Paleoproterozoy — Vikipediya

Geoxronoloji şkala				milyon il əvvəl
Eon		Era	Dövr	0
F a n e r о z о y		Kaynozoy	Dördüncü dövr	2,58
			Neogen	23
			Paleogen	66
		Mezozoy	Təbaşir	145
			Yura	201
			Trias	252
		Paleozoy	Perm	299
			Karbon	359
			Devon	419
			Silur	444
			Ordovik	485
			Kembri	541
K e m r i d ə n ə v v ə l	Proterozoy	Neoproterozoy	Ediakar	635
			Kriogen	720
			Toni	1000
		Mezoproterozoy	Steni	1200
			Ektaz	1400
			Kalim	1600
		Paleoproterozoy	Stater	1800
			Orozir	2050
			Rias	2300
			Sider	2500
	Arxey	Neoarxey		2800
		Mezoarxey		3200
		Paleoarxey		3600
		Eoarxey		4000
	Katarxey			4600
Mənbə

Paleproterozoy — 2,500–1,600 milyon il əvvələri əhatə etmiş dövr. Proterozoy eonunun 3 alt bölməsindən (dövründən) birincisi. Paleproterozoy həmçinin yer tarixinin ən uzun erasıdır. Bu həmçinin qitələrin ilk sabitləşdiyi dövrdür.

Paleontoloji dəlillər bu dövrdə Yerin 20 saat ərzində fırlandığını göstərərək və 1.8 milyard il əvvəl sürətinin ildə cəmi 450 gün olduğu fikrini yaratdı.^[1]

Atmosfer[redaktə | mənbəni redaktə et]

Atmosferdəki oksigenin artmasından əvvəl, demək olar ki, mövcud həyat formaları anaerob orqanizmlər idi, yəni maddələr mübadiləsi oksigen tələb etməyən hüceyrə tənəffüs formasına əsaslanırdı. Böyük miqdarda sərbəst oksigen əksər anaerob orqanizmlər üçün zəhərlidir. Nəticədə, Yerdəki anaerob canlı formalarının əksəriyyəti, atmosferdəki sərbəst oksigen səviyyəsinin Oksigen fəlakəti adlanan bir böhranla yüksəlməsi nəticəsində öldü. Yaşayan yeganə həyat quruluşları ya oksigenin zəhərli təsirlərinə qarşı davamlı olanlar, ya da oksigensiz mühitdə yaşayanlar idi. Bu hadisə atmosferdəki sərbəst oksigenin qəfil artması və həssas həyat formalarının sonradan məhv olması ilə Yer kürəsinin tarixində ilk və ən əhəmiyyətli kütləvi qırğınlardan biri hesab olunur.^[2]

Nüvəlilərin yaranması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tac formalı eukaryotların (eukaryotların onlardan yarandığı təxmin edilir) Paleoproterozoy dövründə yarandığı düşünülür.^[3]^[4] Eukaryotların inkişaf etdiyi dəqiq dövrlə bağlı bəzi mübahisələr mövcud olsa da,^[5]^[6] indiki anlayış onu bu dövrdə bir yerə qoyur.^[7]^[8]

Geologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu dövrdə ən erkən qlobal miqyaslı konvergent sərhədlər inkişat etdi.

Bu qlobal miqyaslı kontinental toqquşmaların 2.0–1.8 milyard il əvvəl baş verdiyi və nəticədə Kolumbiya və ya Nuna adlı Proterozoy superqitələrinin yarandığı təxmin edilir.^[9]^[10]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ Pannella, Giorgio. "Paleontological evidence on the Earth's rotational history since early precambrian". Astrophysics and Space Science. 16 (2). 1972: 212. Bibcode:1972Ap&SS..16..212P. doi:10.1007/BF00642735.
↑ Margulis, Lynn; Sagan, Dorion. Microcosmos: Four Billion Years of Microbial Evolution (ingilis). University of California Press. 1997-05-29. ISBN 9780520210646. 2020-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-20.
↑ Hedges, S Blair; Chen, Hsiong; Kumar, Sudhir; Wang, Daniel YC; Thompson, Amanda S; Watanabe, Hidemi. "A genomic timescale for the origin of eukaryotes". BMC Evolutionary Biology. 1. 2001-09-12: 4. doi:10.1186/1471-2148-1-4. ISSN 1471-2148. PMC 56995. PMID 11580860.
↑ Hedges, S Blair; Blair, Jaime E; Venturi, Maria L; Shoe, Jason L. "A molecular timescale of eukaryote evolution and the rise of complex multicellular life". BMC Evolutionary Biology. 4. 2004-01-28: 2. doi:10.1186/1471-2148-4-2. ISSN 1471-2148. PMC 341452. PMID 15005799.
↑ Rodríguez-Trelles, Francisco; Tarrío, Rosa; Ayala, Francisco J. "A methodological bias toward overestimation of molecular evolutionary time scales". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 99 (12). 2002-06-11: 8112–8115. Bibcode:2002PNAS...99.8112R. doi:10.1073/pnas.122231299. ISSN 0027-8424. PMC 123029. PMID 12060757.
↑ Stechmann, Alexandra; Cavalier-Smith, Thomas. "Rooting the eukaryote tree by using a derived gene fusion". Science. 297 (5578). 2002-07-05: 89–91. Bibcode:2002Sci...297...89S. doi:10.1126/science.1071196. ISSN 1095-9203. PMID 12098695.
↑ Ayala, Francisco José; Rzhetsky, Andrey; Ayala, Francisco J. "Origin of the metazoan phyla: Molecular clocks confirm paleontological estimates". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 95 (2). 1998-01-20: 606–611. doi:10.1073/pnas.95.2.606. ISSN 0027-8424. PMC 18467. PMID 9435239.
↑ Wang, D Y; Kumar, S; Hedges, S B. "Divergence time estimates for the early history of animal phyla and the origin of plants, animals and fungi". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 266 (1415). 1999-01-22: 163–171. doi:10.1098/rspb.1999.0617. PMC 1689654. PMID 10097391.
↑ Zhao, Guochun; Cawood, Peter A; Wilde, Simon A; Sun, Min. "Review of global 2.1–1.8 Ga orogens: implications for a pre-Rodinia supercontinent". Earth-Science Reviews. 59 (1–4). 2002: 125–162. Bibcode:2002ESRv...59..125Z. doi:10.1016/S0012-8252(02)00073-9.
↑ Zhao, Guochun; Sun, M.; Wilde, Simon A.; Li, S.Z. "A Paleo-Mesoproterozoic supercontinent: assembly, growth and breakup". Earth-Science Reviews. 67 (1–2). 2004: 91–123. Bibcode:2004ESRv...67...91Z. doi:10.1016/j.earscirev.2004.02.003. 2019-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-20.

[1] Pannella, Giorgio. "Paleontological evidence on the Earth's rotational history since early precambrian". Astrophysics and Space Science. 16 (2). 1972: 212. Bibcode:1972Ap&SS..16..212P. doi:10.1007/BF00642735.

[2] Margulis, Lynn; Sagan, Dorion. Microcosmos: Four Billion Years of Microbial Evolution (ingilis). University of California Press. 1997-05-29. ISBN 9780520210646. 2020-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-20.

[:0-3] Hedges, S Blair; Chen, Hsiong; Kumar, Sudhir; Wang, Daniel YC; Thompson, Amanda S; Watanabe, Hidemi. "A genomic timescale for the origin of eukaryotes". BMC Evolutionary Biology. 1. 2001-09-12: 4. doi:10.1186/1471-2148-1-4. ISSN 1471-2148. PMC 56995. PMID 11580860.

[:2-4] Hedges, S Blair; Blair, Jaime E; Venturi, Maria L; Shoe, Jason L. "A molecular timescale of eukaryote evolution and the rise of complex multicellular life". BMC Evolutionary Biology. 4. 2004-01-28: 2. doi:10.1186/1471-2148-4-2. ISSN 1471-2148. PMC 341452. PMID 15005799.

[5] Rodríguez-Trelles, Francisco; Tarrío, Rosa; Ayala, Francisco J. "A methodological bias toward overestimation of molecular evolutionary time scales". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 99 (12). 2002-06-11: 8112–8115. Bibcode:2002PNAS...99.8112R. doi:10.1073/pnas.122231299. ISSN 0027-8424. PMC 123029. PMID 12060757.

[6] Stechmann, Alexandra; Cavalier-Smith, Thomas. "Rooting the eukaryote tree by using a derived gene fusion". Science. 297 (5578). 2002-07-05: 89–91. Bibcode:2002Sci...297...89S. doi:10.1126/science.1071196. ISSN 1095-9203. PMID 12098695.

[7] Ayala, Francisco José; Rzhetsky, Andrey; Ayala, Francisco J. "Origin of the metazoan phyla: Molecular clocks confirm paleontological estimates". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 95 (2). 1998-01-20: 606–611. doi:10.1073/pnas.95.2.606. ISSN 0027-8424. PMC 18467. PMID 9435239.

[8] Wang, D Y; Kumar, S; Hedges, S B. "Divergence time estimates for the early history of animal phyla and the origin of plants, animals and fungi". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 266 (1415). 1999-01-22: 163–171. doi:10.1098/rspb.1999.0617. PMC 1689654. PMID 10097391.

[Zhao1-9] Zhao, Guochun; Cawood, Peter A; Wilde, Simon A; Sun, Min. "Review of global 2.1–1.8 Ga orogens: implications for a pre-Rodinia supercontinent". Earth-Science Reviews. 59 (1–4). 2002: 125–162. Bibcode:2002ESRv...59..125Z. doi:10.1016/S0012-8252(02)00073-9.

[Zhao2-10] Zhao, Guochun; Sun, M.; Wilde, Simon A.; Li, S.Z. "A Paleo-Mesoproterozoic supercontinent: assembly, growth and breakup". Earth-Science Reviews. 67 (1–2). 2004: 91–123. Bibcode:2004ESRv...67...91Z. doi:10.1016/j.earscirev.2004.02.003. 2019-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-20.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]