مدرسه علوم سیاسی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

مدرسه علوم سیاسی یا مدرسه عالیه سیاسی یک نهاد آموزش عالی در دوره قاجار و پهلوی بود که زیر نظر وزارت خارجه فعالیت می‌کرد. ^[۱]این مدرسه یکی از نخستین نهادهای آموزش عالی نوین در ایران و اولین دانشکده علوم انسانی به شمار می‌رود. این نهاد بعدا به دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران تبدیل شد.^[۲]

تاسیس[ویرایش]

مدرسه سیاسی در پانزدهم شعبان ۱۳۱۷ هجری قمری عید مولود حضرت امام عصر برابر با ۲۸ آذر ۱۲۷۸ خورشیدی مطابق با ۱۹ دسامبر ۱۸۹۹ م با حضور میرزا نصرالله خان مشیرالدوله وزیر امور خارجه، معاون‌الدوله وزیر تجارت، منتظم‌الدوله سردار مکرم، وزیر قورخانه و جمعی دیگر از بزرگان در محل مدرسه که یکی از خانه‌های سپهسالار بود، افتتاح شد.^[۳] اکثر منابع میرزاحسن خان مشیر الدوله (پیرنیا) را موسس این نهاد آموزشی دانسته‌اند^[۴][۵] اما برخی ادعا کرده‌اند ایده تاسیس مدرسه علوم سیاسی نخستین بار توسط میرزا مهدی خان ممتحن الدولۀ شقاقی طرح شده است.^[۶]

بودجه و اساسنامه[ویرایش]

با توجه به صحبت‌هایی که مشیرالدوله با مظفرالدین شاه انجام داد او دستور داد برای مخارج مدرسه عالی سیاسی سالیانه ۴۰۰ هزار تومان از محل معدن فیروزه در اختیار وزارت خارجه قرار دهند تا به عنوان مخارج مدرسه مورد استفاده قرار گیرد.^[۷]

مدرسه علوم سیاسی دارای یک نظامنامه در ۶ فصل و در هفتاد و یک ماده بود که در تاریخ ۱۰ آذر ۱۲۹۳ از سوی محمدعلی علاء السلطنه وزیر امور خارجه وقت به امضا رسیده است. موضوعاتی همچون «اداره مدرسه»، «شرایط دخول متعلمین»، «ترتیب تحصیلات»، «ترتیب اوقات کار مدرسه»، «ترتیب امتحانات مدرسه»، «نظام مدرسه» سرفصل های این نظامنامه را تشکیل می‌دهد.^[۸] این اساسنامه بعدا در تدوین اساسنامه مدرسه سیاسی و حقوق در سال ۱۳۰۶ با تغییراتی همراه شد.^[۹]

استادان[ویرایش]

مدرسه سیاسی در آغاز یک کلاس بیشتر نداشت و کلاس‌های بالاتر در سال‌های بعدی به مدرسه افزوده شد. معلمان دوره اول عبارت بودند از میرزا حبیب‌الله (فقه) اردشیر جی (تاریخ) میرزا عبدالرزاق خان (جغرافیا) دکتر مرل (فرانسه) حسن مشیرالملک (حقوق بین‌الملل.)^[۱۰]

مدیران[ویرایش]

نخستین مدیریت مدرسه با میرزا حسن خان مشیرالملک (مشیرالدوله) بود. پس از او کفالت مدرسه به میرزاعبدالله خان واگذار شد و پس از وی در سال ۱۳۲۳ هجری قمری به میرزاحسین‌خان معتمدالملک برادر مشیرالدوله رسید. چندی نیز ریاست مدرسه با میرزا محمدحسین ذکاءالملک (فروغی) بود. ^[۱۱]

دانش‌آموختگان[ویرایش]

این مدرسه كه كار خود را با ۱۷ شاگرد آغاز كرد، دانش آموختگان مشهوری را تحویل جامعه داد كه عبدالله مستوفی، صادق خان، داوود خان، علی اكبر دهخدا، سیف الله خان، میرزا محمدعلی خان و... از آن جمله بودند در كل در دوره فعالیت مستقل این مدرسه، ۲۱۰ نفر فارغ التحصیل شدند.

برخی دانش‌آموختگان مشهور این مدرسه عبارت‌اند از:

• علی اکبر دهخدا
• علی اکبر سیاسی
• عبدالله مستوفی
• جواد عامری
• عباسقلی گلشاییان
• باقر عظیمی
• اسماعیل مرآت
• عبدالله انتظام
• ابوالقاسم فروهر
• حسن مشرف نفیسی
• محسن رئیس
• حسن ستوده تهرانی
• عباسقلی محصص
• مجتبی دولت آبادی
• سیدعلی شایگان

منابع[ویرایش]

1. ↑ «Magiran | روزنامه شرق (1390/07/11): اولین بار که سیاست را آموختند». www.magiran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۱۱.
2. ↑ تکمیل همایون، ناصر (۱۳۸۳). «مدرسه عالیه سیاسی». دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران (۶۳): ۳۹ تا ۵۷. دریافت‌شده در ۲۰ مهر ۱۴۰۲.
3. ↑ عاقلی، باقر (۱۳۷۷). «مدرسه علوم سیاسی، مدرسه عالی حقوق و دانشکده حقوق و علوم سیاسی». تاریخ معاصر (شماره ۷): ۳۴۷ تا ۳۵۷.
4. ↑ «Magiran | روزنامه جام جم (1393/04/12): پیرنیا، پیشگام آموزش علم سیاست در ایران». www.magiran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۱۱.
5. ↑ «Magiran | روزنامه دنیای اقتصاد (1397/07/28): دیپلمات پروری». www.magiran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۱۱.
6. ↑ شاه آبادی, حمیدرضا (2018-08-23). "مدرسه علوم سیاسی از ایده تا شکل گیری". فصلنامه گنجینه دارالفنون. 1 (1–2): 119–136. ISSN 2645-4238.
7. ↑ «نخستین مدرسه علوم سیاسی در تهران قدیم». rasekhoon.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۱۱.
8. ↑ «مدرسه علوم سیاسی ایران چگونه تاسیس شد؟». www.khabaronline.ir. ۲۰۲۲-۱۰-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۱۱.
9. ↑ . به کوشش سید محمد تدین. «اساسنامه مدرسه سیاسی و حقوق». تعلیم و تربیت. دوره اول (شماره ۲۸ و ۲۹): ۲۲۶ تا ۲۳۰. ۱۳۰۶.
10. ↑ امید اخوی (۳۰ آذر ۱۳۸۹). «مدرسه علوم سیاسی؛ پیشگام آموزش علم سیاست در ایران». شرق. دریافت‌شده در ۲۰ مهر ۱۴۰۲.
11. ↑ «پیشگام آموزش علم سیاست در ایران». ایران گلوبال. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۱۱.