سلمان ساوجی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

خواجه جمال‌الدین سلمان بن خواجه علاءالدین محمد معروف به سلمان ساوجی (زاده ۷۰۹ (قمری) – درگذشتهٔ ۷۷۸ (قمری) در ساوه) از شاعران اوایل قرن هشتم هجری است. وی از بزرگترین غزل سرایان و غزل‌گویان ایران است.^[۱] پدرش خواجه علاءالدین محمد اهل قلم بود.

شعر[ویرایش]

سلمان تحصیل کمالات کرد و سخن‌پردازی‌های او تنها از روی قریحه و ذوق نبود. در اوایل عمر خواجه غیاث‌الدین محمّد وزیر سلطان ابوسعید بهادر (۷۱۶–۷۳۷) را در قصاید خود مدح کرد و سپس شیخ حسن بزرگ از سلسله جلایریان و سلطان حسین جلایر و سلطان اویس جلایر را مدح گفت، او مدّت چهل سال در سفر و حضر و تبریز و بغداد مداحی آن خانواده را نمود. سلمان در درجهٔ اوّل قصیده‌سراست و می‌توان او را از آخرین قصیده‌سرایان معروف ایران پیش از صفویان دانست. سلمان در تغزل و عاشقانه‌ها نیز زبردست بود و از این جهت مورد توجه قرار گرفت. ابیات زیر از اوست:

سلمان ساوجی در شعر زیر به داستان توطئهٔ منصور اشاره دارد که ابومسلم را از مرو به بغداد طلبید و او نرفت، منصور سوگندها خورد و عهدها گرفت که او را آزاری نرساند و ابومسلم از مرو به نیشابور و از آنجا به ری شد. مؤلّف مجمل‌التواریخ می‌نویسد: «چون به ری رسید، رای و خرد آنجا بگذاشت و به همدان شد» و سرانجام به بغداد رفت و به امر منصور کشته شد.

در منابع به موسیقی‌دانی او اشاره نشده، لیکن رامشییان و موسیقی‌دانان او را گرامی می‌داشتند. دوبیتی او که دربارهٔ کاسه‌نوازی مراغی سروده بر این پایه‌است:^[۲]

سلمان گذشته از قصیده و غزل؛ ترجیع‌بند، ترکیب‌بند، قطعه، مثنوی و رباعی نیز گفته‌است:

او همچنین در تصوف نیز اشعاری دارد:

سلمان ساوجی از جمله شاعرانی است که وصف طبیعت را با حرکت و حیات همراه کرده‌است و به اصطلاح به عناصر بی‌جان. شخصیت و خصایص انسانی بخشیده‌است. او به این شیوه بسیاری از وصف‌های خود را سرشار از زندگی و پویایی و حرکت کرده‌است. اغلب تشخیص‌های او در شکل تفصیلی و با نوعی بیان روایی همراه است.^[۱]

آثار[ویرایش]

بسیاری از شعرهای سلمان ساوجی در مدح شیخ حسن و همسرش دلشاد خاتون و سلطان‌اویس سروده شده. او دو مثنوی یکی موسوم به «جمشید و خورشید» به شیوه داستان های نظامی و «فراق‌نامه» دارد:^[۲]

• جمشید و خورشید در ۷۶۳ قمری به پایان رسید
• فراق‌نامه در ۷۷۰ قمری به پایان رسید .

پایان زندگی[ویرایش]

سلمان در آخر عمر از نظر جلایریان افتاد و در ساوه انزوا جست و سرانجام در دوشنبه دوازدهم صفر ۷۷۸ هجری قمری در زادگاه خود درگذشت و در روستای کله دشت در نزدیکی ساوه به خاک سپرده شد.^[۳] طبق اسنادی سلمان در شهر تبریز در مقبرة الوزرا به خاک سپرده شده است.

پانویس[ویرایش]

منابع[ویرایش]

• «نگاهی به شعر و زندگی سلمان ساوجی/ داستان مجادله عبید زاکانی و سلمان ساوجی». ایبنا. دریافت‌شده در ۳ آوریل ۲۰۲۱.
• سلمان ساوجی در دانشنامه ایران زمین
• جباری، رحمت اله، داستان جمشید و خورشید، نشر حریر ۱۳۹۰ تهران
• احمد نعمتی (۱۳۸۳)، «۲»، ساوه شهر باستانی، ج. اول، انتشارات علاء، ص. ۷۱–۸۲، شابک ۵-۰-۹۵۴۲۲-۹۶۴

پیوند به بیرون[ویرایش]

• آثار سلمان ساوجی

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به سلمان ساوجی در ویکی‌گفتاورد موجود است.

متن مربوطه در ویکی‌نبشته: پدیدآورنده:سلمان ساوجی