Qərbi Saxarada referendum üzrə BMT missiyası — Vikipediya

Qərbi Saxarada referendum üzrə BMT missiyası مينورسو, MINURSO
Yaranma tarixi	24 aprel 1991
Mərkəzi	Əl Əyun
minurso.unmissions.org
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qərbi Saxarada referendum üzrə BMT missiyası (ərəb. بعثة الأمم المتحدة لتنظيم استفتاء في الصحراء الغربية‎; fr. Mission des Nations Unies pour l'Organisation d'un Référendum au Sahara Occidental; isp. Misión de las Naciones Unidas para la Organización de un Referéndum en el Sáhara Occidental; MINURSO) — Mərakeş ilə Polisario Cəbhəsi arasındakı qarşıdurmada atəşkəsin yolunu açan Qəsəbə Planının bir hissəsi olaraq 1991-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Təhlükəsizlik Şurasının 690 saylı Qərarına ^[1] uyğun olaraq 1991-ci ildə qurulmuş, Qərbi Sahardakı Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sülhməramlı bir missiyadır. Sahra Ərəb Demokratik Respublikası) mübahisəli Qərbi Sahara ərazisi üzərində (əvvəllər İspaniya Səhrası).

MINURSO-nun missiyası atəşkəsi izləmək və Qərbi Sahara xalqının Mərakeşlə inteqrasiya və müstəqillik arasında seçim etməsinə imkan verəcək Qəsəbə Planına uyğun olaraq referendum təşkil etmək və keçirmək idi. Bu, Səhravilər üçün öz müqəddəratını təyin etmək və beləliklə Qərbi Səhranın hələ bitməmiş dekolonizasiya prosesini başa çatdırmaq məqsədi daşıyırdı (Qərbi Səhra, BMT-nin müstəsna ərazilər siyahısında qalan son böyük ərazidir).

Mandat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birləşmiş Millətlər Təşkilatına görə, MINURSO "əvvəlcə həll planına əsasən səlahiyyət almışdı:

• atəşkəsə nəzarət etmək;
• ərazidə Mərakeş əsgərlərinin azaldılmasını yoxlamaq;
• Mərakeş qoşunlarının və Polisario Cəbhəsi qoşunlarının təyin olunmuş yerlərdə saxlanmasına nəzarət etmək;
• bütün Qərbi Sahara siyasi məhbuslarının və ya məhbusların sərbəst buraxılmasını təmin etmək üçün tərəflərlə addımlar atmaq;
• Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi (BQXK) tərəfindən hərbi əsir mübadiləsinə nəzarət etmək;
• Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (BMMYK) tərəfindən götürüləsi bir vəzifə olan Qərbi Sahra qaçqınlarını geri qaytarmaq;
• ixtisaslı seçiciləri müəyyənləşdirmək və qeyd etmək;
• azad və ədalətli referendumu təşkil edir və təmin edir və nəticələrini elan edir;
• partlamamış hərbi sursat və mina təhlükəsini azaltmaq^[2].

Planlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bir müstəqillik referendumu əvvəlcə 1992-ci ilə planlaşdırılırdı, lakin səsvermə hüququ ziddiyyətləri səbəbindən keçirilmədi. Hər iki tərəf bir-birini prosesi təxirə salmaqda günahlandırdı. 1997-ci ildə Houston müqaviləsi prosesi yenidən başlatmalı idi, lakin yenidən uğursuz oldu. 2003-cü ildə, Hesablaşma Planını əvəzləyən Baker Planı başladıldı, lakin POLISARIO tərəfindən qəbul edilərək BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən yekdilliklə təsdiqlənsə də, Fas tərəfindən rədd edildi. Mərakeş, bölgədəki bütün sakinlərin referendumda səs vermək hüququna sahib olduğunu israr edir. 1975-ci il Yaşıl Yürüşündən sonra Fas dövləti məskunlaşma sxemlərinə sponsorluq etdi və minlərlə Mərakeşin Mərakeş tərəfindən işğal edilmiş Qərbi Səhraya (ərazinin 80% -i) köçməsinə cazibədar oldu. 2015-ci ilə qədər Mərakeşli köçkünlərin 500.000 əhalinin ən az üçdə ikisini təşkil etdiyi təxmin edildi.^[3]

Hazırda bir referendum üçün bir plan yoxdur və atəşkəsin mövcudluğu sual altındadır.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Western Sahara: Anatomy of a Stalemate by Erik Jensen, former director of MINURSO (1995–1998) (ISBN 1-58826-305-3)
• Peacemonger by Marrack Goulding, former director of UN peace-keeping missions (ISBN 0-8018-7858-6)

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• minurso.unmissions.org — Qərbi Saxarada referendum üzrə BMT missiyasının rəsmi saytı
• UN homepage SC-resolution 1541 with background info
• A collection of UN documents regarding MINURSO  (fr.)
• Damage to rock art sites attributed to MINURSO in Western Sahara between 1995 and 2007