French
Deutschدکترین برژنف - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
| بخشی از مجموعه مباحث درباره |
| مارکسیسم–لنینیسم |
|---|
 |
دکترین برژنف (به روسی: Доктрина Брежнева) سیاست خارجی شوروی در زمان رهبری لئونید برژنف بود که بیان می‌کرد: «حاکمیت هر کشور سوسیالیستی نمی‌تواند مغایر با منافع و امنیت کشورهای سوسیالیستی دیگر یا نهضت انقلاب جهانی باشد.»
تاریخچه[ویرایش]
حرکت‌های آزادی‌خواهانهٔ سال ۱۹۶۸ در کشور چکسلواکی پیشین در زمان برژنف منجر به نگرانی مقامات شوروی شد. این در حالی است که حکومت اتحاد شوروی پیشین اروپای خاوری را به نوعی دروازه‌های خود می‌دانست. روز چهارم ژانویه این سال پلنوم کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست چکسلواکی آنتونین نووتنی دبیر اول حزب کمونیست و رئیس جمهور این کشور را که از زمان استالین باقی‌مانده بود از دبیرکلی برکنار کرد و یکی از اعضای این حزب به نام الکساندر دوبچک که به اندیشه‌های آزادی خواهانه شهرت داشت را به این مقام برگزید. در ماه مارس همان سال نووتنی از مقام ریاست جمهوری این کشور نیز استعفا کرد و به تبع آن در ماه آوریل تمام عوامل و هواداران او از مقامات حزبی و دولتی برکنار شدند و مقام ریاست جمهوری به یکی از ژنرال‌های سالخورده رسید که عملاً نقشی در حکومت نداشت. به دنبال این دگرگونی‌ها کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست چک‌اسلواکی برنامهٔ تازه‌ای را برای این کشور تنظیم کرد که متضمن آزادی‌های اساسی رسانه‌ها و لغو سانسور و همچنین تمرکززدایی و حرکت این کشور از انحصار سوسیالیستی و متمرکز به ساختی دموکراتیک و نامتمرکز بود. دوبچک برای نخستین بار شعار «سوسیالیسم با چهرهٔ انسانی» را مطرح کرد که این اصطلاح خود موجب افزایش خشم مقامات مسکو شد زیرا معنی این شعار جز این نبود که سوسیالیسمی که تاکنون در کشورهای بلوک شرق از جمله اتحاد شوروی پیاده می‌شد غیرانسانی بود.
دوبچک دو بار در دورهٔ دبیر اولی حزب برای رفع نگرانی‌ها و ارائه توضیحات پیرامون مسائل پیش آمده به مسکو رفت و با مقامات کرملین ملاقات کرد. در دومین ملاقات برژنف نگرانی خود را از اوضاع پیش آمده در چک‌اسلواکی اعلام کرد و صراحتاً گفت که شوروی نمی‌تواند در قبال این موضوع تنها نظاره گر باشد. دوبچک برای رفع نگرانی مقامات شوروی تصریح کرد که بر اوضاع مسلط هست و همچنین اجازهٔ برگزاری مانور مشترک نظامی اعضای پیمان ورشو را در خاک این کشور داد. پس از پایان این رزمایش نیروهای اتحاد شوروی در باریکهٔ مرزی خود با این کشور نگه داشتند (پیش از فروپاشی شوروی این دو کشور با یکدیگر از طریق جمهوری اوکراین مرز مشترک داشتند).
پس از بالا گرفتن روند اصلاحات در چک اسلواکی و همچنین بروز برخی شایعات همانند کشف انبار مهمات آمریکایی که توسط روزنامهٔ پراودا ارگان رسمی حزب کمونیست شوروی منتشر شد برژنف و دوبچک این بار در خاک چک اسلواکی در قالب رهبران پیمان ورشو با یکدیگر ملاقات کردند.
ملاقات رهبران اعضای پیمان ورشو در چک اسلواکی منجر به صدور بیانیه‌ای شد که در آن قبول اصل تساوی میان احزاب کمونیست و رعایت استقلال کشورها تصریح شده بود. اما جمله‌ای در این بیانیه گنجانده شده بود که مقدمات ابداع دکترین برژنف را فراهم آورد: «نگهداری و دفاع از دست‌آوردهایی که به بهای کوشش‌های قهرمانانه و از خود گذشتگی‌های فراوان مردم کشورهای سوسیالیست به دست آمده‌است وظیفهٔ مشترک کلیهٔ کشورهای سوسیالیست است.»
همین بند از بیانیه منجر به سواستفادهٔ بعدی شوروی و دخالت نظامی این کشور در چک اسلواکی در ماه اوت شد و این کشور همراه با چهار کشور از اعضای پیمان ورشو وارد خاک چک اسلواکی شده و در مدت یک روز بدون برخورد مقاومتی نقاط حساس پایتخت این کشور را تصرف کردند. در همین حین نیروهای کاگ‌ب با عملیات روانی و تخریب اموال عمومی قشر خاکستری مردم چکسلواکی را بر علیه معترضان شوراندند.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- از لنین تا گورباچف، محمود طلوعی، چاپ سوم_۱۳۷۰
- اروپای شرقی فارغ از «دکتر ین برژنف»
| رویدادها (۱۹۶۴–۱۹۸۲) |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| رویدادها (۱۹۸۲–۱۹۸۵) | |||||
| اعضای پولیتبورو | |||||
| رهبران | |||||
| دولتها | |||||
| اقتصاد ملی |
| ||||
| خانواده برژنف | |||||
