گویش‌های گرمسیری - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

گرمسیری^[۲] یا بندری^[۳] مجموعه‌ای از گویش‌ها یا یک زبان ایرانی جنوب غربی است که در جنوب ایران در استان‌های هرمزگان ، کرمان و بخش های جنوبی فارس صحبت می‌شوند. این گویش‌ها از دره هلیل‌رود در شمال تا تنگه هرمز در جنوب امتداد دارند.^[۴] و در ادامه گستره ی آن در استان هرمزگان به شهرستان بندرلنگه و بخش هایی از پارسیان می رسد. همچنین در جمع های کوچک در کشورهای عمان، امارات متحده عربی و قطر به صورت غیر رسمی به آن سخن می گویند. گویش‌های گرمسیری همچنین با فارسی، کمزاری، لارستانی و بشاگردی ارتباط نزدیکی دارند. ناگفته نماند به دلیل شباهت های بسیار زیاد و غیرقابل انکار بشاگردی با گویش گرمسیری به خصوص مینابی می توان بشاگردی را جز این زیر گروه به شمار آورد. همچنین گویش اچمی که لارستانی نیز خوانده می شود؛ آنچنان پیوندی با این مجموعه گویش ها دارد که می توان آن را در این مجموعه طبقه بندی کرد.

گونه‌ها[ویرایش]

گونه‌ها و گویش‌های گرمسیری عبارتند از:^[۳]

گرمسیری مرکزی و غربی:

• گروه بندرعباسی: بندری، خمیری، لنگه ای، کنگی، فینی، سورویی (سوروچی)، چهوازی، اشمی
• گروه مینویی: مینابی، هرمزی، بند زرکی، شهری
• گروه اچمی: لاری، اوزی، بستکی، گراشی، خنجی، کوخردی، بیخی، بیدشهری، اَرَدی و فداغی
• گروه کشمی: کشمی (قشمی، جزیرتی)، هَنگامی
• گروه کمزاری: کمزاری (لارکی)
• گِلَنگی (گلنگلی)
• لوتی (کولی، لولی و یا پهلوونی هرمزگان)

گرمسیری شرقی:

• گروه بشاگردی جنوب: بشاگردی (بشاگردی جنوبی یا بشکردی و یا گال ملکی)، هَشبَنی (هشت‌بندی چی)
• گروه رودباری: رودباری (هلیل‌رود)، گال مرزی (بشاگردی شمالی)، کهنوجی
• گروه رودانی: رودانی، رودخونه ای، جغینی (جگینی)
• گروه جیرفتی: جیرفتی
• مُحْمِدی (مهملی)
• کورتا (کُرتَه)

گرمسیری شمالی:

• حاجی آبادی

کهنوجی و جیرفتی به هم نزدیکند، اما جیرفتی تحت تأثیر فارسی کرمانی قرار گرفته‌است و در حال جایگزینی است.

لوتی یا پهلوونی توسط قومی کولی صحبت می‌شود. شباهت های زیادی با بندری دارد، ولی تا حدودی بعضی از واژگان آن متفاوت می باشد. برخی بنا بر گزارش‌ها از طریق معکوس کردن هجاها و موارد مشابه اصلاح شده‌اند. «پهلوونی» درون‌نام آن است.

کورتا از نظر دستوری شبیه سایر گونه‌های بندری است، اما واژگان آن به زبان بلوچی نزدیکتر است و اکنون در حال مرگ است.

منابع[ویرایش]