Philydor , la enciclopedia libre

 
Philydor

Taxonomía
Reino: Animalia
Filo: Chordata
Clase: Aves
Subclase: Neornithes
Infraclase: Neognathae
Superorden: Neoaves
Orden: Passeriformes
Suborden: Tyranni
Infraorden: Tyrannides
Superfamilia: Furnarioidea
Familia: Furnariidae
Subfamilia: Furnariinae
Tribu: Philydorini
Género: Philydor
Spix, 1824[1]
Especie tipo
Anabates atricapillus = Philydor atricapillus[2]
Wied-Neuwied, 1821
Especies
5, véase el texto.
Sinonimia

Euphilydor Cory, 1919[3]
Philidor (variación)
Phylidor (variación)

Philydor es un género de aves paseriformes perteneciente a la familia Furnariidae que agrupa a especies nativas de la América tropical (Neotrópico), cuyas áreas de distribución se encuentran desde Panamá a través de América del Sur hasta el centro de Bolivia, noreste de Argentina y sur de Brasil.[4]​ A sus miembros se les conoce por el nombre común de ticoticos,[5]​ y también hojarasqueros, limpiafrondas o limpia-follajes, entre otros.[6]

Etimología[editar]

El nombre genérico neutro «Philydor» se compone de las palabras del griego « φιλος philos» que significa ‘que ama’, y «ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos» que significa ‘agua’.[7]

Características[editar]

Las ticoticos de este género son furnáridos bastante grandes, midiendo entre 16,5 y 18 cm de longitud, de cola larga. Son ampliamente encontrados en selvas húmedas de baja altitud y montanas bajas; algunas especies son arborícolas y relativamente fáciles de observar, mientras otras permanecen en los enmarañados y por lo tanto son más furtivas. Presentan poco o ningún estriado, pero todas tienen lista superciliar, más marcante en algunas que en otras. Comparados con los ticoticos del género Automolus, son más esbeltos y siguen un patrón más robusto.[8]

Taxonomía[editar]

La especie antes denominada Philydor dimidiatum, anteriormente agrupada en el presente género, fue movida al género Syndactyla, siguiendo a los estudios de Robbins & Zimmer (2005),[9]​ y cambiando el nombre científico para Syndactyla dimidiata como aprobado por la Propuesta N° 198 al Comité de Clasificación de Sudamérica (SACC).[10]​ Este cambio fue confirmado posteriormente por los estudios de Derryberry et al. (2011).[11]

Los estudios genéticos-moleculares de Derryberry et al. (2011),[11]​ demostraron cabalmente que las entonces especies P. ruficaudatum y P. lichtensteini, pertenecientes al presente, estaban mucho más próximas del género Anabacerthia. Mediante la aprobación de la Propuesta N° 527 al SACC, fueron transferidas, cambiando sus nombres científicos para: Anabacerthia ruficaudata y Anabacerthia lichtensteini.[12]

Los mismos estudios de Derryberry et al. (2011)[11]​ sugieren que el presente género es polifilético, con la especie tipo del género, P. atricapillus, probablemente hermanada con P. pyrrhodes, y este par formando un grupo monofilético con los géneros Heliobletus y Cichlocolaptes, pero que todas las otras especies actualmente en el género, están más próximas de otros géneros.

Otro de los problemas encontrados es que las entonces P. erythropterum y P. rufum están hermanadas con Ancistrops strigilatus, y juntas no están ni cercanamente emparentadas con Philydor pero cercanos al clado formado por Clibanornis y Automolus. La solución encontrada fue separar estas dos especies en un género resucitado Dendroma Swainson, 1837, bajo los nombres de Dendroma rufa y Dendroma erythroptera, ya que el género es femenino. El SACC aprobó esta separación en la Propuesta N° 819.[13]

Lista de especies[editar]

Según las clasificaciones del Congreso Ornitológico Internacional (IOC)[14]​ y Clements Checklist/eBird,[4]​ el género agrupa a las siguientes especies con el respectivo nombre popular de acuerdo con la Sociedad Española de Ornitología (SEO):[5]

Imagen Nombre científico Autor Nombre común Estado de conservación[15] Distribución
Philydor fuscipenne Salvin, 1866 ticotico aligrís
LC
Philydor erythrocercum (Pelzeln, 1859) ticotico lomirrufo
LC
Philydor novaesi Teixeira & Gonzaga, 1986 ticotico de Alagoas
EX
Philydor atricapillus (Wied-Neuwied, 1821) ticotico cabecinegro
LC
Philydor pyrrhodes (Cabanis, 1848) ticotico lomicanelo
LC

Referencias[editar]

  1. Spix, J.B. von (1824). Avium species novae, quas in itinere per Brasiliam annis MDCCCXVII-MDCCCXX jussu et auspiciis Maximiliani Josephi I. Bavariae regis augustissimi. Suscepto. Collegit et descripsit Dr. Joannes Bapt. de Spix (en latín) 1. 90 pp., 104 tt. Martius, C.F.P. von, curador; Schmidt, Matthias, ilustrador. Monachii (Múnich): Impensis Editoris, 1838. Philydor p. 73. Disponible en Biodiversitas Heritage Library. doi:10.5962/bhl.title.63181. 
  2. Zoonomen Nomenclatural data (2013) Alan P. Peterson. Ver Philydor en Furnariidae. Acceso: 1 de septiembre de 2014.
  3. Euphilydor Richmond Index – Genera Eafa - Eyramytis – Division of Birds at the National Museum of Natural History, Washington, D.C.
  4. a b Clements, J.F., Schulenberg, T.S., Iliff, M.J., Fredericks, T.A., Gerbracht, J.A., Lepage, D., Billerman, S.M., Sullivan, B.L. & Wood, C.L. (2022). «The eBird/Clements checklist of Birds of the World v.2022». Disponible para descarga. The Cornell Lab of Ornithology (Planilla Excel) (en inglés). 
  5. a b Bernis, F; De Juana, E; Del Hoyo, J; Fernández-Cruz, M; Ferrer, X; Sáez-Royuela, R; Sargatal, J (2003). «Nombres en castellano de las aves del mundo recomendados por la Sociedad Española de Ornitología (Octava parte: Orden Passeriformes, Familias Eurylaimidae a Rhinocryptidae)». Ardeola. Handbook of the Birds of the World (Madrid: SEO/BirdLife) 50 (1): 103-110. ISSN 0570-7358. Consultado el 5 de agosto de 2014. P. 105-106. 
  6. «Ticotico lominaranja Philydor pyrrhodes (Cabanis, JL 1849)». Avibase. Consultado el 24 de mayo de 2023. 
  7. Jobling, J.A. (2010). Helm Dictionary of Scientific Bird Names (en inglés). Londres: Bloomsbury Publishing. pp. 1-432. ISBN 9781408133262. «Philydor, p. 303». 
  8. Ridgely, Robert & Tudor, Guy. 2009. Philydor, p. 306-308, láminas 12(4-5, 7, 10-11), en Field guide to the songbirds of South America: the passerines – 1.a edición – (Mildred Wyatt-World series in ornithology). University of Texas Press, Austin. ISBN 978-0-292-71748-0
  9. Robbins, M.B.; Zimmer, K.J. (2005). «Taxonomy, vocalizations and natural history of Philydor dimidiatum (Furnariidae), with comments on the systematics of Syndactyla and Simoxenops». Bulletin of the British Ornithologist's Club (en inglés). 125: 212–228. ISSN 0007-1595. 
  10. Robbins, M.B. & Zimmer, K.J., diciembre de 2005. «Transferir Philydor dimidiatum (Furnariidae) al género Syndactyla» Propuesta (#198) al South American Classification Committee. En inglés.
  11. a b c Derryberry, E.; Claramunt, S.; Derryberry, G.; Chesser, R.T.; Cracraft, J.; Aleixo, A.; Pérez-Éman, J.; Remsen, Jr, J.v.; & Brumfield, R.T. (2011). «Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae)». Evolution (en inglés) (65): 2973-2986. ISSN 0014-3820. doi:10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x. 
  12. Brumfield, R.T., junio de 2012. «Mover Philydor ruficaudatum y P. lichtensteini para Anabacerthia» Propuesta (527) al South American Classification Committee. En inglés.
  13. Claramunt, S. (mayo de 2019). «Resucitar el género Dendroma Swainson 1837 para Philydor erythropterum y P. rufum». Propuesta (819). South American Classification Committee (en inglés). 
  14. Gill, F., Donsker, D. & Rasmussen, P. (ed.). «Ovenbirds & woodcreepers». IOC – World Bird List (en inglés).  Consultado el 24 de mayo de 2023. Versión/Año: 13.1/2023.
  15. BirdLife International. 2019. Philydor. Lista Roja de especies amenazadas de la UICN 2022.2 (en inglés). Consultada el 24 de mayo de 2023.

Enlaces externos[editar]