حقوق زنان در افغانستان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

حقوق زنان در افغانستان
آمار عمومی
شاخص نابرابری جنسیتی
ارزش۰٫۷۱۲ (۲۰۱۲)
رُتبه۱۴۷اُم
مرگ مادر (در هر ۱۰۰٬۰۰۰)۴۶۰ (۲۰۱۰)
سهم زنان در دولت‌ها۲۷٫۶٪ (۲۰۱۲)
زنان بالای ۲۵ سال با آموزش متوسطه۵٫۸٪ (۲۰۱۰)
زنان کارمند و شاغل۱۶٪ (۲۰۱۴)[۱]
گزارش جهانی فاصله جنسیتی
ارزشNR (۲۰۱۲)
رُتبهNR از مجموعِ ۱۴۴

وضعیت حقوق زنان در افغانستان در طول تاریخ متفاوت بوده‌است. زنان برای اولین بار طبق قانون اساسی ۱۹۶۴ رسماً برابر اعلام شدند.[۲] اگرچه این حقوق و آزادی‌های مدنی و شخصی از در دهه ۱۹۹۰ توسط حاکمان موقت مختلف به ویژه در دوران حکومت طالبان از آنها سلب شد. از زمان شکست رژیم طالبان در اواخر سال ۲۰۰۱، حقوق زنان به تدریج تحت جمهوری اسلامی افغانستان بهبود یافت[۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱] و زنان دوباره به صورت قانونی تحت قانون اساسی سال ۲۰۰۴، که تا حد زیادی از نسخهٔ سال ۱۹۶۴ الهام گرفته‌شده بود، با مردان برابر اعلام شدند.[۱۲] با وجود تلاش‌های جنبش زنان در افغانستان، و کمک‌های جامعه بین‌المللی برای بهبود وضعیت، این روند بسیار آرام پیش می‌رود و حتی امروزه میزان خشونت علیه زنان در افغانستان بسیار بالا است،[۱۳] که همچنان باعث نگرانی بین‌المللی می‌شود.[۱۴]

در پی هجوم طالبان و سقوط جمهوری اسلامی افغانستان در اوت ۲۰۲۱، نگرانی‌ها در مورد آیندهٔ زنان در این کشور افزایش یافت.[۱۵]

بررسی اجمالی[ویرایش]

زنان ترکمن در حال نساجی در افغانستان، ح. ۱۹۳۹؛ زنان به‌طور سنتی در کشور کار بافندگی انجام می‌دهند

جمعیت افغانستان تقریباً ۳۴ میلیون نفر است.[۱۶] از این تعداد، ۱۵ میلیون نفر مرد و ۱۴٫۲ میلیون نفر زن هستند.[۱۷] حدود ۲۲ درصد مردم افغانستان شهرنشین هستند و ۷۸ درصد باقیمانده در مناطق روستایی زندگی می‌کنند.[۱۸] بر اساس سنت محلی، اکثر زنان بلافاصله پس از اتمام دبیرستان ازدواج می‌کنند. بسیاری از آنها تا پایان عمر به عنوان خانه‌دار زندگی می‌کنند.[۱۹]

امان‌الله خان[ویرایش]

برخی از حاکمان افغانستان تلاش کرده‌اند آزادی زنان را افزایش دهند. این تلاش‌ها در بیشتر موارد ناموفق بود. با این حال، تعدادی از رهبران توانستند تغییرات قابل توجهی را به صورت موقتی ایجاد کنند. اولین آنها پادشاه امان‌الله بود که از ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۹ حکومت کرد و برخی از تغییرات قابل توجه را در تلاش برای یکپارچه‌سازی و نوگرایی کشور انجام داد.[۲۰] او شروع به ترویج آزادی زنان در حوزه عمومی کرد تا کنترل خانواده‌های مردسالار بر زنان را کاهش دهد. امان‌الله بر اهمیت تحصیل زنان تأکید می‌کرد. وی در کنار تشویق خانواده‌ها برای فرستادن دختران خود به مدرسه، رونمایی از زنان را تشویق و آنها را ترغیب کرد تا سبک لباس پوشیدن غربی‌تری را در پیش بگیرند.[۲۱] در سال ۱۹۲۱، او قانونی را وضع کرد که ازدواج اجباری، ازدواج کودکان و عروس‌فروشی را لغو کرد، و محدودیت‌هایی را برای تعدد زوجات، یک روش معمول در بین خانوارهای منطقه‌ایِ افغانستان، ایجاد کرد.[۲۱]

اصلاحات اجتماعی مدرن برای زنان افغان هنگامی آغاز شد که ملکه ثریا، همسر امان‌الله خان، اصلاحات سریعی را برای بهبود زندگی زنان و موقعیت آنها در خانواده، ازدواج، تحصیل و زندگی حرفه‌ای انجام داد.[۲۲] او اولین مجله زنانه و همچنین اولین سازمان زنان، انجمن حمایت نسوان را تأسیس کرد. او با حضور در کنار همسرش، حجاب خود را در ملاء عام برداشته و نمونه‌ای برای زنان دیگر شد که از او الگو گرفتند.[۲۲] او تنها زنی بود که در فهرست حاکمان افغانستان ظاهر شد و به عنوان یکی از اولین و قدرتمندترین فعالان زن افغان و مسلمان شناخته می‌شود.

این اصلاحات اجتماعی و حمایت از زنان منجر به اعتراض‌هایی شد که در نهایت به سقوط سلطنت امان‌الله در سال ۱۹۲۹ انجامید.[۲۳] جانشین او حجاب را دوباره الزامی،[۲۴] و اصلاحات حقوق زنان را دفع کرد.[۲۵]

محمد ظاهر شاه[ویرایش]

محمد نادر شاه و محمد ظاهر شاه با احتیاط بیشتری عمل کردند، اما با این وجود برای بهبود متوسط و مداوم حقوق زنان تلاش کردند[۲۶] پس از جنگ جهانی دوم اصلاحاتی ضروری از سوی دولت تشخیص داده شد، که منجر به زنده‌شدن جنبش زنان شد. در سال ۱۹۴۶، انجمن رفاه زنان تحت حمایت دولت با سرپرستی ملکه حمیرا[۲۷] تأسیس شد و در سالهای ۱۹۵۰–۱۹۵۱، دانشجویان زن در دانشگاه کابل پذیرفته شدند.[۲۸]

محمد داوود خان[ویرایش]

زنان افغان در کابل در حال ورود به اتوبوس در دهه ۱۹۵۰

پس از انتخاب محمد داوود خان به عنوان نخست‌وزیر در سال ۱۹۵۳، اصلاحات اجتماعی صورت گرفت که زنان را تشویق به حضور عمومی می‌کرد.[۲۹][۳۰]

یکی از اهداف او این بود که از سنت فوق‌العاده محافظه کارانه و اسلام گرایانه در برخورد با زنان به عنوان شهروندان درجه دو خارج شود. او در دوران خود پیشرفتهای چشمگیری در جهت مدرنیزاسیون داشت.[۳۱]

داوود خان روند رهاسازی زنان را با دقت و به تدریج آماده کرد. وی با استخدام زنان در رادیو کابل در سال ۱۹۵۷ شروع کرد و تیمی از نمایندگان زن را به کنفرانس زنان آسیایی در قاهره فرستاد، همچنین چهل دختر را در کارخانه سفال‌سازی دولتی در سال ۱۹۵۸ استخدام کرد.[۳۲] این عمل بدون هیچ شورشی روبرو شد، از این‌رو دولت تصمیم گرفت که وقت آن رسیده‌است که مرحلهٔ بسیار بحث‌برانگیز رونمایی را آغاز کند.[۳۲] در اوت ۱۹۵۹، در دومین روز جشن حکومتی، ملکه حمیرا بیگم، شهبانو بلقیس و در کنار داوود خان و همسرش زینب خاتون در مراسم رژه ارتش بدون حجاب و با روی باز ظاهر شدند.[۳۲] گروهی از روحانیون اسلامی نامه اعتراض‌آمیزی را به نخست‌وزیر داوود خان ارسال کردند و خواستار احترام به سخنان شریعت شدند.[۳۲] نخست‌وزیر با دعوت آنها به پایتخت و ارائه مدرکی به آنها مبنی بر اینکه کتاب مقدس در واقع چادری را می‌طلبد، پاسخ داد.[۳۲] روحانیون نتوانستند چنین پاسخی را قبول کنند، اما داوود خان اعلام کرد که اعضای زن خانوادهٔ سلطنتی دیگر حجاب به‌سر نخواهند کرد، زیرا قوانین اسلامی چنین چیزی را الزامی نکرده‌است.[۳۲] در حالی که چادری هرگز ممنوع نشد، ملکه و همسر نخست‌وزیر نمونه‌ای برای زنان و دختران مقامات دولتی و دیگر زنان شهری از طبقه بالا و طبقه متوسط شدند. از پیشگامان آن کبرا نورزایی و معصومه عصمتی وردک بودند.[۳۲]

تعداد کمی از زنان توانستند به عنوان دانشمند، معلم، پزشک و کارمند دولتی مشاغل خود را حفظ کنند و از آزادی قابل توجهی با فرصت‌های آموزشی قابل توجه برخوردار بودند.[۳۳]

قانون اساسی ۱۹۶۴ حقوق مساوی از جمله حق رای عمومی و حق نامزدی را برای زنان قائل شد.[۳۴] با این حال، اکثریت زنان همچنان از این فرصت‌ها محروم بودند، زیرا این اصلاحات در خارج از شهرها تأثیر چندانی نداشت.[۳۵] حومه یک جامعه عمیقاً مردسالارانه و قبیله‌ای بود.[۳۶]

در سال ۱۹۷۷، انجمن انقلابی زنان افغانستان (راوا) توسط مینا کشورکمال تأسیس شد. دفتر او به کویته در پاکستان منتقل شد، جایی که در سال ۱۹۸۷ ترور شد.[۳۷] راوا هنوز در مناطق افغانستان و پاکستان فعالیت می‌کند.[۳۸]

شورای زنان افغانستان[ویرایش]

شورای زنان افغانستان (AWC) سازمانی زیر نظر جمهوری دموکراتیک افغانستان (۱۹۷۸–۱۹۸۷) و جمهوری افغانستان (بین ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۲) بود. AWC تا سال ۱۹۸۹، توسط معصومه عصمتی وردک رهبری و توسط کارکنان هشت زن اداره می‌شد.[۳۹] در سال ۱۹۷۸، دولت به رهبری نورمحمد تره‌کی، حقوق مساوی را برای زنان قائل شد. این به آنها توانایی نظری برای انتخاب همسر و شغل خود را داد.[۴۰] شورای زنان افغانستان تقریباً ۱۵۰٬۰۰۰ عضو و دفتر در تقریباً همه ولایت‌ها داشت.[۳۹] AWC در مبارزه با بیسوادی به زنان در افغانستان خدمات اجتماعی ارائه می‌دهد و آموزش‌های حرفه ای را در زمینه‌های منشیگری، آرایشگری و تولیدی ارائه می‌کرد. بسیاری از قربانی شدن این شورا در طول مذاکرات آشتی ملی خبر دادند که در سال ۱۹۸۷ آغاز شد.[۴۰] ادعا می‌شود که در سال ۱۹۹۱ حدود هفت هزار زن در مؤسسه آموزش عالی و ۲۳۰ هزار دختر در مدارس سراسر افغانستان مشغول به تحصیل بودند. همچنین حدود ۱۹۰ استاد زن و ۲۲۰۰۰ معلم زن وجود داشتند.[۴۰]

دوران مجاهدین و طالبان[ویرایش]

قرن ۲۱[ویرایش]

بر اساس قانونی که در تاریخ ۲ آوریل ۲۰۰۹ میلادی، به امضاء حامد کرزای، رئیس‌جمهور افغانستان رسید، زنان شیعه‌مذهب موظفند، در هر زمان نیازهای جنسی شوهرشان را برآورده کنند. بر طبق این قانون، زنان حق ندارند بدون اجازهٔ همسر از منزل خارج شوند. این قانون خشم مدافعان حقوق زنان را برانگیخت.[۴۱]

حقوق زنان پس از سقوط جمهوریت در افغانستان :

۱۴۰۰، پس از تسلط طالبان در افغانستان وضعیت حقوق بشر در مجموع و وضعیت زنان به صورت خاص دگرگون شد.

طالبان که خود یک گروه رادیکالیزم اسلامی است به شدت با حضور زنان در ادارات حکومتی و اجتماعات مخالف است این گروه تندرو که پس از فرار رئیس‌جمهور اشرف غنی کابل را تصرف کردند در اولین اقدام شان وزارت زنان را منحل و آن را به وزارت امر به معروف و نهی از منکر تبدیل کرد،[۴۲]

دیری نگذشته بود که فرمان رهبر این گروه تندرو علیه زنان صادر شد که در آن از حجاب اجباری برای زنان خبر می‌داد که در صورت عدم رعایت این فرمان از سوی زنان، زنان و بعد تر مرد بزرگ‌تر خانواده مجازات خواهند شد.

قوانین سخت گیرانه طالبان علیه زنان باعث شد که زنان را از حقوق ابتدائی و انسانی شان محروم شوند، دختران دیگر نمی‌توانند به مکتب بروند، زنان از حق کار در کنار مردان محروم شدند و حضور زنان در اجتماع کم رنگ شد

زنان شجاع افغانستان بارها به جاده‌ها برآمدند و شعار آزادی، تحصیل و کار را دادند.[۴۳]

ولی هر بار از طرف تفنگ بدستان طالبان سرکوب، شکنجه، تحقیر و به زندان فرستاده شدند، و اعتراف‌های اجباری از زنان در زندان گرفته شد[۴۴]

در واقع زنان در افغانستان از سوی طالبان به گروگان گرفته شده‌اند، چنانچه هر تلاش گروه طالبان که برای به رسمیت شناخته شدن حکومت استبدادی قومی، و مذهبی آنان از سوی جامعه جهانی به ناکامی می‌انجامد، طالبان با فرمان تازه ای محدودیت بیشتری بر زنان وضع می‌کنند.

زنان تنها ای که خود نان آور خانواده هستند با وضع قوانین سخت گیرانه طالبان علیه زنان که حق بیرون رفتن زنان تنها را منع قرار داده‌است با چالش جدی تری مواجه شده‌اند.

فقر و بیکاری از یک طرف قیودات سخت گیرانه و غیرانسانی طالبان از سوی دیگر عوامل است که زنان را عملاً به انزوا کشانده.

در حال حاضر هیچ زنی در کابینه حکومت طالبان، ادارات حکومتی و در اجتماعات در سراسر افغانستان وجود ندارد،

در واقع نیم از پیکر جامعه افغانستان از صحنه حذف شده‌است.

از آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها خبری نیست خبرنگاران محدود زن که در رسانه‌ها باقی ماندن مجبور کردن که در رسانه‌های تصویری با ماسک ظاهر شوند.

طالبان هر انتقادی علیه خودشان را جرم تلقی کرده و هر منتقد را سرکوب، تحقیر، شکنجه و به زندان فرستاده‌اند.

جامعه جهانی از وضعیت نابه هنجار و غیرانسانی که زنان افغانستان با آن دست و پنجه نرم می‌کند هیچ اقدام کار عملی نکرده‌است و تنها با اظهار تأسف از چالش‌های زنان با آنان رو برو اند بسنده کرده‌است.

در جامعه که فقر بیکاری بیداد می‌کند، امنیت روانی از جامعه به هم ریخته و امید به آینده به صفر تقرب کرده

دختران که از تحصیل بازمانده است و زنان که دست شان از کار گرفته شده‌است اولین قربانیان این وضعیت است.

طالبان که یک گروه ایدئولوژیک است، و به ارزش‌های حقوق بشری وقعه نمی‌گذارد، پس از به قدرت رسیدن، کمسیون حقوق بشر افغانستان را لغو کرد و با قانونی ساختن تبعیض علیه زنان عملاً مشارکت زنان را در اجتماع مسدود ساخته.

گروه حاکم خود کامه و اقتدارگرا که فاقد مشروعیت داخلی و بین‌المللی است و از راه زور به قدرت رسیده با نگاه تنگ نظرانه اش نسبت به زنان، اقلیت‌های قومی و مذهبی و زندگی آنها را به مشکل مواجه ساخته

در حکومت طالبان تنها کسانی راه می‌یابند که تفکر و ایدئولوژی طالبان را بازتاب دهد.

با تحولات جدید در جهان به خصوص جنگ اکراین، جامعه جهانی سرنوشت مردم فقر زده افغانستان را به دست رادیکالیزم گروه سپرده‌است که ۲۵ سال در جنگ و خشونت خو گرفته‌اند و با صلح و هم دیگرپذیری و حقوق شهروندی بیگانه است.

گروه که در اثر توطئه در افغانستان حاکم شد به هیچ اصول شهروندی و حقوق بشری پابند نیست این گروه فاقد مشروعیت هر از گاهی فرامین و دستورات جدید را برای محدودیت حقوق شهروندی و حق دسترسی به اطلاعات به اجرا می‌گذارد این گروه به صلح و احترام گذاشتن به حقوق اتباع باورمند نیست، صلح همدیگرپذیری نه بلکه تسلیم شدن بدون قید شرط مخالفان شان می‌پندارد و به هیچ وجه برافراندوم و انتخابات تن نمی‌دهد.

یک سال قبل که جمهوریت در افغانستان حاکم بود مشارکت زنان در تمام سطوح دولتداری، پارلمان، قضا، سیاست، اقتصاد، اجتماع، آموزش، صحت و سایر بخش‌ها نمونه‌های بارز از گام برداشتن افغانستان به جلو به حساب می‌آمد و حفظ این دست‌آوردها و حضور زنان در مذاکرات صلح با گروه طالبان در قطر نماینده‌های زن نیز طرف مذاکره کننده بودند و در مورد حقوق بشر، حقوق زنان و حفظ دست‌آوردهای ۲۰ سال اخیر با طالبان در چانه زنی بودند.

اما یک سال پس از سقوط جمهوریت توسط طالبان زنان این کشور از کوچک‌ترین و ابتدایی‌ترین حقوق اولیه زندگی یعنی حق کار و حق آموزش محروم شدن زنان که در سطوح اجتماع حضور داشتند از وظیفه سبک دوش شدن و خانه نشین شدند،

اما نه سخنی از حفاظت حقوق زنان افغانستان است و نه شاهد مشارکت زنان در ساختار حکومتداری در سطوح مختلف جامعه هستیم گروه تاریک اندیش طالبان صلح را به سخره گرفته‌اند و زنان افغانستان از دسترسی به ابتدایی‌ترین حقوق شان نیز محروم شده‌اند.

فقر و تنگ دستی خانواده‌ها را مجبور ساخته‌است تا دست به فروش فرزندان شان بزنند،[۴۵]

فقر و بیکاری در حال گسترش است و طالبان هیچ برنامه و راهکار برای کاهش فقر نداشته و ندارد.

طالبان تسلط یک سالگی شان را به افغانستان در حال جشن می‌گیرند که بالاتر از ۷۰٪ مردم در خط فقر به سر می‌برند و بسیاری از خانواده‌ها برای سیر کردن کدام فرزندش تصمیم سختی باید بگیرند تا یکی از فرزندش فروخته شود تا شکم بقیه سیر شود در این میان دختران زودتر به فروش می‌رود و ازدواج‌های قبل از وقت بیشتر از پیش رونق گرفته‌است.

رسانه‌ها دیگر نمی‌توانند مانند گذشته آزادانه گزارش دهند و هر از گاهی مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرند و دسترسی به اطلاعات محدود شده‌است.

گزارش تازه سازمان گزارشگران بدون مرز نشان می‌دهد که تا قبل از ۱۵ اوت سال ۲۰۲۱ افغانستان دارای ۵۴۷ رسانه بود اما از این میان ۲۱۹ رسانه طی یک سال اخیر تعطیل شده‌اند.

به گفتهٔ این سازمان در مجموع هفت هزار و ۹۸ روزنامه‌نگار دیگر کار نمی‌کنند که ۵۴٬۵۲ درصد از این روزنامه نگاران مرد هستند.

به گفته این سازمان زنان روزنامه‌نگار از این وضعیت بیشتر متأثر شده‌اند و ۷۶٬۱۹ درصد آنها شغل خود را از دست داده‌اند.[۴۶]

نقض حقوق بانوان[ویرایش]

برای آگاهی از این بخش، نقض حقوق زنان در افغانستان را بخوانید.

نگارخانه[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. http://data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.ACTI.FE.ZS/countries
  2. "An introduction to the constitutional law of Afghanistan" (PDF). Archived from the original (PDF) on 10 May 2022. Retrieved 2019-12-05.
  3. "Afghan forces could turn guns on Kabul without US air support, cash and troops, among other warnings". military times. 29 March 2019. Retrieved 29 March 2019. Of 320 parliamentary seats, 63 are held by women; 68,000 Afghan women are school and university instructors. And another 6,000 serve as judges, prosecutors, defense attorneys, police and soldiers, according to SIGAR’s report.
  4. "Afghan Girl Wins Reality Show For The First Time". TOLOnews. April 2, 2019. Retrieved 2019-04-18.
  5. Kabul's American university students defiant despite violence. الجزیره انگلیسی. July 16, 2017. Retrieved 2019-04-18.
  6. Gender and Women's Studies at Kabul University: A Step Towards Addressing the Gender Gap. برنامه عمران ملل متحد. July 11, 2016. Retrieved 2019-04-18.
  7. For Afghan women, driving a car brings both fear and freedom. خبرگزاری فرانسه. November 7, 2015. Retrieved 2019-04-18.
  8. Inside Afghanistan's First Boarding School for Girls. نشنال جئوگرافیک. December 26, 2014. Retrieved 2019-04-18.
  9. An Introduction: The American University of Afghanistan. دانشگاه آمریکایی افغانستان. November 9, 2014. Retrieved 2019-04-18.
  10. Meet a New Generation of Women in Kabul. National Geographic. October 21, 2014. Retrieved 2019-04-18.
  11. "Women's Rights Our Red Line In Peace Process: Ghani". TOLOnews. April 12, 2019. Retrieved 2019-04-12.
  12. Sultan, Masuda. "Afghan Constitution a Partial Victory for Women". Women's eNews (به انگلیسی). Retrieved 2019-12-05.
  13. "Women in Afghanistan - Norwegian Afghanistan Committee". www.afghanistan.no. Archived from the original on 25 November 2019. Retrieved 2019-08-26.
  14. By Farrah Azeem Khan (December 5, 2018). "2018 Survey of Afghan People Shows Women's Rights are Complicated". Asia Foundation. Retrieved 6 April 2019.
  15. Yaroslav Trofimov (August 15, 2021). "Afghanistan Government Collapses as Taliban Take Kabul". The Wall Street Journal. Retrieved August 16, 2021.
  16. "Afghanistan". The World Factbook. www.cia.gov. Retrieved 2017-12-01.
  17. "Afghan Population 29.2 Million | Pajhwok Afghan News". www.pajhwok.com. Retrieved 2019-01-12.
  18. "Afghanistan's population reaches 26m". Pajhwok Afghan News. November 20, 2011. Retrieved December 5, 2011.
  19. "Working with Gender in Rural Afghanistan: Experiences from Norwegian-funded NGO projects" (PDF). www.cmi.no. September 2014. Retrieved 2019-01-12.
  20. Keddie, Nikki R. (2007). Women in the Middle East. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-12863-4.
  21. ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Skaine, Rosemarie (23 September 2008). Women of Afghanistan In The Post-Taliban Era: How Lives Have Changed and Where They Stand Today. McFarland. ISBN 978-0-7864-3792-4.
  22. ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ Julie Billaud: Kabul Carnival: Gender Politics in Postwar Afghanistan
  23. "A History of Women in Afghanistan: Lessons Learnt for the Future" (PDF). Dr. Huma Ahmed-Ghosh. Aletta, Institute for Women's History. May 2003. Retrieved 2 December 2010.
  24. Robin Morgan: Sisterhood is Global: The International Women's Movement Anthology
  25. Julie Billaud: Kabul Carnival: Gender Politics in Postwar Afghanistan
  26. Children of Afghanistan: The Path to Peace by Jennifer Heath, Ashraf Zahedi
  27. Robin Morgan: Sisterhood is Global: The International Women's Movement Anthology
  28. Julie Billaud: Kabul Carnival: Gender Politics in Postwar Afghanistan
  29. "Daoud Khan, Muhammad - Oxford Islamic Studies Online". www.oxfordislamicstudies.com. Archived from the original on 11 November 2018. Retrieved 2019-01-12.
  30. "A Historical Timeline of Afghanistan". PBS NewsHour (به انگلیسی). 2011-05-04. Retrieved 2019-01-12.
  31. Armstrong, Sally (6 January 2003). Veiled Threat: The Hidden Power of the Women of Afghanistan. Seal Press. ISBN 978-1-56858-252-8.
  32. ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ ۳۲٫۳ ۳۲٫۴ ۳۲٫۵ ۳۲٫۶ Tamim Ansary (2012) Games without Rules: The Often-Interrupted History of Afghanistan
  33. Rostami-Povey, Elaheh (16 October 2007). Afghan Women: Identity and Invasion. Zed Books. ISBN 978-1-84277-856-2.
  34. "Timeline of Women's Rights in Afghanistan | Women, War and Peace | PBS". Women, War and Peace (به انگلیسی). 2011-10-25. Archived from the original on 27 January 2019. Retrieved 2019-01-12.
  35. Children of Afghanistan: The Path to Peace by Jennifer Heath, Ashraf Zahedi
  36. Gopal, Anand (2009-05-14). "What You Should Know About Women's Rights in Afghanistan". Huffington Post (به انگلیسی). Retrieved 2019-01-12.
  37. Toynbee, Polly (28 September 2001). "Behind the burka". گاردین.
  38. "About RAWA". Revolutionary Association of the Women of Afghanistan.
  39. ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ Mary Ann Tétreault (1994). Women and revolution in Africa, Asia, and the New World. ISBN 978-1-57003-016-1. Retrieved 24 March 2009.
  40. ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ ۴۰٫۲ Lawrence Kaplan. Fundamentalism in comparative perspective. Univ of Massachusetts Press. p. 144. Retrieved 24 March 2009.
  41. دولت افغانستان حقوق زنان شیعه را محدودتر کرد (دویچه وله فارسی)
  42. جهان، Fararu | فرارو | اخبار روز ایران و. «(ویدئو) طالبان نام «وزارت زنان» را به وزارت «امر به معروف و نهی از منکر» تغییر داد». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۲.
  43. «اخبار و تازه‌های جهان بصورت زنده: رادیو بین‌المللی فرانسه - ار.اف. ای». ار. اف. ای - RFI. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۲.
  44. «خبرگزاری خامه پرس - فارسی». خبرگزاری خامه پرس - فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۲.
  45. «خانواده‌های افغان به دلیل فقر فرزندانشان را به فروش گذاشتند». www.aa.com.tr. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۲.
  46. rosa (۲۰۲۲-۰۸-۱۱). «افغانستان ۶۰ درصد از خبرنگاران خود را از دست داده‌است». روزنامه اطلاعات روز. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۲.