French
Deutschدستور شاهی فی حکایت پادشاهی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
| از سلسلهٔ مقالات دربارهٔ |
 |
|---|
| اثر اسپهبد مرزبان بن رستم باوندی |
| ترجمه‌ها |
| مصححان |
| محمد روشن • علامه قزوینی • خلیل خطیب رهبر • هانری ماسه • زینب کورکماز • فتح‌الله مجتبایی • حامد قنادی |
کتاب دُستور شاهی فی حکایت پادشاهی[۱] یا مرزبان‌نامهٔ شیخ اوغلو ترجمه‌ای به زبان ترکی قدیم آناتولی است که مصطفی شیخ‌اوغلو آن را بر اساس مرزبان‌نامه وراوینی به رشتهٔ تحریر آورد. ترجمهٔ ترکی مرزبان‌نامه اثری مهم و ارزشمند در ادبیات ترکی است و از معدود آثار به گویش آناتولی است که امروزه به جای مانده‌است. بعدها شهاب‌الدین بن عربشاه ترجمه‌ای آزاد به عربی، از روی اثر شیخ‌اوغلو نوشت که فاکهه الخلفا و مفاکهه الظرفا نام دارد.[۲]
شیخ اوغلو در بیلیک گرمیان در آناتولی بزرگ شد و این کتاب را به سلیمان بیگ بن محمد، شاه گرمیان، تقدیم کرد. کتاب ۱۰ فصل دارد که ۹ فصل نخست آن مطابق مرزبان‌نامه وراوینی است و دهمین فصل مختص به این نسخه می‌باشد و ترجمه نیست.[۳] از آنجا تا پیش از قرن پانزدهم میلادی میان زبان رسمی و محاوره ترکی آناتولی فرق چندانی نبود، این کتاب که در قرن چهاردهم نوشته شده، بسیار ساده‌تر از نسخه‌های فارسی است و از عبارات طویل و پیچیده عربی و فارسی بهره نمی‌برد و در آن تمرکز بر محتوای تعلیمی است.[۴]
شیخ اوغلو انگیزه‌های خود از ترجمهٔ این کتاب به ترکی آناتولی را در مقدمه‌اش نوشته‌است. او می‌گوید دلیل انتخاب مرزبان‌نامه تعلیمات و حکمت‌های آموزنده‌ای بوده که در مقایسه با کتاب قدیمی‌تر کلیله و دمنه مفیدترست. او همچنین گفته‌است که نمی‌خواست پادشاهان از این کتاب محروم شوند و چون درک آن سخت بود، ترجمه‌اش نمود تا همگان از آن بهره برند.[۵]
رسول اوزوشار ترجمهٔ مرزبان‌نامهٔ شیخ‌اوغلو را بار دیگر به ترکی استامبولی برگردان کرد و با متن ترکی آناتولی انطباق و مقایسه نمود.[۶] هدف او از این کار شناخت دقیق‌تر ویژگی‌های زبانی این اثر بوده‌است.[۷]
نسخ خطی[ویرایش]
یکی از دو نسخه باقی مانده از ترجمه مرزبان نامه به ترکی، اثر شیخ اوغلو، نسخه موجود در کتابخانه آثار اسلامی دانشگاه ورشو بود که در آتش‌سوزی سال ۱۹۴۴ سوخت و نسخه دیگر این اثر در کتابخانه دولتی برلین نگهداری می‌شود. در مقدمه و باب اول و پنجم این نسخه نقص‌هایی وجود دارد. زینب کورکماز در سال ۱۹۷۳ میلادی، بر اساس نسخه برلینی از ترجمه شیخ اوغلو، نسخه‌ای را به صورت عمومی منتشر کرد.[۸]
پس از سال‌ها، نسخهٔ سومی از این کتاب در کتابخانهٔ دانشگاه قازان در روسیه کشف شد. این نسخه تقریباً کامل است گرچه برخی داستان‌های فصل یک و پنج را از دست داده. در آن از خط نسخ استفاده شده و علائم نگارشی ندارد. تعداد برگ‌هایش ۱۳۳ و در سایز ۱۹۵*۱۳۰ است. در هر برگ آن ۱۳ خط جای گرفته و سال ۹۷۴ هجری (۱۵۶۶ میلادی) روی آن درج شده‌است.[۹]
پانویس[ویرایش]
- ↑ Durana، «On the Translation of Marzubân-Nâme (Düstûr-ı Şâhî Fî-Hikâyet-i Pâdişâhî) by Şeyhoğlu»، 348.
- ↑ Kuzucular, «Şeyhoğlu Mustafa Marzubân-nâme».
- ↑ Durana، «On the Translation of Marzubân-Nâme (Düstûr-ı Şâhî Fî-Hikâyet-i Pâdişâhî) by Şeyhoğlu»، 346.
- ↑ Durana، «On the Translation of Marzubân-Nâme (Düstûr-ı Şâhî Fî-Hikâyet-i Pâdişâhî) by Şeyhoğlu»، 350.
- ↑ DOĞUER, «Marzubân-nâme Tercümesi», 164.
- ↑ Özavşar, Marzubânnâme Tercümesi, ABSTRACT.
- ↑ Özavşar, «MARZUBANNÂME TERCÜMESİ'NDE EYİT-, Dİ-, SÖYLE- ve BUYUR- FİİLLERİ».
- ↑ Kuzucular, «Şeyhoğlu Mustafa Marzubân-nâme».
- ↑ Durana، «On the Translation of Marzubân-Nâme (Düstûr-ı Şâhî Fî-Hikâyet-i Pâdişâhî) by Şeyhoğlu»، 349.
منابع[ویرایش]
- Kuzucular, Şahamettin (2016). "Şeyhoğlu Mustafa Marzubân-nâme" (به ترکی استانبولی). Edebiyat Ve Sanat Akademisi.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - Durana، Ramazan (۲۰۱۴). «On the Translation of Marzubân-Nâme (Düstûr-ı Şâhî Fî-Hikâyet-i Pâdişâhî) by Şeyhoğlu». International Journal of Sciences: Basic and Applied Research (IJSBAR). ۱۷ (۱): ۳۴۶–۳۵۴. شاپا 2307-4531.
- DOĞUER, Binnur Erdağı (2018). "Marzubân-nâme Tercümesi" (PDF). GÜNDEM/Türk Di li (به ترکی استانبولی). Turkish Language Association. Retrieved 26 September 2023.
- Özavşar, Resul (2015). "MARZUBANNÂME TERCÜMESİ'NDE EYİT-, Dİ-, SÖYLE- ve BUYUR- FİİLLERİ". the Journal of Academic Social Sciences (به ترکی استانبولی). 19 (19): 128–139. doi:10.16992/ASOS.883. Retrieved 9 November 2023.
- Özavşar, Resul (2009). Marzubânnâme Tercümesi (به ترکی استانبولی). DİYARBAKIR.
