French
Deutschکدوی قلقله‌زن - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
| کدو قلقله‌زن | |
|---|---|
 ملاقات پیرزن و گرگ. اثر پرویز کلانتری در نخستین کتاب رنگی کودک در ایران. سال ۱۳۴۳ | |
| قصهٔ فولکلور | |
| نام | کدو قلقله‌زن |
| نام‌های دیگر | کدو قلقله‌زن (قصه) |
| اطلاعات | |
| کشور | ایران |
کدوی قلقله‌زن نام متلی ایرانی و به زبان فارسی به جای مانده از دوران کهن است.[۱] این متل در زمره افسانه‌های زنجیری قرار دارد.[۲]
تاریخچه[ویرایش]
افسانه شاپوری ریشه داستان را به زمان اساطیری و دوران نوسنگی مربوط می‌داند. به گفته او نشانه‌های این داستان حاکی از تلاش انسان (پیرزن) برای تسلیم نشدن و خورده نشدن در برابر عوامل «بزرگ مادر هستی» است و از پایان اقتدار و تسلط نمادهای آن در برابر انسان متفکر حکایت می‌کند.[۳]
خلاصه داستان[ویرایش]
این متل داستان پیرزنی است که به قصد دیدار دختر و دامادش به سفر می‌رود و در راه با حیوانات وحشی برخورد می‌کند که قصد دریدن او را دارند. ولی آنان را مجاب می‌کند که صبر کنند و در بازگشت و وقتی او در اثر پذیرایی دخترش «چاق و چله» شد او را بخورند. حیوانات قبول می‌کنند. ولی پیرزن در بازگشت با مخفی شدن در یک کدو از میان آنان فرار می‌کند و به خانه می‌رسد.
روایت تاجیکی[ویرایش]
این روایت که کدوی قلون نام دارد اندکی با روایت ایرانی متفاوت است. قهرمان داستان پسر بازیگوشی به نام بختیار است که برای شکار به صحرا رفته و به حیوانات درنده‌ای که قصد خوردن او را دارند می‌گوید:«من لاغرم بگذار مرغ و کبک شکار کنم با هم بخوریم» و آنان را گول می‌زند و در بازگشت در کدویی مخفی شده و به خانه می‌رسد.[۴]
انتشار[ویرایش]
ویرایشی رنگی از این کتاب که در سال ۱۳۴۳ در ایران توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شد، نخستین کتاب کودک ایرانی است که کم و بیش در آن از چاپ چهار رنگ استفاده شده‌است.[۵]
در میان عناوین کتاب‌های منظومی که در سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۲ برای کودکان در ایران منتشر شد، سه عنوان «شنگول و منگول»، «کدوی قلقله‌زن» و «خاله سوسکه» دارای بیشترین تکرار بوده‌اند.[۶]
نقش آموزشی[ویرایش]
در افسانه کدوی قلقله‌زن کودک می‌آموزد که هنگام سختی و دشواری، از شگردها و ترفندهای زبانی و غیر زبانی، برای رهایی خود سود برد.[۷] همچنین روش‌هایی که قهرمان این داستان به کار می‌برد باعث کاهش ترس در کودکان شده و آنان می‌توانند به زندگی عادی مانند سایرین ادامه دهند.[۸]
برگرفته‌ها[ویرایش]
گروه‌های نمایشی بر اساس متل کدوی قلقله‌زن نمایش‌هایی را به روی صحنه برده‌اند.
همچنین بر این اساس مجموعه پویانمایی دوبعدی تلویزیونی ساخته شده و به بخش مسابقه جشنواره فیلم کودک و نوجوان نیز راه یافته‌است.[۹]
پانویس[ویرایش]
- ↑ شاپوری، ۳۳.
- ↑ کائدی، ۵۰.
- ↑ شاپوری، ۳۳.
- ↑ کدوی قلون.
- ↑ جمال‌الدین اکرمی، کتاب ماه کودک و نوجوان، ۳۴.
- ↑ جمال‌الدین اکرمی، پژوهش نامه، ۱۰۲.
- ↑ کائدی، ۵۰.
- ↑ امجدی و پریرخ، ۵۹.
- ↑ پایگاه جامع اطلاع رسانی تلویزیون.
منابع[ویرایش]
- شاپوری، افسانه (آبان۱۳۸۹). «آیین گذر و مرحله گذار در بز زنگوله پا و کدوی قلقله زن». ماهنامه کتاب ماه کودک و نوجوان: اطلاع رسانی و نقد و بررسی کتاب. تهران: خانه کتاب ایران (۱۵۷). تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - کائدی، شهره (آبان۱۳۸۱). «امروزی کردن افسانه‌های کهن». ماهنامه کتاب ماه کودک و نوجوان: اطلاع رسانی و نقد و بررسی کتاب. تهران: خانه کتاب ایران (۶۱). تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - اکرمی، جمال‌الدین (تابستان ۱۳۸۱). «جایگاه منظومه‌های نو در ادبیات کودکان». پژوهش نامه ادبیات کودک و نوجوان. پژوهش نامه (۲۹).
- اکرمی، جمال‌الدین (شهریور۱۳۸۱). «جایگاه منظومه‌های نو در ادبیات کودکان». ماهنامه کتاب ماه کودک و نوجوان: اطلاع رسانی و نقد و بررسی کتاب. تهران: خانه کتاب ایران (۵۹). تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - امجدی، زهرا؛ پریرخ، مهری (بهار۱۳۸۶). «داستان هم چون ابزاری برای کمک به کودکان و نوجوانان در مقابله با مشکلات (بررسی داستان‌های کودکان با رویکرد کتاب درمانی)». پژوهش نامه ادبیات کودک و نوجوان. تهران: پژوهش نامه (۴۸). تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - «"کدو قلقله زن" به بخش مسابقه بیست و پنجمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان راه پیدا کرد». تهران: پایگاه جامع اطلاع رسانی تلویزیون. ۱۱ آبان ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۳ فروردین ۱۳۹۱.
- «روایت تاجیکی کدو قلقله زن: کدوی قلون». تهران: پایگاه ایران کودکی. ۱۳۴۷. دریافت‌شده در ۲۳ فروردین ۱۳۹۱.[پیوند مرده]
