مخزن خارجی شاتل فضایی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

مخزن خارجی (ای‌تی)
مخزن خارجی
کشور ایالات متحده آمریکا
وضعیتپایان‌یافته
نخستین پرواز۱۲ آوریل ۱۹۸۱ (اس‌تی‌اس-۱)
تاریخ بازنشستگی۲۰۱۱
تعداد ماموریت‌ها۱۳۵ (آخرین مخزن ای‌تی-۱۳۸)

مخزن خارجی شاتل فضایی (به انگلیسی: ET: External Tank) محل نگهداری سوخت هیدروژن و اکسیدکنندهٔ[واژه‌نامه ۱] اکسیژن مایع فشرده مورد نیاز موتور اصلی شاتل فضایی هنگام پرتاب و عبور از جو زمین بود. مخزن‌های خارجی شاتل از سه بخش مخزن هیدروژن مایع، مخزن میانی و مخزن اکسیژن مایع تشکیل می‌شدند. پس از خاموش شدن موتورهای شاتل، این مخزن از مدارگرد جدا و وارد هواکره می‌شد و باقی‌مانده‌های آن در اقیانوس می‌افتادند، ولی برای استفادهٔ دوباره بازیابی و تعمیر نمی‌شدند. از این مخزن همچنین به عنوان شالودهٔ اصلی سیستم ماورایی شاتل هنگام پرتاب استفاده می‌شد، به‌طوری‌که مدارگرد (شاتل) و موشک‌های پیشرانه (بوستر) سوخت جامد بر روی آن سوار و از طریق آن به یکدیگر متصل می‌شدند. برای جلوگیری از داغ شدن و خرابی مخزن در طول عبور از جو لایهٔ محافظی از فوم روی آن پوشانیده می‌شده‌است. رنگ نارنجی آن هم به دلیل همین لایهٔ محافظ بود.[۱] سه موتور اصلی مدارگرد هنگام پرتاب و عبور از جو، حدود ۱۰۴ تُن هیدروژن را در حدود ۸٫۵ دقیقه مصرف می‌کردند؛ که این میزان سوخت و مادهٔ اکسیدکنندهٔ آن، همگی در مخزن خارجی ذخیره می‌شدند. این مخزن‌ها تا زمان استفاده از شاتل فضایی (مأموریت اس‌تی‌اس-۱۳۵) یکی از بخش‌های پروژهٔ شاتل‌های فضایی بودند و پس از بازنشستگی شاتل‌ها، استفاده از آن‌ها نیز پایان یافت.[۲]

نسخه‌ها[ویرایش]

ناسا برای کاهش وزن مخزن خارجی[واژه‌نامه ۲] سال‌ها تلاش کرده بود. کاهش وزن مخزن خارجی، بر توان حمل بار شاتل[واژه‌نامه ۳] می‌افزاید. مخزنهای خارجی در سه نسل با وزن‌های استاندارد، سبک و بسیار سبک مورد استفاده قرار گرفتند.[۳]

مخزن‌های با وزن استاندارد[ویرایش]

نسل اول مخزن خارجی اصلی به صورت غیررسمی به مخزن با وزن استاندارد[واژه‌نامه ۴] معروف بود. برای دو مخزن نخستین مورد استفاده در اس‌تی‌اس-۱ و اس‌تی‌اس-۲، به منظور جلوگیری از تابش نور فرابنفش به مخزن در زمان ایستادن آن در سکو، از رنگ سفید استفاده شد.[۴] از آنجا که کاهش وزن در اولویت اول لاکهید مارتین بود، آن‌ها از اس‌تی‌اس-۳ به بعد این مخزن‌ها را رنگ نکردند و همین باعث کاهش ۲۷۲ کیلوگرم (۶۰۰ پوند) وزن شد.[۵]

از اس‌تی‌اس-۴ به بعد لولهٔ ضد فوران[واژه‌نامه ۵] نیز از مخزن حذف شد، تا باز هم وزن این مخازن کاهش یابد. این خط در کنار خط انتقال اکسیژن مایع بود و راهی برای به جریان آوردن اکسیژن مایع به وجود می‌آورد. این کار از جمع شدن گاز اکسیژن، هنگام پر کردن مخزن اکسیژن مایع جلوگیری می‌کرد. پس از بررسی داده‌های مربوط به پر کردن مخزن با مواد سوختی و آزمایش‌هایی که روی زمین انجام شد، این لولهٔ اضافی از سیستم مخزن خارجی حذف شد اما طول و قطر مخزن بدون تغییر باقی ماند. آخرین مخزن استاندارد، در پرواز اس‌تی‌اس-۷ با وزنی بالغ بر ۳۵٬۰۰۰ کیلوگرم (۷۷٬۰۰۰ پوند) استفاده شد.[۶]

مخزن سبک[ویرایش]

از ابتدای مأموریت اس‌تی‌اس-۶ نسل مخزن سبک (ال‌دبلیوتی)[واژه‌نامه ۶] معرفی شد. این نسل از مخزن برای بیشتر مأموریت‌های فضایی شاتل‌ها استفاده شد، که آخرین بار آن در مأموریت بی سرانجام اس‌تی‌اس-۱۰۷ بود. این مأموریت به نابودی مدارگرد کلمبیا انجامید. وزن این نوع مخزن‌ها نابرابر و در حدود ۳۰٬۰۰۰ کیلوگرم (۶۶٬۰۰۰ پوند) بود.[۶]

کاهش وزن با حذف تعدادی از حلقه‌ها و تیرهای تقویتی[واژه‌نامه ۷] همراه بود، که در طول مخزن هیدروژن مایع برای استحکام بیشتر استفاده می‌شدند. همچنین از آلیاژهای جدیدتری برای بخش‌های گوناگون مخزن استفاده شد، تا ضخامت نقاط مختلف آن را کاهش دهند. در عین حال استفاده از آلیاژ مناسب‌تری از تیتانیوم برای بست‌ها، سبب کاهش وزن و در عین حال مستحکم‌تر شدن رابط‌های میان مخزن خارجی و موشک‌های پیشرانه سوخت جامد شد.[۷]

مخزن بسیار سبک[ویرایش]

پس از مأموریت اس‌تی‌اس-۹۱ نسل جدیدی از این مخزن به نام مخزن بسیار سبک[واژه‌نامه ۸] ارائه شد، که وزن آن ۷٬۵۰۰ پوند (۳٬۴۰۰ کیلوگرم)کمتر از نسلهای قبلی بود.[۲][۷] این کاهش وزن با انجام طراحی جدید با ولدالیت، آلیاژی از آلومینیوم و لیتیوم (آلیاژ ۲۱۹۵) انجام شده‌است. این آلیاژ ۳۰٪ مستحکم‌تر بود و ۵٪ چگالی کمتری نسبت به آلیاژ استفاده شده در نسلهای قبلی داشت. هر کیلو کاهش وزن از مخزن خارجی تقریباً باعث ایجاد همان میزان ظرفیت حمل بار در انبار مدارگرد می‌شد. مخزن بسیار سبک در تمامی مأموریت‌های شاتل‌های فضایی از اس‌تی‌اس-۹۱ به بعد جز (اس‌تی‌اس-۱۰۷ و اس‌تی‌اس-۹۹) استفاده شد.[۸]

ساختار[ویرایش]

ساختار مخزن خارجی

مخزن خارجی، بزرگ‌ترین و سنگین‌تر قسمت شاتل بود. این مخزن از سه تکهٔ به هم پیوسته تشکیل شده‌بود، مخزن اکسیژن مایع[واژه‌نامه ۹] که در بالا قرار داشت، مخزن میانی[واژه‌نامه ۱۰] که تجهیزات الکترونیکی، الکتریکی و کنترلی در آن قرار می‌گرفتند و مخزن هیدروژن مایع[واژه‌نامه ۱۱] که در پایین مخزن خارجی داده شده بود. مخزن خارجی شاتل طولی بالغ بر ۱۵۳٫۸ فوت (۴۶٫۹ متر) داشت و قطر آن ۲۷٫۶ فوت (۸٫۴ متر) بود.[۹] وزن خالی آن از ۶۶٬۰۰۰ پوند (۳۰٬۰۰۰ کیلوگرم) تا ۷۷٬۰۰۰ پوند (۳۵٬۰۰۰ کیلوگرم) بود. مخزن‌های نسل اول فقط از یک نوع آلیاژ آلومینیوم (آلیاژ ۲۲۱۹) تولید شده بودند. پس از مأموریت اس‌تی‌اس-۹۱ نوع جدیدی از این مخزن به نام مخزن بسیار سبک ارائه شد، که وزن آن ۷٬۵۰۰ پوند (۳٬۴۰۰ کیلوگرم)کمتر از نسلهای قبلی بود.[۲][۷] مخزن خارجی از سه نقطه به مدارگرد (شاتل) متصل می‌شد، یک اتصال در بالای مدارگرد و دو محل اتصال در پایین آن. در محل اتصال پایین، دریچه‌هایی[واژه‌نامه ۱۲] وجود داشت که برای انتقال مواد سوختی استفاده می‌شدند. سیم‌های رابط مدارگرد و موشک‌های پیشرانه سوخت جامد نیز از این دریچه‌ها عبور می‌کنند. بدنه این مخزن از مواد مقاوم در برابر حرارت (فوم) پوشانده می‌شد.[۱۰][۱۱]

مخزن اکسیژن مایع[ویرایش]

مخزن اکسیژن مایع

این مخزن از حلقه‌های آلیاژی آلومینیوم، که به یکدیگر جوش داده می‌شدند، تشکیل می‌شده‌است. این سیستم تحت فشار ۲۰ پوند بر اینچ مربع (۱۴۰ کیلوپاسکال) تا ۲۲ پوند بر اینچ مربع (۱۵۰ کیلوپاسکال) کار می‌کرد. در مخزن از ابزارهای ضد تکانش و ضد هم خودن برای جلوگیری از رسوب یا بخار شدن اکسیژن مایع استفاده می‌شده‌است. این مخزن با لوله‌ای به قطر ۱۷ اینچ (۴۳ سانتیمتر) به مخزن میانی[واژه‌نامه ۱۰] متصل می‌شد. این لوله پس از گذر از مخزن میانی از طریق دریچه خروجی پایین به مدارگرد وصل شده و اکسیژن مایع را به مداگرد می‌رساند. لولهٔ مورد نظر توانایی عبور دادن ۲٬۷۸۷ پوند (۱٬۲۶۴ کیلوگرم) اکسیژن مایع در ثانیه را هنگامی که موتورهای اصلی در بالاترین سطح کارایی بودند، داشت. نوک دولایهٔ این مخزن گرمای اضافی و لختی را کاهش می‌داد. در این قسمت تا اس‌تی‌اس-۹ سیستم اطلاعات هوا[واژه‌نامه ۱۳] برای پرتاب قرار داشت. در عین حال مخزن اکسیژن به خاطر داشتن نوک تیز، برقگیر سیستم شاتل فضایی نیز بود. حجم این مخزن حدود ۱۹٬۵۶۳ فوت مکعب (۵۵۴٫۰ متر مکعب) بود. قطر آن ۳۳۱ اینچ (۸٫۴ متر)، طول آن ۵۹۲ اینچ (۱۵٫۰ متر) و وزن خالی آن ۱۲٬۰۰۰ پوند (۵٬۴۰۰ کیلوگرم) بود.[۱۲]

مخزن میانی[ویرایش]

مخزن میانی

مخزن میانی یک ساختار استوانه‌ای بود، که بیشتر آن از آلیاژ آلومینیوم و فولاد ساخته می‌شده‌است. این مخزن از پوسته، میله‌های محکم‌کننده و صفحه‌های ماشینکاری شده از آلیاژ آلومینیوم و به صورت هم‌پیوسته تشکیل می‌شده‌است. در بالا و پایین این مخزن فلنج‌هایی[واژه‌نامه ۱۴] وجود داشت، که برای اتصال آن به دو مخزن هیدروژن و اکسیژن مایع استفاده می‌شدند. این مخزن حاوی تمامی تجهیزات کنترلی مخزن خارجی و همچنین دارای دریچه‌ای برای خارج کردن بخارهای هیدروژن و گازهای سمی (در صورت وجود)، به خارج، در حین انجام عملیات روی زمین بود. این مخزن پیش از پرتاب از هوا خالی می‌شد. هم‌چنین برای حفظ تعادل، تکیه‌گاهی در داخل آن تعبیه شده بود. برای وصل شدن موشک‌های پیشرانه سوخت جامد، گیره‌هایی روی بدنهٔ آن نصب می‌شده‌اند. طول مخزن میانی ۲۷۰ اینچ (۶٫۹ متر)، قطر آن ۳۳۱ اینچ (۸٫۴ متر) و وزن خالی آن ۱۲٬۱۰۰ پوند (۵٬۵۰۰ کیلوگرم) بود.[۱۳] این مخزن با بازویی به همین نام روی سکوی پرتاب ۳۹ آ برای انجام تعمیرات یا تغییرات قبل از پرواز، در دسترس قرار می‌گیرد.[۱۴]

مخزن هیدروژن مایع[ویرایش]

مخزن هیدروژن مایع

مخزن هیدروژن مایع از حلقه‌های آلومینیومی که با همجوشی، به هم متصل هستند، ساخته می‌شد. تعداد این حلقه‌ها پنج تا بود و پس از آن در قسمت پایین مخزن به یک قبه ختم می‌شدند. فشار موجود در این مخزن حدود ۲۰ پوند بر اینچ مربع (۱۴۰ کیلوپاسکال) بود. در آن سیستم‌های ضد تکانه و سیستم سیفون مانندی برای عبور دادن هیدروژن مایع به دریچه‌های پایین مخزن و سپس لولهٔ انتقال به مدارگرد، جاسازی شده‌بود. سرعت انتقال سوخت حدود ۴۶۵ پوند (۲۱۱ کیلوگرم) در ثانیه بود.[۱۵] بالای این مخزن، نگهدارنده مدارگرد بالایی قرار داشت. در پایین آن ۲ گیرهٔ توپی شکل نگه‌دارندهٔ مدارگرد قرار داشت. در این قسمت موشک‌های پیشرانهٔ سوخت جامد نیز نصب می‌شدند. قطر این مخزن ۳۳۱ متر (۱٬۰۸۶ فوت)، و طول آن۱٬۱۶۰ متر (۳٬۸۱۰ فوت) بود. حجم کلی آن ۵۳٬۵۱۸ فوت مکعب (۱٬۵۱۵٫۵ متر مکعب) و وزنی در حدود ۲۹٬۰۰۰ پوند (۱۳٬۰۰۰ کیلوگرم) هنگام خالی بودن داشت.[۱۶][۲]

سیستم محافظ حرارتی[ویرایش]

فوم عایق حرارت

سامانهٔ محافظ حرارتی یک روکش فوم مانند است. دلیل وجود آن جلوگیری از ذوب شدن گیره‌های فلزی رابط مخزن خارجی با دیگر اجزای شاتل و جلوگیری از بالا رفتن فشار داخل مخزن هیدروژن مایع بر اثر افزایش دما بود. فوم مورد استفاده نوعی پلی‌یورتان بود که از پنج ماده، ایزواکتان پلیمری، بازدارندهٔ شعله، مادَهٔ فعال سطحی، عامل دمنده (حباب ساز) و کاتالیزگر تشکیل می‌شد. نقش مادَهٔ فعال سطحی، گرفتن زبری‌های سطح و به وجود آوردن بستر مناسب برای تشکیل سلول‌های کف ایجادکننده فوم بود. عامل دمندهٔ اچ‌سی‌اف‌سی ۱۴۱-ب[واژه‌نامه ۱۵] در تولید حباب‌های کف نقش اصلی را داشت. بیشتر عملیات پاشیدن کف روی بدنه توسط رایانه هدایت می‌شد؛ زیرا باید از ضخامت و وزن دقیق اطمینان حاصل می‌شد. این لایهٔ عایق حرارت وزنی بالغ بر ۴٬۸۲۳ پوند (۲٬۱۸۸ کیلوگرم) داشت.[۱۷][۱۸]

سخت‌افزارهای به‌کارگرفته‌شده[ویرایش]

این قسمت شامل تمامی شیرهای باز و بسته کردن، سیستم‌های هشداردهنده می‌شد. وزن آن‌ها حدود ۹٬۱۰۰ پوند (۴٬۱۰۰ کیلوگرم) بود. هر منبع سوخت (اکسیژن و هیدروژن) دارای دو شیر بود. شیر اصلی برای پر کردن و شیر اطمینان در بالای مخزن. فشار فضای خالی[واژه‌نامه ۱۶] در مخزن اکسیژن مایع به ۲۵ پوند بر اینچ مربع (۱۷۰ کیلوپاسکال) و در مخزن هیدروژن مایع به ۳۸ پوند بر اینچ مربع (۲۶۰ کیلوپاسکال) می‌رسید. مخزن اکسیژن مایع دارای یک دریچهٔ جدا در بالای خود بود، که در زمان جدا شدن مخزن خارجی از مدارگرد باز شده و با نیرویی که وارد می‌کرد، باعث مانور آسان‌تر برای مدارگرد و جداسازی آسان‌تر مخزن خارجی از آن می‌شد.[۱۹]

حسگر سنجش میزان هیدروژن مایع

هشت حسگر سنجش سوخت و اکسیدکننده وجود داشتند، که چهار حسگر سوخت برای هیدروژن مایع و چهار حسگر باقی‌مانده برای اکسیدکننده استفاده می‌شدند. حسگرهای هیدروژن مایع در پایین مخزن قرار می‌گرفتند. حسگرهای اکسیدکننده در مسیر اصلی ورود اکسیژن مایع به مدارگرد تعبیه شده بودند. هنگام سوزاندن هیدروژن در سه موتور اصلی مدارگرد، رایانه‌های کلی مدارگرد در هر لحظه وزن شاتل را برای یافتن میزان سوخت سوزانده شده، اندازه‌گیری می‌کردند. معمولاً موتورهای اصلی، در زمان رسیدن به وزن معینی خاموش می‌شدند، البته اگر هر یک از حسگرهای سوخت یا اکسیدکننده خشک می‌شدند، موتورها به صورت خودکار از کار می‌افتادند. با توجه به محل قرار گرفتن حسگرهای اکسیدکننده، این امکان برای مدارگرد وجود داشت که اکسیدکننده را تا آخر مصرف کند. علت این بود که قبل از اینکه پمپ اکسیژن خشک شود، باید موتورهای مدارگرد خاموش می‌شدند. بدین منظور همیشه مقداری بیش از نیاز از هیدروژن مایع حدود ۱٬۱۰۰ پوند (۵۰۰ کیلوگرم) بارگیری می‌شد تا حسگر سوخت باعث خاموش شدن موتور نشود. خاموش شدن موتور در حالتی که هنوز اکسیژن مایع در آن قرار داشت، باعث صدمات و فرسایش قطعات مختلف آن می‌شد.[۲۰]

صفحه‌های دریچه بر روی مخزن خارجی به صفحه‌های همانند خود روی مدارگرد متصل می‌شدند. این کار به قرار گرفتن دریچه‌ها در برابر یکدیگر کمک می‌کرد. پنج دریچه برای انتقال سوخت به مدارگرد وجود داشت که ۲ تای آن‌ها مربوط به اکسیژن و سه‌تای دیگر مربوط به هیدروژن بودند. از دو دریچهٔ اکسیژن یکی برای اکسیژن مایع و دیگری برای گاز بود. از دریچه‌های هیدروژن نیز دو تا مربوط به هیدروژن مایع و یکی مربوط به گاز بود. در عین حال دو دریچهٔ دیگر هم برای عبور سیم‌های برق به مخزن اصلی و موشک‌های سوخت جامد و آوردن اطلاعات مورد نیاز از این دو به مدارگرد بر روی بدنهٔ مخزن اصلی ایجاد شده‌اند.[۱۹]

هنگامی که شاتل روی سکوی پرتاب قرار داشت، بر روی مخزن اکسیژن مایع یک در پوش محافظ قرار داشت، که تا دو دقیقه قبل از پرتاب در جای خود ثابت بود. این درپوش به منظور جمع‌آوری بخارهای اکسیژن موجود در محل برای جلوگیری از یخ زدن مخزن اصلی انجام می‌گرفت.[۱۹]

دیگر امکانات[ویرایش]

لولهٔ انتقال

بر روی دیوارهٔ کناری مخزن، لوله‌ای[واژه‌نامه ۱۷] از مخزن اکسیژن مایع به پایین قرار داده شده‌بود، که از در پایین به وسیلهٔ دریچه‌ای به مدارگرد متصل می‌شد. وظیفهٔ این لوله انتقال اکسیژن مایع به موتورهای اصلی مدارگرد بود. با توجه به اینکه مخزن خارجی در حین پر شدن و پرواز منقبض و منبسط می‌شد، لازم بود این لوله نیز همراه مخزن جابه‌جا شود، که برای اینکار روی مخزن بست‌هایی با قابلیت جابه‌جایی محدود تعبیه شده‌بودند.[۲۱]

کاربردهای دیگر[ویرایش]

موشک آرس که طرح بعدی ناسا برای جایگزینی شاتل‌ها می‌باشد. قسمت نارنجی رنگ مخزن خارجی است، که در این موشک نیز به کار برده خواهد شد. این طرح مقایسهٔ این ابزارهای فضایی با یکدیگر است.

با توجه به این‌که این مخزن‌ها برای استفادهٔ دوباره بازیافت نمی‌شدند، شرکت‌هایی به ناسا این پیشنهاد را داده‌بودند، که این مخازن را به کرهٔ ماه منتقل کرده و از آن‌ها به عنوان یک آزمایشگاه یا پایگاه فضایی استفاده کنند. طرح دیگر، که با توجه به اینکه جسمی با این وزن و حجم تقریباً از جو خارج شده و انرژی زیادی که برای این کار صرف می‌شود، ارائه شد، این بود که از این مخازن در ساخت ایستگاه فضایی استفاده شود. البته این طرح‌ها تاکنون عملی نشده‌اند.[۲۲][۲۳] در حال حاضر ناسا دو عدد از مخزن‌های بازمانده از مأموریت‌های قبلی را برای انجام آزمایش‌های موشک‌های جایگزین شاتل‌ها در مرکز میچود نگه داشته‌است.[۲۴]

سازنده[ویرایش]

انتقال مخزن خارجی به پایگاه فضایی کندی

سازندهٔ این مخازن شرکت لاکهید مارتین است. قسمت سیستم‌های فضایی این شرکت، در سال ۱۹۷۳ برندهٔ قرارداد این مخزن شد و از آن زمان تاکنون به تولید می‌پردازد. کارخانهٔ تولید در مرکز مونتاژ میچود ناسا در نیواورلئان، آمریکا قرار دارد. پس از تولید، این مخزن‌ها توسط کشتی به پایگاه فضایی کندی منتقل می‌شوند.[۲۵] روند تولید این مخزن‌ها در سال ۲۰۰۵ و بعد از طوفان کاترینا با توجه به خسارت‌های وارده به نیواورلئان با مشکل روبه‌رو شد. ناسا خواستار جابه‌جایی این مرکز شد، که بعد از بررسی، این تصمیم اجرا نشد. خسارت وارده به این مرکز در حدود ۱ میلیارد دلار بوده‌است.[۲۶]

حوادث[ویرایش]

در این مخزن سیستم‌های حفاظتی متعددی تعبیه شده‌است. از این سیستم‌ها می‌توان به سیستم ایمنی محدوده[واژه‌نامه ۱۸] اشاره کرد که شامل باطری، فرستنده و گیرنده و آنتن‌های مخصوص برای ارتباط است.[۲۷] پارامترهای مختلفی از وضعیت مخزن روی داشبورد مدارگرد و همچنین رایانه‌های مرکز کنترل در تگزاس و کیپ کاناورال به نمایش گذاشته می‌شوند. این سیستم‌های حفاظتی توسط شرکت موتورلا در آریزونا طراحی، ساخته و پشتیبانی می‌شوند.[۲۸]

سهمگین‌ترین حادثه که در آن مخزن خارجی نیز دخیل بوده‌است، حادثهٔ چلنجر است. در این حادثه شاتل چلنجر دقیقه‌ای بعد از پرتاب در آسمان منفجر شد و تمامی سرنشینان آن را به کام مرگ و خود مدارگرد را نیز از بین برد. در این حادثه، نشتی از یکی از اورینگهای موشک سوخت جامد سمت راست منجر به آتش گرفتن قسمت پایینی مخزن خارجی که نگه‌دارندهٔ هیدروژن مایع و قسمت میانی که سیستم کنترل‌کنندهٔ مخزن در آن قرار داشت، شد و مخزن خارجی منفجر شد، که همین انفجار باعث جدا شدن دو موشک پیشرانه سوخت جامد و چند تکه شدن مدارگرد چلنجر شد. البته در بررسی‌ها مشخص شد که مخزن هیدروژن مایع نشتی نیز داشته‌است و همین نشتی انفجار را سرعت بخشیده‌است.[۲۹]

قسمت جدا شدهٔ لایهٔ عایق در مأموریت اس‌تی‌اس-۱۱۴

لایهٔ عایق حرارتی مخزن خارجی را می‌توان در حادثهٔ کلمبیا مقصر دانست. در هنگام پرتاب شاتل، قسمتی از این لایه به اندازهٔ یک توپ بسکتبال از مخزن جدا شده و به بال چپ مدارگرد کلمبیا برخورد می‌کند. این باعث ترک خوردن کاشی‌های عایق حرارت مدارگرد و نفوذ گازهای داغ به داخل هنگام بازگشت مدارگرد به زمین می‌شود. پس از این اتفاق مدارگرد منفجر شد و تمامی سرنشینان آن کشته شدند. در بررسی‌ها مشخص شد که در این مخزن خارجی از کف دهنده[واژه‌نامه ۱۹] جدید ۱٬۱-دی‌کلرو-۱-فلورواتان(HCFC-141b) برای عایق‌بندی استفاده نشده‌بود.[۳۰]

نکات جالب توجه[ویرایش]

  • در دو مأموریت اول که با شاتل‌ها انجام شد، مخزن خارجی سفید رنگ می‌شد. با توجه به اندازهٔ مخزن و وزن رنگ استفاده شده، از اس‌تی‌اس-۳ به بعد دیگر این مخزن رنگ آمیزی نشد و به همان پوشش محافظ حرارت اکتفا شد.[۳۱]
  • در ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۰ ساخت آخرین مخزن خارجی که در اس‌تی‌اس-۱۳۲ استفاده شد، به پایان رسید. در این روز ناسا و لاکهیدمارتین از زحمات ۱۰۰۰ نفر پرسنل گذشته و حال مرکز میچود که در طول ۳۷ سال به تولید این مخازن اشتغال داشتند، تشکر کردند.[۳۲][۳۳]
  • به علت شکایت‌های سازمان‌های زیست‌محیطی ناسا مجبور شد، از اوایل سال ۱۹۹۵ اچ‌سی‌اف‌سی را، جایگزین فوم محافظ حرارت سی‌اف‌سی ۱۱ که تخریب‌کنندهٔ لایه ازون بود، کند.[۳۰]
  • با توجه به تغییر ماهیت مأموریت‌های فضایی ناسا، ساخت ۳ مخزن خارجی ادامه نیافت. این مخازن ای‌تی-۱۳۹ در آخرین مراحل ساخت، و ای‌تی-۱۴۰ و ای‌تی-۱۴۱ در نخستین مراحل ساخت بودند.[۳۴][۳۵]

واژه‌نامه[ویرایش]

  1. Oxidizer
  2. ET
  3. Payload
  4. Standard Weight Tank
  5. anti-geyser line
  6. lightweight ET (LWT)
  7. stringers
  8. Super Lightweight Tank (SLWT)
  9. Liquid Oxygen Tank (LOX tank)
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Intertank
  11. Liquid Hydrogen Tank (LH2 tank)
  12. Umbilicals
  13. air data system
  14. flange
  15. HCFC 141b
  16. ullage pressure
  17. (LOX) Feedline Bellows
  18. Range Safety Syetem (RSS)
  19. blowing agent

پانویس[ویرایش]

  1. «NASA - The External Tank». NASA. ۵ مارس ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ Andreas Züttel, Andreas Borgschulte, Louis Schlapbach (۲۰۰۸Hydrogen as a future energy carrier، Wiley-VCH، ص. ۳۸۲، شابک ۳-۵۲۷-۳۰۸۱۷-۲
  3. «External Tank». Science.ksc.nasa.gov. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۰.[پیوند مرده]
  4. «Columbia's White External Fuel Tanks». Space.com.[پیوند مرده]
  5. National Aeronautics and Space Administration "NASA Takes Delivery of 100th Space Shuttle External Tank." Press Release 99-193 1999 اوت ۱۶.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ «External Tank Overview». Nasa. دریافت‌شده در ۲۱ فوریه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ «External Tank». lockheedmartin.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۱.
  8. «SPACE SHUTTLE EXTERNAL TANK Fact Sheet». spaceline.org. دریافت‌شده در ۲۱ فوریه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  9. «EXTERNAL TANK». science.ksc.nasa.gov. ۳۱ اوت ۲۰۰۰. دریافت‌شده در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  10. Research and Education Association,Staff of Research Education Association (1998). Math Applied to Space Science: Interesting Problems and Their Solutions (به انگلیسی). Research & Education Association. p. ۵۸.
  11. J. D. Hunley (2007). The development of propulsion technology for U.S. space-launch vehicles, 1926- (به انگلیسی). Texas A&M University Press.
  12. «LIQUID OXYGEN TANK». ناسا. دریافت‌شده در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  13. «INTERTANK». science.ksc.nasa.gov. ۳۱ اوت ۲۰۰۰. دریافت‌شده در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  14. «External Tank Hydrogen Vent Umbilical and Intertank Access Arm». www-pao.ksc.nasa.gov. ۲۸ اوت ۲۰۰۰. دریافت‌شده در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  15. Donald Rapp (۲۰۰۷Human missions to Mars: enabling technologies for exploring the red planet، Springer Praxis Books، ص. ۲۳۱، شابک ۳-۵۴۰-۷۲۹۳۸-۰
  16. «LIQUID HYDROGEN TANK». science.ksc.nasa.gov. دریافت‌شده در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  17. «ET THERMAL PROTECTION SYSTEM». science.ksc.nasa.gov. دریافت‌شده در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  18. «External Tank Thermal Protection System». National Aeronautics and Space Administration, Marshall Space Flight Center, Huntsville, Alabama. آوریل ۲۰۰۵. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  19. ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ ۱۹٫۲ «ET HARDWARE». science.ksc.nasa.gov. ۳۱ اوت ۲۰۰۰. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۰.[پیوند مرده]
  20. «External Tank». spaceflight.nasa.gov. دریافت‌شده در ۲۱ فوریه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  21. «Liquid Oxygen (LOX) Feedline Bellows». Nasa. دریافت‌شده در ۲۱ فوریه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  22. Popular Mechanics، Hearst Magazines، ۱۹۸۹، ص. ۱۴، شابک ISSN ۰۰۳۲-۴۵۵۸ مقدار |شابک= را بررسی کنید: invalid character (کمک)
  23. Paul A. Czysz, Claudio Bruno (۲۰۰۹Future Spacecraft Propulsion Systems:Enabling Technologies for Space Exploration، Springer Praxis Books، ص. ۲۵۰، شابک ۳-۵۴۰-۸۸۸۱۳-۶
  24. «Downstream shuttle planning: CLFs, AMS noted, MAF working on extra ETs». Nasaspaceflight.com. ۱۱ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  25. The Shuttle، Weigl Publishers Inc، ۲۰۰۹، ص. ۱۲، شابک ۱-۶۰۵۹۶-۲۰۰-۷
  26. John Kelly (۱۸ سپتامبر ۲۰۰۵). «NASA Keeps External Tank Work in New Orleans». space.com. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  27. «RANGE SAFETY SYSTEM». science.ksc.nasa.gov. ۳۱ اوت ۲۰۰۰. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  28. «ET RANGE SAFETY SYSTEM». ۳۱ اوت ۲۰۰۰. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته |ن ناشر= صرف‌نظر شد (کمک)[پیوند مرده]
  29. Ben Evans (۲۰۰۶Space shuttle challenger: ten journeys into the unknown، Springer، ص. ۲۵۴،۲۴۰،۱۸۷، شابک ۰-۳۸۷-۴۶۳۵۵-۰
  30. ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ «Columbia Accident Investigation Board Report, Volume 2, Appendix D» (PDF). Columbia Accident Investigation Board. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱.
  31. Tariq Malik (۱۲ آوریل ۲۰۰۶). «Columbia's White External Fuel Tanks». space.com. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  32. «NASA ceremony honors shuttle external tank work force». NASA. ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  33. «Last Shuttle External Tank Rolling Out on July 8». nasa.gov. ۳ اوت ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۱ فوریه ۲۰۱۱.[پیوند مرده]
  34. «Downstream shuttle planning: CLFs, AMS noted, MAF working on extra ETs». Nasaspaceflight.com. ۱۱ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۰.[پیوند مرده]
  35. «Completed SD HLV assessment highlights low-cost post-shuttle solution». Nasaspaceflight.com. ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۰.[پیوند مرده]

پیوند به بیرون[ویرایش]