استگوسور - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

استگوسور محدودهٔ زمانی: ژوراسیک پسین ~۱۵۰ تا ۱۵۵ میلیون سال پیش PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
اسکلت بازسازی شدهٔ استگوسور در موزهٔ تاریخ طبیعی زنکنبرگ در شهر فرانکفورت آلمان
وضعیت حفاظت
منقرض‌شده  (IUCN 3.1)
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	خزندگان[۱]
کلان‌راسته:	دایناسورسانان[۲]
بالاراسته:	دایناسورها
راسته:	پرنده‌کفلان[۳]
زیرراسته:	زره‌پوشان[۴]
فروراسته:	پوشیده‌خزنده‌سانان[۵]
تیره:	پوشیده‌خزندگان[۶]
سرده:	†استگوسور[۷] مارش؛ ۱۸۷۷ میلادی
گونه ها
†استگوسور آنگولاتوس Stegosaurus Ungulatus مارش؛ ۱۸۷۹ میلادی †استگوسور سولکاتوس Stegosaurus Sulcatus مارش؛ ۱۸۸۷ میلادی †استگوسور استنوپس Stegosaurus Stenops مارش؛ ۱۸۸۷ میلادی
مترادف
†هیپسیروفوس Hypsirhophus کوپه؛ ۱۸۷۹ میلادی †دیراکودون Diracodon مارش؛ ۱۸۸۱ میلادی

استگوسور (نام علمی: Stegosaurus)؛ نوعی از دایناسورهای دسته استگوسوریدهای زره‌پوست است که در دورهٔ ژوراسیک پسین در غرب آمریکای شمالی کنونی زندگی می‌کرده‌اند. در سال ۲۰۰۶ یک نمونه استگوسور در کشور پرتغال کشف شد که نشان می‌داد این موجود در اروپا نیز زندگی می‌کرده‌است.^[۸] به خاطر دم میخ‌دار و صفحه‌های موجود در پشت این جانور، استگوسور یکی از قابل شناسایی‌ترین گونهٔ دایناسورها همراه با تیرانوسور، تریکراتاپوس و آپاتوسور است. تاکنون از میان ۸۰ فسیل بدست آمده دست‌کم سه گونه از این دایناسور شناسایی شده‌اند.^[۹]

نام استگوسور به معنی «مارمولک طاقی» است، که از دو واژهٔ یونانی استگوس (Stegos) به معنی طاق (یا سقف)^[۱۰][۱۱] و سوروس (saurus) به معنی مارمولک^[۱۲] تشکیل شده‌است؛ به خاطر انحنای پشت این گونه که شبیه به طاق است. در یونانی، واژه Stegos مرتبط با واژه stege به معنای پوشش است.

این دایناسورها میان ۱۵۵ تا ۱۵۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کرده‌اند. در زمانی که جهان در چیرگی غول‌هایی مانند سوروپود، دیپلودکس، کاماراسور و آپاتوسور بود. استگوسور یک چهارپای گیاه‌خوار بزرگ و سنگین بود. این حیوان یک حالت ویژه و نامعمولی داشت که شامل اندامهای سنگین عقبی و اندامهای کوچک جلویی، سری به سوی زمین و دمی سخت و معلق در هوا بود. آرایش صفحه‌های پشت و میخ‌های دم به صورت گمانه‌زنی چیده شده‌است و اطمینانی از نحوهٔ آرایش دقیق آن‌ها نیست. میخ‌ها احتمالاً وسیله‌ای برای دفاع بوده‌اند، همانطور که صفحه‌های پشت نیز ممکن است برای یک مکانزیم تدافعی بوده و همین‌طور به خوبی می‌توانسته است وسیله‌ای برای کنترل گرما باشد. استگوسور آنگولاتوس با پیکری به اندازهٔ یک اتوبوس، بزرگترین گونهٔ شناخته شده از استگوسورها (حتی بزرگتر از کنتروسور یا هوایانگوسور) بوده‌است. البته ویژگی‌های بدنی همچون دمی میخ‌دار و صفحه‌های پشت در تمام استگوسوریان‌ها یکسان بوده‌است.

طبقه بندی[ویرایش]

ویژگی‌ها[ویرایش]

به‌طور میانگین حدود ۹ متر طول و ۴ متر ارتفاع داشته‌است ٫ , وزن آن نیز در حدود ۵ تن بوده‌است. استگوسور به خاطر دو ردیف صفحات پشتش و دو جفت میخ در انتهای دمش به راحتی قابل شناسایی است. اگرچه حیوانی بزرگ با قدی کوتاه نسبت به حیوانات معاصر خودش مثل سوروپودوس بود ولی پوست زرهی با وجود درنده‌های بزرگی مثل آلوسور وحشتناک و سراتوسور لازم به نظر می‌رسید.

پاهای عقبی هر کدام سه انگشت و پاهای جلویی هر کدام پنج انگشت و فقط دو انگشت درونی داشتند. هر چهاردست و پا به وسیلهٔ لایه‌های در میان انگشت‌ها پشتیبانی می‌شدند. پاهای جلویی بسیار کوچکتر از پاهای قوی و کلفت عقبی بودند. که این حالت باعث یک وضع غیرعادی در بدن این حیوان می‌شده‌است. دم به وضوح بالای زمین نگاه داشته می‌شده‌است و در همین هنگام سر استگوسور در وضعی پایین‌تر از دم قرار می‌گرفته، و احتمالاً بیشتر از یک متر از زمین فاصله نداشته‌است.

جمجمه باریک و بلند و نسبت به بدن کوچک است. سوراخی بین دماغ و چشمش وجود داشت که این سوراخ در بین تمام آرچوسوروس‌ها شامل پرندگان امروزی و کوروکودیل‌های منقرض شده مشترک است. جمجمه روبه پایین استگوسور ممکن بوده به خاطر جستجوی بهتر علف‌های تازه رشد کرده بوده‌است. این نظریه با وجود فقدان دندان‌های جلویی و جایگزینی آن‌ها به وسیلهٔ پوزه شاخی و سفت قوت می‌گیرد. دندان‌های مثلثی و صاف و هموار این دایناسور نشان می‌دهد که آن‌ها خوراکشان را آسیاب می‌کردند و در واقع می‌جویدند. شکل آرواره نشان می‌دهد که استگوسور خوراکش را هنگام جویدن در دهان نگاه می‌داشته‌است.

با آنکه استگوسور حیوانی بزرگ بوده اما حفره مغزی کوچکی داشته‌است و بزرگتر از مال یک سگ نبوده‌است. حفره مغزی که به خوبی حفظ شده بود به اوتین چارلز مارش اجازه داد که در سال ۱۸۸۰ (میلادی) بتواند از حفره مغزی این موجود قالبی تهیه کند که اندازه مغز را نشان داد. این قالب نشان داد که مغز این حیوان واقعاً کوچک و شاید کوچکترین مغز در میان دایناسورها بوده‌است. این حقیقت که یک حیوان ۴٫۵ تنی مغزی داشته که نمی‌توانسته بیشتر از ۸۰ گرم باشد، باعث این عقیده در در قدیم و در میان عامه شده بود که دایناسورها حیواناتی کم‌هوش بودند، که در حال حاضر این ادعا رد شده‌است.

اطلاعات بیشتر از استگوسور را می‌شود از بقایای حیوانت بالغ کشف شده بدست آورد. به هر حال اآخرین بقایای یک استگوسور نابالغ در سال ۱۹۹۴ (میلادی) در وایومینگ آمریکا کشف شده که ۴ متر طول و ۲ متر ارتفاع داشته و وزن تقریبی آن ۲٫۳ تن در زمان زندگی‌اش بوده‌است. این فسیل در موزه طبیعت دانشگاه وایومینگ نگهداری می‌شود. حتی فسیل کوچکتر نیز به طول ۲٫۱ متر و ۸۰ سانتیمتر ارتفاع کشف شده که در موزه علم و طبیعت دنور نگهداری می‌شود.

عادات[ویرایش]

رده پاهایی که از این حیوان کشف شده نشان می‌دهد که استگوسورها در گله‌هایی زندگی می‌کردند که اعضای آن در سنین مختلف بودند. یکی از این رد پاها نشان می‌دهد که چهار تا پنج بچه همراه با چند استگوسور نابالغ همراه با استگوسورهای بالغ حرکت می‌کردند.

نگارخانه[ویرایش]

منابع[ویرایش]

Wikipedia contributors, «Stegosaurus,» Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Stegosaurus&oldid=249469147 (accessed November 4, 2008).

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ استگوسور موجود است.

اطلاعات مرتبط در ویکی‌گونه: Stegosaurus