عده - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

عدّه مطابق ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی ایران عبارت است از مدتی که تا پایانش، زنی که عقد نکاح او منحل شده‌است، نمی‌تواند شوهر دیگری اختیار کند.

فلسفه وجود عده[ویرایش]

در خصوص علت وجود عده گفته شده که برای احترام به ازدواج قبلی بهتر است زن مدت زمانی صبر کند و پس از گذشتن این مدت با هرکس خواست ازدواج کند. همچنین گفته شده برای جلوگیری از اختلاط نسل و اینکه اگر فرزندی از ازدواج قبلی وجود دارد مدتی صبر شود تا مشخص شود که بچه متعلق به شوهر قبلی است.

در لغت[ویرایش]

عده یا عدت در لغت به معنی شمار و جماعت و گروه است و از العدة عربی گرفته شده که از رِیشه عَدَّ به معنی شمردن می‌آید. از نظر دستوری مصدر سماعی است و در اصطلاح فقه به مدتی گفته می‌شود که زن باید برای ازدواج مجدد صبر کند. «عده گرفتن» کنایه از خانه‌نشینی و «عدهٔ غم» به معنای دوران اندوه و افسردگی است. «عده‌دار بکر» هم کنایه از خم شراب و شرابی است که هنوز از آن نخورده‌اند. خاقانی در این دو بیت به این معانی اشاره دارد:^[۱]

عدهٔ وفات[ویرایش]

عده مرگ شوهر بنا بر مشهور چهار ماه و ۱۰ روز است. نظر خلاف مشهور و نادر نصف این مدت است. اگر زن حامل (آبستن) باشد عده او طولانی‌ترین زمان بین مدت عده یا وضع حمل اوست. (یعنی حداقل رعایت مدت چهار ماه و ده روز و گاهی بیش‌تر)

عده وفات عام است چه برای ازدواج دائم یا موقت، حتی زن یائسه یا زنی که بین او و شوهر نزدیکی واقع نشده، عده وفات دارند.

در طول این مدت زینت برای زن ممنوع است.^[۲]

عدهٔ طلاق[ویرایش]

عده طلاق در ازدواج دائم سه طُهر معادل سه ماه (پاک شدن از حیض) است؛ و در مورد زنی که قاعده نمی‌شود ولی به سن یائسگی نرسیده سه ماه است.^[۳]

اگر زن باردار باشد عده او بر خلاف موارد بالا تا پایان حاملگی اوست حتی اگر لحظاتی پس از طلاق از حاملگی فارغ شود.

زن یائسه به دلیل وضع خاص خود عده ندارد^[۴] و زنی که بین او و شوهرش نزدیکی واقع نشده نیز عده نخواهد داشت.^[۵]

عدهٔ زن باردار[ویرایش]

عده زن حامله چه در ازدواج دائم و چه در موقت و چه در طلاق یا فسخ یا مرگ همسر تا زمان زایمان است. تنها در مورد مرگ همسر اگر مدت زمان باقیمانده تا زایمان کمتر از ۴ ماه و ۱۰ روز باشد زن باید تا پایان ۴ ماه و ۱۰ روز عده را نگهدارد. در صورت سقط شدن بچه قبل از زایمان هم، عده در هنگام مرگ فرزند به پایان می‌رسد.^[۶]

عدهٔ نکاح منقطع[ویرایش]

در ازدواج موقت عدهٔ زن باردار مثل نکاح دائم تا زایمان و عدهٔ مرگ همسر ۴ ماه و ۱۰ روز است. اما عدهٔ پایان، فسخ یا بذل مدت کمتر از نکاح دائم یعنی دو بار قاعدگی و پاک شدن است. در زنانی که با وجود عدم یائسگی عادت نمی‌بینند هم این مدت ۴۵ روز است.

عدهٔ زن یائسه[ویرایش]

زن یائسه یعنی زنی که عادت ماهیانه نمی‌شود و باروری خود را از دست داده، نه عدهٔ طلاق دارد و نه عدهٔ فسخ نکاح؛ ولی عدهٔ مرگ همسر دارد که به اندازهٔ عدهٔ زنان معمولی است. فقهای متأخر شیعه غالباً سن یائسگی را برای زنان معمولی پنجاه سال و برای زنان قریشی شصت سال اعلام کرده‌اند.

مبحث سوم در قانون مدنی مشتمل بر ۸ ماده، قوانین عده را بیان می‌کند:

ماده ۱۱۵۰ - عده عبارت است از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده‌است نمی‌تواند شوهر دیگر اختیار کند.

ماده ۱۱۵۱ - عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است مگر این که زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت عده او سه ماه است.

ماده ۱۱۵۲ - عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد نکاح منقطع در غیر حامل دو طهر است مگر این که زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت چهل و پنج روز است.

ماده ۱۱۵۳ - عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد زن حامله تا وضع حمل است.

ماده ۱۱۵۴ - عده وفات چه در دائم و چه در منقطع در هر حال چهار ماه و ده روز است مگر این که زن حامل باشد که در این صورت عده وفات تا موقع وضع حمل است مشروط بر این که فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد و الا مدت عده همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.

ماده ۱۱۵۵ - زنی که بین او و شوهر خود نزدیکی واقع نشده و همچنین زن یائسه نه عده طلاق دارد و نه عده فسخ نکاح ولی عده وفات در هر دو مورد باید رعایت شود.

ماده ۱۱۵۶ - زنی که شوهر او غایب مفقودالاثر بوده و حاکم او را طلاق داده باشد باید از تاریخ طلاق عده وفات نگاه دارد.

ماده ۱۱۵۷ - زنی که به شبهه با کسی نزدیکی کند باید عده طلاق نگاه دارد.

عده نزدیکی به شبهه و لعان[ویرایش]

مطابق ماده ۱۱۵۷ قانون مدنی ایران، زنی که به شبهه با کسی نزدیکی کند باید عده طلاق نگاه دارد. همچنین با اینکه نصی در قانون در خصوص عده لعان وجود ندارد، اما نظر مشهور آن است که عده لعان نیز همانند عده طلاق خواهد بود.^[۷]

پانویس[ویرایش]