1873

1873

Eeuwen:	18e eeuw · 19e eeuw · 20e eeuw
Decennia:	1860-1869 · 1870-1879 · 1880-1889
Jaren:	<< · < · 1872 · 1873 · 1874 · > · >>
Jaartelling in verschillende culturen

Ab urbe condita:		2626 MMDCXXVI
Armeense jaartelling:		1322 – 1323 ԹՎ ՌՅԻԲ – ՌՅԻԳ
Chinese jaartelling:		4569 – 4570 己申 – 庚酉
Christelijke jaartelling:		1873 MDCCCLXXIII
Ethiopische jaartelling:		1865 – 1866
Hebreeuwse jaartelling:		5633 – 5634
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1928 – 1929
- Shaka Samvat		1795 – 1796
- Kali yuga		4974 – 4975
Iraanse jaartelling:		1251 – 1252 ۱۲۵۱ – ۱۲۵۲
Islamitische jaartelling:		1289 – 1290 ١٢٩٠ – ١٢٨٩
Maçonnieke jaartelling:		5872 – 5873
1873 naar onderwerp
Lijst van landen
Sport (categorie)
Juliaanse kalender van 1873
Gregoriaanse kalender van 1873

Het jaar 1873 is het 73e jaar in de 19e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen[bewerken | brontekst bewerken]

januari

1 - Japan gaat over op de gregoriaanse kalender.
25 en 26 - Een gezantschap van het sultanaat Atjeh brengt een bezoek aan Singapore. De Nederlandse consul daar stuurt een alarmerend telegram naar Den Haag.

februari

11 - Amadeus van Aosta treedt af als koning van Spanje. Eerste Spaanse Republiek wordt uitgeroepen.
28 - Ontdekking van de leprabacterie Mycobacterium leprae door Armauer Hansen als oorzaak van lepra.

maart

1 - De naaimachinefabrikant Remington neemt de schrijfmachine in serieproductie.
19 - De afgezant van het Oost-Indische gouvernement, regeringscommissaris Van Nieuwenhuizen begint besprekingen in Atjeh met de raadgevers van de sultan.
26 - Nederland verklaart de oorlog aan het sultanaat Atjeh wegens schending van het verdrag van vrede, vriendschap en vrijhandel uit 1857. Atjeh legt zijn onderdanen niets in de weg om piraterij te bedrijven in de Straat van Malakka.

april

8 - Genietroepen gaan aan land in Atjeh. Begin van de Atjeh-oorlog die tot 1904 zal duren.
14 - De commandant van de Atjehexpeditie, generaal Johan Harmen Rudolf Köhler, sneuvelt.

mei

1 - in het Prater te Wenen wordt de Wereldtentoonstelling geopend.
9 - Een Beurskrach in Wenen luidt het begin in van de Grote Depressie (1873-1896).
20 - Levi Strauss en Jacob Davis verkrijgen octrooi op de spijkerbroek.
24 - Na een blikseminslag breekt brand uit in de kerktoren van Eenrum. Met vereende krachten weten de Eenrummers de brand te blussen.
27 - De amateurarcheoloog Heinrich Schliemann vindt op de ligplaats van Troje de schat van Priamus.
31 - Heineken wordt voor het eerst verkocht.

juni

2 - Oprichtingscongres te Amsterdam van de Democratische Bond van Noord- en Zuid-Nederland met als doel de hereniging van de Nederlanden onder socialistische beginselen. De bond wordt echter niet erkend door de Socialistische Internationale, waaruit ze is voortgekomen.
5 - Aankomst in Suriname van de Lalla Rookh, een transportschip met aan boord de eerste honderden contract-arbeiders uit Brits-Indië. Zij moeten op de plantages de plaats innemen van de ex-slaven die na de tien jaar van staatstoezicht hun geluk elders willen beproeven.
5 - De sultan van Oman sluit onder Britse druk de internationale slavenmarkt van Zanzibar.

juli

1 juli - Einde van de periode van het Staatstoezicht in Suriname: tien jaar na de afschaffing van de slavernij zijn de voormalige slaven nu definitief vrij van werken op de plantages.
15 juli - De spoorweg van Boxtel naar Goch wordt in gebruik genomen; dit is het eerste deel van de verbinding met Wesel in Duitsland. Exploitant is de Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij.

augustus

17 - De eerste taalwet op voorstel van Edward Coremans regelt de taalkwestie in de strafrechtspleging in Vlaanderen. Het Nederlands wordt de hoofdtaal, hoewel pleidooien en strafvorderingen in het Frans uitgesproken mogen worden.
18 - Feestelijke opening van de Arenbergschouwburg in Antwerpen.
26 - In Carondelet (Missouri) begint de 30-jarige Susan Blow de eerste kindergarten.
30 - Een Oostenrijkse expeditie herontdekt een eilandengroep in de Noordelijke IJszee, die later Frans Jozefland wordt genoemd.
augustus - De Schotse abolitionist John Kirk wordt Brits consul op Zanzibar.

september

12 - Koning Willem III opent de haven van Vlissingen en de nieuwe spoorlijn van Roosendaal naar Vlissingen. Met de aanleg ervan is ook het Kanaal van Walcheren gegraven, dat de haven van Middelburg ontsluit.
15 - De laatste Duitse troepen verlaten Frankrijk.
23 - Oprichting van de "Broederschap van Ontvangers" , de eerste nationale ambtenarenvereniging ontstaan onder het personeel van de Belastingdienst. Later opgegaan in de Vereniging van Hogere ambtenaren bij het Ministerie van Financiën (VHMF)

oktober

27 - De Amerikaan Joseph Glidden vraagt patent op zijn uitvinding van prikkeldraad.
27 - Op een akker bij Diepenveen slaat op klaarlichte dag een meteoriet in.
oktober - Jan Manhave voltooit het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal.

zonder datum

De tennissport ontstaat in zijn huidige vorm.
De Latijnse muntunie van Frankrijk, België, Italië en Zwitserland voert de gouden standaard in.
De Driekeizersbond wordt opgericht.
De eerste pionier vestigt zich in Bronnegerveen.

Muziek[bewerken | brontekst bewerken]

Johann Strauss jr. schrijft de operette Der Karnaval in Rom
Georges Bizet componeert de ouverture Patrie!...
Antonin Dvořák componeert zijn Symfonie no. 3 in Es

Beeldende kunst[bewerken | brontekst bewerken]

De spoorweg - Édouard Manet
Klaprozen - Claude Monet
Chemin de la Machine à Louveciennes (1873) Alfred Sisley
Vismarkt te Den Haag (1873) Johan Hendrik Weissenbruch

Bouwkunst[bewerken | brontekst bewerken]

Watertoren Rotterdam, C.B. van der Tak
Dokterswoning, Eenrum, Johan Franciscus Scheepers
Beurs van Brussel, Léon-Pierre Suys

Geboren[bewerken | brontekst bewerken]

januari

1 - Mariano Azuela, Mexicaans schrijver en medicus (overleden 1952)
2 - Theresia van Lisieux, Frans heilige karmelietesse en kerkleraar (overleden 1897)
2 - Anton Pannekoek, Nederlands astronoom (overleden 1960)
5 - Richard Acke, Vlaams architect (overleden 1934)
7 - Adolph Zukor, Hongaars-Amerikaans filmproducent (overleden 1976)
9 - John Flanagan, Amerikaans atleet (overleden 1938)
12 - Spiridon Louis, Grieks marathonloper en olympisch kampioen (overleden 1940)
29 - Marinus Adrianus Koekkoek, Nederlands tekenaar en schilder (overleden 1944)

februari

2 - Leo Fall, Oostenrijks componist (overleden 1925)
9 - Maurits Sabbe, Vlaams schrijver en activist (overleden 1938)
15 - Hans von Euler-Chelpin, Duits-Zweeds biochemicus en Nobelprijswinnaar (overleden 1964)
16 - Herman de By, Nederlands zwemmer (overleden 1961)
25 - Enrico Caruso, Italiaans tenor (overleden 1921)
28 - Georges Theunis, Belgisch politicus en premier (overleden 1966)

maart

12 - Manna de Wijs-Mouton (74), Nederlands beeldend kunstenares en componiste
19 - Henry Thomas Hamblin, Engels mysticus en schrijver (overleden 1958)
19 - Max Reger, Duits componist, pianist, organist en dirigent (overleden 1916)
22 - Jo Bauer-Stumpff, Nederlands schilderes (Amsterdamse Joffers) (overleden 1964)

april

1 - Sergej Rachmaninov, Russisch componist en pianist (overleden 1943)
3 - Marc Sangnier, Frans jurist, theoloog en filosoof (overleden 1950)
10 - Robert Morton Nance, Brits taalkundige, gespecialiseerd in het Cornisch (overleden 1959)
19 - Hermogenes Ilagan, Filipijns zarzuela-zanger, schrijver en producent (overleden 1943)
21 - Philip Collier, 14^e premier van West-Australië (overleden 1948)

mei

14 - Wilma, Nederlands schrijfster (overleden 1967)
18 - Jan Kan, Nederlands politicus (overleden 1947)
21 - Johannes Gandil, Deens voetballer en atleet (overleden 1956)
26 - C.G.N. de Vooys, Nederlands taal- en letterkundige (overleden 1955)
29 - Rudolf Tobias, Estisch componist (overleden 1918)

juni

1 - Fernando María Guerrero, Filipijns schrijver en dichter (overleden 1929)
3 - Otto Loewi, Duits-Amerikaans farmacoloog en Nobelprijswinnaar (overleden 1961)
12 - Pius Joseph Cremers, Nederlands priester (overleden 1951)
23 - Cornelis Jetses, Nederlands illustrator (overleden 1955)
26 - Marie Joseph Brusse, Nederlands journalist en schrijver (overleden 1941)
28 - Alexis Carrel, Frans medisch wetenschapper en Nobelprijswinnaar (overleden 1944)

juli

7 of 17 - Samuel Henriquez de Granada, Surinaams bestuurder en politicus (overleden 1944)
7 - Sándor Ferenczi, Hongaars psychiater en psychoanalyticus (overleden 1933)
26 - Pierre Nolf, Belgisch wetenschapper en politicus (overleden 1953)

augustus

26 - Lee De Forest, Amerikaans uitvinder (overleden 1961)

september

8 - Alfred Jarry, Frans dichter en schrijver (overleden 1907)
9 - Max Reinhardt, Oostenrijks-Amerikaans regisseur en acteur (overleden 1943)
16 - Petrus Voogd, Nederlands sociaal-democraat (overleden 1939)

oktober

14 - Ray Ewry, Amerikaans atleet (overleden 1937)
14 - Jules Rimet, Frans sportbestuurder; initiator WK-voetbal (overleden 1956)
18 - Ivanoe Bonomi, Italiaans politicus (overleden 1951)
19 - Jaap Eden, Nederlands eerste schaats- en wielerkampioen (overleden 1925)
23 - William David Coolidge, Amerikaans natuurkundige (overleden 1975)
30 - Francisco I. Madero, Mexicaans staatsman (overleden 1913)

november

4 - George Edward Moore, Brits filosoof (overleden 1958)
4 - Piet van Wijngaerdt, Nederlands graficus, kunstschilder en tekenaar (overleden 1964)
5 - Teddy Flack, Australisch atleet en tennisser (overleden 1935)
12 - Amelia Bauerle, Brits kunstschilder, illustrator en etser (overleden 1916)
15 - Sara Josephine Baker, arts in de volksgezondheid (overleden 1945)
25 - Dirk Schäfer, Nederlands pianist, componist en publicist (overleden 1931)
27 - Ellen N. La Motte, Amerikaans verpleegster, journaliste en auteur (overleden 1961)

december

7 - Willa Cather, Amerikaans schrijfster (overleden 1947)
15 - Jean Abadie - Frans arts (overleden 1946)
17 - Ford Madox Ford, Brits schrijver (overleden 1939)
19 - Josephine Marie Jeanne De Mol - Belgisch onderwijzeres, dichteres en componiste (overleden 1960)
22 - Louis Heijermans, Nederlands sociaal geneeskundige (overleden 1938)

Overleden[bewerken | brontekst bewerken]

januari

9 - Napoleon III (64), keizer van Frankrijk

maart

19 - Charles Hippolyte Vilain XIIII (76), Belgisch politicus
24 - Mary Cotton (40), Brits moordenares
29 - Francesco Zantedeschi (75), Italiaans priester en natuurkundige

april

9 - Charles Allston Collins (45), Engels schilder en schrijver
11 - Christoph Hansteen (88), Noors astronoom en natuurkundige
14 - Johan Harmen Rudolf Köhler (54), Nederlands militair

mei

1 - David Livingstone (60), Schots zendingsarts en ontdekkingsreiziger in Afrika
8 - John Stuart Mill (66), Engels filosoof en econoom
15 - Alexander Johan I (53), Roemeens vorst

juni

22 - Willem Egbert Kroesen (56), Nederlands militair, commandant van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger

augustus

31 - Charles Ferdinand Pahud (70), Nederlands minister en Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië

oktober

1 - Edwin Landseer (71), Engels kunstschilder
6 - Friedrich Wieck (88), Duits pianist en muziekpedagoog
29 - Johan (71), koning van Saksen

november

16 - Frederick Garling Jr. (67), Brits kunstschilder en douanebeambte in Australië
27 - Auguste Arthur de la Rive (72), Zwitsers natuurkundige
28 - Caterina Scarpellini (65), Italiaans sterrenkundige

december

23 - Sarah Grimké (81), Amerikaans abolitioniste, suffragette en schrijfster

Weerextremen in België[bewerken | brontekst bewerken]

31 maart: hoogste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: 14.5 °C.
25 april: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: 2,1 °C.
26 april: laagste minimumtemperatuur ooit op deze dag: -1,6 °C.

Zie de categorie 1873 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.