آذری‌های گرجستان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

Gürcüstan azərbaycanlıları
آذری‌های گرجستان
زنان آذربایجانی در تفلیس (۱۹۱۰)
مناطق با جمعیت چشمگیر
کومو کارتلی • شیدا کارتلی • کاختی • متسختا-متیانتی
زبان‌ها
ترکی آذربایجانی • گرجی
بخشی از مقاله‌های مرتبط با
مردم آذری
فرهنگ
پراکنش مردم آذری
آذری‌های مقیم خارج
دین
زبان
آزار و اذیت

آذری‌های گرجستان (به ترکی آذربایجانی: Gürcüstan azərbaycanlıları) (به گرجی: აზერბაიჯანელები საქართველოში) شاخه‌ای از مردم آذری ساکن قفقاز هستند که پس از فروپاشی شوروی سابق در گرجستان کنونی و عموماً در بخش‌های هم‌مرز با جمهوری آذربایجان و عمدتاً در منطقه تاریخی بورچالی سکونت دارند. بر پایه سرشماری سال ۲۰۰۲ گرجستان، تعداد آذری‌ها ۲۸۴٬۷۶۱ نفر سرشماری شده‌است.[۲] که ۶٫۵٪ از کل جمعیت این کشور را مردم ترک آذری تشکیل می‌دهد. امروزه تجمع سکونت آذری‌ها در شهرهای مختلف استان‌های کومو کارتلی، شیدا کارتلی، متسختا-متیانتی و کاختی می‌باشد. آذری‌ها دارای اقلیتی بزرگ در تفلیس پایتخت گرجستان و در سایر مناطق گرجستان نیز به صورت اقلیت‌های کوچکی زندگی می‌کنند.[۳]

پیشینه[ویرایش]

ریشه جمعیت آذری های گرجستان به وقایعی متعدد،پس از حمله سلجوقیان در نیمه دوم قرن یازدهم که قبایل اغوز در گرجستان جنوبی مستقر شدند، می رسد.گرجی ها برای مخالفت با سلطه امپراطوری سلجوقی با کومان ها که گروهی از ترک های قبچاق هستند، متحد شدند و به این ترتیب امکان مهاجرت های ترکی بیشتری را به منطقه فراهم کردند.در سال ۱۴۸۰ گروه هایی از آذری ها اصالتا اهل قزاق،پامباک،شوراگل و شهر های بیشتر در کرانه های رودخانه های آغستافا و دبد ساکن شدند.[۴] در آغاز قرن شانزدهم قبایل قزلباش مهاجرت به اطراف رود کورا در کارتلی پایین،دره های رود آلگتی و کتسیا و دره دابنیسی و سومخیتی را آغاز کردند.با شروع قرن هفدهم آن ها به سمت شرق در زمین های حاصلخیز گاردابانی امروزی گسترش می یابند و در غرب به شَومیانی و دره دمانیسی رسیدند.[۵] تحکیم آن ها منجر به شکل گیری جامعه آذری های گرجستان شد.[۶] منطقه پراکنش آذری های قومی به طور تاریخی بورچالی شناخته می شود که در شکل بورج اوغلو در اصل نام یک قبیله ترک بود که قرن هفدهم در آن جا ساکن شد.[۷] منطقه به نوبه خود این اسم را به خانات برچالی داد که از سال ۱۶۰۴ تا ۱۷۵۵ در آنجا با پایتختش آقجاقلعه(یک قلعه قرون وسطایی که ویرانه های آن امروزه در کوشچی در مارنئولی قرار دارد.) وجود داشت.[۸] که بعدا به یک موراوات(منطقه) تبدیل شد.[۹] علاوه بر این، در آغاز قرن هفدهم به دنبال سلسله مبارزات تنبیهی که شاه عباس علیه تموراز اول به راه انداخته بود،تا ۱۵۰۰۰ خانواده ترک زبان توسط او مجددا در کاختی اسکان داده شده بودند.[۱۰] با این حال این شهرک نشینان در جریان یک شورش خود، توسط حکومت صفویه تقریبا به طور کامل نابود شدند.[۵] منطقه سکونت آذری ها در طی قرن هجدهم به سمت شمال در فلات تسالکا گسترش یافت.[۱۱] و در اوایل قرن نوزدهم به سمت غرب در دمانیسی امروزی گسترش یافت.[۱۲]

فرهنگ و زبان[ویرایش]

مغازه قالی‌فروشان آذری گرجستان در سال ۱۹۰۰

آذری‌ها گرچه در حفظ هویت زبانی و فرهنگی خاص خود کوشا بوده‌اند ولی به دلیل همزیستی با مردم گرجی تأثیراتی از آنان نیز گرفته‌اند. آذری‌های گرجستان به زبان ترکی آذری به عنوان زبان نخست می‌نگرند و غالب آذری‌های روستاهای استان کاختی و کومو کارتلی توانایی صحبت کردن به زبان گرجی را ندارند.[۱۳] با توجه به سرشماری سال ۲۰۰۲، تنها ۴۳۰۲۴ از ۲۸۴۷۶۱ آذری گرجستان قادر به تکلم به زبان گرجی هستند.[۱۴] در بین عموم مردم زبان روسی عنوان محبوب‌ترین زبان دوم را با ۷۵٬۲۰۷ گویشور در بین آذریهای گرجستان دارا می‌باشد.[۱۴]

آذری‌های گرجستان بر اساس قوانین مصوب شوروی که هم‌اکنون نیز به اجرا گذاشته می‌شود در آموزش متوسطه به زبان ترکی آذری به تحصیل می‌پردازند.[۱۵] در سال ۲۰۱۰، ترکی آذری به عنوان زبان آموزش در ۱۲۴ مدرسه در سراسر کشور تدریس می‌شد.[۱۶] اغلب جوانان نیز تحصیلات عالیه را در دانشگاه‌های جمهوری آذربایجان سپری می‌کنند.[۱۳]

از سال ۱۹۲۲ میلادی نمایش‌نامه‌هایی به ترکی آذری توسط هنرمندان اذربایجانی به اجرا درمی‌آید[۱۷] و از مراکز فرهنگی آذری نیز علاوه بر تفلیس در مارنئولی فعال است. اهالی گرجستانی آذری‌تبار از طرف بنیاد حیدر علی‌اف و کمیته رسیدگی به امور آذری‌های خارج از وطن نیز مورد حمایت قرار می‌گیرند.[۱۸] و ۱۵ کتابخانهٔ عمومی دارای کتب به زبان ترکی آذری در سطح کشور گرجستان فعال می‌باشد.[۱۹] و سه روزنامهٔ دولتی در گرجستان که یکی از آن‌ها در تفلیس و دو روزنامه در مارنئولی منتشر می‌گردد.[۲۰] و پنج دقیقه[۲۱] اخبار مرتبط با آذری‌های گرجستان به زبان ترکی آذری هر هفته پخش می‌شود.[۲۲]

دین اکثریت آذری‌های گرجستان اسلام است، ۸۰٪ آنان را شیعیان و ۲۰٪ را اهل تسنن تشکیل می‌دهد.[۲۳] قانون اساسی گرجستان آزادی دینی اقوام مسلمان آذری را تصویب کرده‌است و بزرگترین مسجد شیعیان گرجستان توسط شاه اسماعیل به سال ۱۵۲۴ میلادی بنا شده‌است.[۲۴] دوران حکومت‌های کمونیستی مصادف با تخریب اماکن مقدس مسلمانان آذربی بود.[۲۵] پس از اتمام تخریب مساجد شیعیان در سال ۱۹۵۱ آذری‌های شیعه در مسجد اهل تسنن که تنها مسجد باقی‌مانده در تفلیس بود برای عبادت مورد استفاده قرار می‌گرفت که قسمت شیعه و سنی مسجد توسط یک پرده از وسط جدا شده‌بود. از سال ۱۹۹۶ با برداشتن پرده هر دو مذهب در کنار همدیگر از این مسجد استفاده می‌کنند.[۲۵] نماز جمعه نیز به صورت شیفتی در دو نوبت قبل از ظهر و بعد از ظهر، توسط آذری‌های شیعه و مسلمانان سنی در تفلیس انجام می‌گیرد.

امروزه مسلمانان گرجستان حدود ۳۰۰ مسجد را اداره می‌کنند که بیشتر آنان در اختیار مسلمانان سنی‌مذهب است، مسجدهای مهم شیعیان اکثریت آذری گرجستان عبارتند از:[۲۶]

۱. مساجد جامع تفلیس

۲. مسجد امام علی مارنئولی

۳. مسجد مراغه گاردابانی (که قبل از انقلاب ایران به وسیله ایرانیان اهل مراغه تأسیس شده‌است).

۴. مسجد خوئی (که قبلاً فعالیت‌های اجتماعی داشته‌اند ولی اکنون متروکه است!)

۵. مسجد اهل بیت در منطقه «سوغانلو» از توابع شهر تفلیس

۶. مسجد حضرت رسول در ده کیلومتری شهر مارنئولی

مؤسسات فعال شیعیان[۲۶]

۱. مؤسسه حکمت اهل بیت؛ در شهر گاردابانی؛ به سرپرستی «نامیک حسین‌اف».

۲. جمعیت الزهراء؛ در شهر گاردابانی؛ به سرپرستی «خانم گل شه» که مؤسسه‌ای محلی برای فعالیت‌های زنان مسلمان است.

۳. مؤسسه آل البیت؛ در شهر تفلیس؛ به سرپرستی «حجت‌الاسلام دهسرخی» که وابسته به مؤسسه آل البیت قم است.

۴. مؤسسه ایمان؛ در شهر تفلیس؛ به سرپرستی «نامیک حسین» که مؤسسه‌ای خیریه و فعال در آموزش‌های غیرحضوری اسلامی است.

۵. مؤسسه اهل بیت؛ در شهر مارنئولی؛ به سرپرستی «راسم محمد اف».

۶. انجمن جوانان مسجد امام علی؛ در شهر مارنئولی؛ که گروهی فعال و شیعه هستند که به صورت خود گردان اداره می‌شوند و به فعالیت‌های اجتماعی نظیر سرپرستی ایتام و ایجاد کلاس‌های فرهنگی مشغول هستند.

۷. مؤسسه الحکمة؛ وابسته به حوزه علمیه نجف اشرف.

همچنین تعدادی مدارس حوزوی و اسلامی در کنار مساجد ایجاد شده و فعالیت می‌کنند. جامعة المصطفی العالمیة نیز به تازگی شعبه‌ای در این کشور راه اندازی کرده‌است.

جمعیت[ویرایش]

پراکنش آذری‌های گرجستان در سال ۲۰۰۲[۲۷]
منطقه جغرافیایی جمعیت اقوام آذری %اقوام آذری
تفلیس (پایتخت) ۱۰٬۹۴۲ ۱٫۰
کومو کارتلی ۲۲۴٬۶۰۶ ۴۵٫۱
• مارنئولی ۹۸٬۲۴۵ ۸۳٫۱
• گاردابانی ۴۹٬۹۹۳ ۴۳٫۷
• بولنیسی ۴۹٬۲۰۶ ۶۶٫۰
• دمانیسی ۱۸٬۷۱۴ ۶۶٫۸
• روستاوی ۴٬۹۹۳ ۴٫۳
• تسالکا ۱٬۹۹۲ ۹٫۵
• تتری تسقارو ۱٬۶۴۱ ۶٫۵
کاختی ۴۰٬۰۳۶ ۹٫۸
• ساگارجو ۱۸٬۹۰۷ ۳۱٫۹
• لاگودخی ۱۱٬۳۹۲ ۲۲٫۳
• تلاوی ۸٬۳۷۸ ۱۲٫۴
• ددوپلیس تسقارو ۱٬۰۱۹ ۳٫۳
شیدا کارتلی ۵٬۷۶۸ ۱٫۸
• کاسپی ۳٬۹۶۲ ۷٫۶
• کارلی ۱٬۱۸۳ ۲٫۳
متسختا-متیانتی ۲٬۲۴۸ ۱٫۸
• متسختا ۲٬۲۳۶ ۳٫۴
  • تغییرات جمعیتی سال‌های ۱۹۳۹، ۱۹۵۹، ۱۹۷۰، ۱۹۷۹، ۱۹۸۹[۲۸] و ۲۰۰۲ آذری‌های گرجستان[۲۹]
سال جمعیت اقوام آذری % اقوام آذری
۱۹۳۹ ۱۸۸٬۰۵۸ ۵٫۳
۱۹۵۹ ۱۵۳٬۶۰۰ ۳٫۸
۱۹۷۰ ۲۱۷٬۷۵۸ ۴٫۶
۱۹۷۹ ۲۵۵٬۶۷۸ ۵٫۱
۱۹۸۹ ۳۰۷٬۵۵۶ ۵٫۷
۲۰۰۲ ۲۸۴٬۷۶۱ ۶٫۵

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. ↑ Ethnic Groups By Major Administrative-Territorial Units)
  2. ↑ State Statistics Department of Georgia: 2002 census بایگانی‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۰۶ توسط Wayback Machine (retrieved 16 July 2006)
  3. ↑ Alexander Kukhianidze, "Statistical Yearbook of Georgia, 2005: Population" بایگانی‌شده در ۲۰۱۷-۱۰-۲۳ توسط Wayback Machine (607kb, Microsoft Word Document).
  4. ↑ Институт этнологии и антропологии им. Н.Н. Миклухо-Маклая. "Кавказский этнографический сборник". www.history.az. Archived from the original on 2013-12-16. Retrieved 2012-04-17.

    روسی: Когда же Давид Строитель в начале XII в., усиливая военную мощь Грузии, поселяет в стране 45 тыс. кипчакских семей, то тем самым образуется значительный массивы тюркоязычного населения. Период наступления персидских шахов на Грузию оставляет след поселением в 1480-х гг. азербайджанцев по южным рубежам страны — по р. Акстафе, Дебет и др. (казахская, памбакская и шурагельская группы)...
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Bregadze, N. A. "K voprosu ob ètničeskom sostave naselenija Gruzii v XVIII v." In: V. K. Gardanov (ed.). Kavkazskij ètnografičeskij sbornik, 6: 238-253; p. 250
  6. ↑ The Ancient Orient. Transcaucasia in the 11th–15th centuries by Lev Gumilev
  7. ↑ Cumans بایگانی‌شده در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine. The Don and the North Caucasus in the 4th–12th centuries
  8. ↑ "Aghjagala". Encyclopædic Lexicon, 1835.
  9. ↑ «Грузинская советская энциклопедия», ст. «Борчало». Тбилиси, 1965
  10. ↑ "Кахетия". Брокгауз-Ефрон.
  11. ↑ Pankratis Papounidis. Tsalka – Brief Historical Facts بایگانی‌شده در ۲۰۱۲-۰۸-۱۴ توسط Wayback Machine. 26 August 2010.
  12. ↑ Н.Г. Волкова Азербайджанцы Грузии (По материалам полевых исследований 1973—1976 гг.) // Полевые исследования Института этнографии, 1976. — М.: Наука, 1978. — С. 110.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Nikoloz Gogitidze: We Are All from the Caucasus بایگانی‌شده در ۷ آوریل ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ 2002 Census in Georgia: Population by Native Language بایگانی‌شده در ۳۰ اوت ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine.
  15. ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۳.
  16. ↑ Rashad Rustamov. Education Ministers of Azerbaijan and Georgia to Discuss Decrease of Azeri Teachers in Georgian Schools. 1news.az. 7 October 2010.
  17. ↑ Ilham Rahimli. Azeri Theatre of Tiflis. Baku, 2006
  18. ↑ Azeri Cultural Centre in Marneuli بایگانی‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine. Diversity.ge.
  19. ↑ Diversity.ge - Culture بایگانی‌شده در ۵ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine.
  20. ↑ Diversity.ge - Ethnic Periodicals بایگانی‌شده در ۵ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine.
  21. ↑ National Integration and Tolerance in Georgia بایگانی‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine. Assessment Survey Report 2007-2008.
  22. ↑ Diversity.ge - Radio in Minority Languages بایگانی‌شده در ۶ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine.
  23. ↑ Cornell, Svante E. , Autonomy and Conflict: Ethnoterritoriality and Separatism in the South Caucasus – Case in Georgia بایگانی‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine. Department of Peace and Conflict Research, Report No. 61. p. 160. University of Uppsala, ISBN 91-506-1600-5.
  24. ↑ (گرجی) Ancient Towns of Georgia: Tbilisi (2nd ed.). Tbilisi, 2006. ISBN 99940-0-923-0
  25. ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ Zaza Piralishvili. Conflicts in the Caucasus - International Conference بایگانی‌شده در ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine. 'Religion'. October 2012.
  26. ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ «خبرگزاری اهل‌بیت - وضعیت شیعیان در گرجستان». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۳.
  27. ↑ http://www.geostat.ge/cms/site[پیوند مرده] images/ files/english/census/2002/03 Ethnic Composition.pdf
  28. ↑ Demoscope Weekly - Appendix (in Russian). Last updated 15 August 2006 (retrieved 25 August 2006)
  29. ↑ «The ethnic structure of the population of Georgia (in English language)» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۳ نوامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۳.

پیوند به بیرون[ویرایش]

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=آذری‌های_گرجستان&oldid=39032887»