Sen-Lui (Seneqal) — Vikipediya

Sen-Lui
Sen-Lui
	16°02′ şm. e. 16°30′ q. u.
Ölkə	Seneqal;
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub	1659
Mərkəzin hündürlüyü	22 m
Saat qurşağı	UTC±0;
Əhalisi
Əhalisi	258.592 nəf. (2021);
Digər
UNESCO Ümumdünya İrsi
Rəsmi adı	Island of Saint-Louis
Tipi	Mədəni
Kriteriya	(ii), (iv)
Tarixi	2000 (24-cü sessiya)
İstinad nöm.	956
Ölkə	Seneqal
Region	Afrika
	Xəritəni göstər/gizlə Sen-Lui
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sen-Luis və ya yerli dildə Ndar — Seneqalda şəhər. Seneqalın şimal-qərbində, Seneqal çayının mənsəbi yaxınlığında və Seneqalın paytaxtı Dakardan təxminən 320 km şimalda yeləşir. Şəhərin əhalisi 2005-ci ildə rəsmi olaraq 176,000 kimi dəyərləndirilib. Sen-Luis, paytaxt Dakara köçürüldüyü zaman 1673-cü ildən 1902-ci ilə qədər Seneqal Fransız koloniyasının, 1895-ci ildən 1902-ci ilə qədər isə Fransız Qərbi Afrikasının paytaxtı idi. Şəhər 1920-ci ildən 1957-ci ilə qədər qonşu Mavritaniya koloniyasını paytaxtı kimi də xidmət etmişdir.

Adlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəhər 13-cü əsrdə Fransa kralı olan IX Lüdovikin (ing. Louis IX) şərəfinə Sen-Lui (fr. Saint-Louis) adlandırılmışdır.^[1] Ad həmçinin dolayı yolla 1659-cu ildə, adanın məskunlaşıldığı dövrdə Fransada hakimiyyətdə olan kral XIV Lüdovikə də istinad edir.^[1]

Adanın yerli və Fransız istilasından əvvəlki adı Ndar-dır və Volof dilində bir növ ada üçün istifadə edilir.^[1]

Ndar Tout və ya Tout, Volof adının "Kiçik" və ya "Kiçik Sent Luis" mənasını verən fransızlaşmış bir formasıdır.^[2]

Coğrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sen-Luis, Seneqalın şimalında, Mavritaniya ilə sərhəddə, Seneqal açyında yerləşir. Uzunluğu 2 km (1.2 mil)-dən çox, genişliyi isə cəmi 400 m (1,300 ft) olan bu dar adada köhnə müstəmləkə şəhərinin mərkəzi mövcuddur.

Sen-Luinin üç xüsusiyyəti ona fərqli bir coğrafi görünüş veiri: Sahel, bataqlıqlar və Barbari dili.

Sahel[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sen-Lui Sahel zonasında yerləşir. Buna görə də adanın landşaftı az sayda akasiya ağacları ilə xarakterizə olunur və quru mövsümdə qum fırtınaları baş verir.

Bataqlıqlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bataqlıqlar, yağışlı mövsümdə çayın kənd ərazisinə axdığı zaman meydana gəlir və ərazidə qızılqaz və qutan kimi quşları cəlb edən manqrovlar uzanır.

Barbari dili[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mavritaniyadakı 600 km (370 mil) uzunluğundakı Barbari dili Seneqal çayını Atlantik Okeanından ayırır. Buranın bitki örtüyü əsasən qumlu və duzlu torpaqlarda torpaq eroziyasının qarşısını almaq üçün yayılan Qatırquyruqyarpaq kazuarina ağaclarından ibarətdir.^[3]

İqlim[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sen-Luidə quraq iqlim hakimdir. Ərazidə yanlız iki fəsil: iyun-oktyabr ayları arasında istilik, rütubət və fırtına ilə xarakterizə olunan yağışlı mövsüm və noyabr-may aylarında sərin okean küləyi və Harmattan küləklərinin tozu ilə xarakterizə olunan quru mövsüm mövcuddur.^[4] 2011-ci ildə çəkilmiş bir sənədli filmdə, Sen-Lui dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi ilə ən çox təhdid edilən Afrika şəhəri olaraq təsvir edilmişdir.^[5]

Mədəniyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mədəniyyət Sen-Luinin iqtisadiyyatının vacib bir hissəsini təşkil edir. Şəhər 19-cu əsr morfologiyasının böyük hissəsini qoruyub saxlayır və Baiya, Kartagena, Havana və Nyu-Orlean şəhərlərini xatırladır. Fərqli görünüşü, çoxsaylı tarixi abidələri, beynəlxalq musiqi festivalları və mədəniyyət sərgiləri sayəsində Sen-Lui hər il çox sayda turisti özünə cəlb edir.

Sen-Lui Qore adası ilə birlikdə Qərbi Afrikanın ən xarakterik Fransız müstəmləkə nöqtəsi olaraq qalır.

UNESCO-nun Ümumdünya irsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sen-Luinin xarakterik müstəmləkə memarlığı, nizamlı şəhər planı v' Seneqal çayının mənsəbindəki bir adada yerləşməsi, Sen-Luiyə fərqli görünüş və 2000-ci ildən bəri Ümumdünya irsi səviyyəsinə qaldıran şəxsiyyət veiri. Sen-Lui adası Ümumdünya irsi siyahısına ii və iv meyarları əsasında yazılmışdır.

Kriteriya ii Tarixi Sen-Lui şəhəri Qərbi Afrikanın böyük bir hissəsində təhsil və mədəniyyət, memarlıq, sənətkarlıq və xidmətlərin inkişafına mühüm dəyərlər və təsir mübadiləsi nümayiş etdirir.

Kriteriya iv Qərbi Afrikanın keçmiş paytaxtı olan Sen-Lui adası, öz təbii şəraiti ilə səciyyələnən müstəmləkə şəhərlərinin görkəmli bir nümunəsidir və bu bölgədəki müstəmləkə hökumətinin tarixini göstərir.^[6]