louis Baud (89), Nederlands politicus
17 - Johannes Verhulst (74), Nederlands componist en dirigent
25 - Henri de Brouckère (90), Belgisch liberaal politicus en premier
25 - Theo van Gogh (33), broer van Vincent van Gogh
28 - Nicolaus Otto (58), mede-uitvinder van de verbrandingsmotor

februari

9 - Johan Barthold Jongkind (71), Nederlands kunstschilder
10 - Sofia Kovalevskaja (41), Russisch wiskundige
14 - William Tecumseh Sherman (71), Amerikaans militair

maart

29 - Georges Seurat (31), Frans pointillistisch schilder

april

24 - Helmuth Karl Bernhard von Moltke (90), Duits generaal-veldmaarschalk; stafchef van het Pruisische leger

mei

1 - Eduard Schönfeld (62), Duits astronoom
8 - Alexander Keyserling (75), Lets geoloog en paleontoloog
28 - Peter Martin Duncan (70), Engels paleontoloog en zoöloog

juni

6 - Sir John Macdonald (76), eerste minister-president van Canada
23 - Wilhelm Eduard Weber (86), Duits natuurkundige en filosoof

juli

1 - Mihail Kogălniceanu (73), Roemeens politicus

augustus

8 - Evert Margry (49), Nederlands architect
14 - Sarah Polk (87), Amerikaans first lady (echtgenote van president James K. Polk)
18 - Louis Paulsen (58), Duits-Amerikaans schaker
22 - Jan Neruda (57), Tsjechisch schrijver
22 - Jozef-August Opsomer (78), Belgisch politicus

september

13 - Adolphe de Chambrun (60), Frans diplomaat
15 - Karel Marinus Giltay (80), Nederlands arts
14 - Johannes Bosboom (74), Nederlands schilder
27 - Ivan Gontsjarov (79), Russisch schrijver
28 - Herman Melville (72), Amerikaans schrijver

oktober

15 - Gilbert Arthur à Beckett (54), Engels schrijver

november

10 - Arthur Rimbaud (37), Frans dichter

december

13 - Jean Stas (78), Belgisch scheikundige
20 - Friedrich Otto Gustav Quedenfeldt (74), Duits entomoloog
30 - Laureano Guevarra (40), Filipijns schoenfabrikant
31 - Domenico Agostini (66), Patriarch van Venetië

Weerextremen in België[bewerken | brontekst bewerken]

winter: Deze winter telt het minst aantal regendagen ooit: 31 (normaal 55,2).
winter: Na 1964 winter met laagste neerslagtotaal: 63,7 mm (normaal 202,1 mm).
april: April met hoogste relatieve vochtigheid: 88 % (normaal 76,6 %).
lente: Na 1983 lente met laagste zonneschijnduur: 326 (normaal 545,9 u).

Bron: KMI Gegevens Ukkel 1901-2003 met aanvullingen

Zie de categorie 1891 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.