Nestor Kalandarişvili — Vikipediya

Nestor Kalandarişvili
ნესტორ ალექსანდრეს ძე კალანდარიშვილი
Şəxsi məlumatlar
Ləqəbi	Baba
Doğum tarixi	8 (20) iyul 1876
Doğum yeri	Kutaisi quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	6 mart 1922(1922-03-06) (45 yaşında)
Vəfat yeri	Yakutsk
Vətəndaşlığı	Gürcüstan  Rusiya imperiyası SSRİ
Hərbi fəaliyyəti
Hərbi hissə	Qızıl Ordu
Xidmət illəri	1917–1922
Döyüşlər	Rusiyada vətəndaş müharibəsi
Təltifləri
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Nestor Aleksandroviç Kalandarişvili (gürc. ნესტორ ალექსანდრეს ძე კალანდარიშვილი; 8 (20) iyul 1876, Kutaisi quberniyası, Rusiya imperiyası – 6 mart 1922, Yakutsk) inqilabçı lider, növbə ilə Sosialist İnqilabçısı, anarxist və nəhayət bolşevik idi. Rusiyada vətəndaş müharibəsi illərində Şərqi Sibirdə partizan hərəkatının liderlərindən biri olub.

Bioqrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

1892-ci ilə qədər Kutaisi gimnaziyasında, sonra Tiflis müəllimlər seminariyasında oxuyub. 1895–1897-ci illərdə Rusiya İmperator Ordusunda xidmət etmişdir. Ordudan sonra seminariyada təhsilini davam etdirdi.

1903-cü ildən Sosialist İnqilabçılar Partiyasının, bir müddət Gürcüstan Sosialist-Federal İnqilab Partiyasının üzvü olub. 1905-ci il Rusiya İnqilabında o cümlədən 1905–1906-cı illər Quriya kəndli üsyanında iştirak etdi. 1907-ci ildə həbs olundu, 1908-ci ildə Sibirə sürgünə göndərildi. O, qaçdı, lakin 1912-ci ildə həbs olundu və yenidən Sibirə sürgün edildi. Fevral inqilabı zamanı azad edildi və İrkutskda anarxistlər eskadronu yaradaraq anarxo-kommunist oldu. 1917-ci ilin dekabrında Sovet hakimiyyətinin qurulmasında və İrkutskda kadet üsyanının yatırılmasında iştirak edib.

1918-ci ilin fevral–iyul aylarında Centrosibir qoşunlarına komandanlıq etdi. 1918-ci il oktyabrın əvvəllərində Kyaxtada məğlub edildi.^[1] 12 pulemyotu olan 800 nəfərlik dəstə ilə o, Monqolustan sərhəddini keçərək Xatvıl şəhərinə (sərhəddən 300 mil aralıda olan Monqol qəsəbəsi) keçdi.

1919-cu ilin martında Rusiya Kommunist Partiyasının (bolşevik) İrkutsk Komitəsi Kalandarişvili ilə əlaqə yaratdı və ona əməkdaşlıq təklif etdi. Əvvəlcə o, imtina etdi, lakin komitə dəstəni pul, silah və insanlarla təmin etməyi təklif etdi və daha sonra Kalandarişvili təklif olunan şərtlərlə razılaşdı. Dəstəyə dəmir yolunun Baykal gölündən Zima stansiyasına qədər olan hissəsi üçün fəaliyyət planı təklif edildi.

1919-cu ilin yazında və yayında Kalandarişvili dəstəsi İrkutskdan 70 verst qərbdə yerləşdi və Kitoy çayı hövzəsində fəaliyyət göstərdi. 1919-cu ilin yayında dəstə 8 qatarı relsdən çıxararaq Kitoy çayı üzərindəki dəmir yolu körpüsünü dağıtdı, daha sonra isə Kolçakitlər Kalandarişvili başçısı üçün 40 min rubl mükafat qoydular.

1919-cu ilin sentyabrında dəstə İrkutskdan şimala, Anqaranın sağ sahilinə doğru hərəkət etdi. Partizanlar məhbusların bir qismini Aleksandrovski cəzaçəkmə müəssisəsindən azad etdilər. 1919-cu ilin dekabrından 1920-ci ilin fevralına qədər Verxolensk partizan cəbhəsinin dəstələrinə komandanlıq etdi. 1920-ci il yanvarın əvvəllərində İrkutskda Sovet hakimiyyətinin qurulmasında iştirak etmişdir. 1920-ci ilin mart–aprel aylarında o, Sovet qoşunlarının Verxolensk qrupuna, 1920-ci ilin may ayından isə Uzaq Şərq Respublikasının Xalq İnqilabi Ordusunda süvari hissələrinə komandanlıq edib.

1920-ci ilin avqustunda Moskvadakı Çin hərbi missiyasında Uzaq Şərq Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi idi. 1920-ci ilin dekabrından Yakutsk vilayəti və Şimal ərazisi qoşunlarının komandanı idi. 1921-ci ilin martında Kalandarişvilinin rəhbərlik etdiyi Koreya İnqilabi Hərbi Şurası yaradıldı.^[2] Bununla belə, Kalandarişvili o zaman bütün Koreya partizanlarına komandanlıq etmədi. 1921-ci ilin martında Uzaq Şərq Respublikasında partizanların qurultayı Koreya Müharibə Şurasının tərkibini seçdi.^[2] Koreya Hərbi Şurasına tabe olan İlya Xaritonoviç Pakın rəhbərlik etdiyi Birləşmiş Saxalin Partizan Dəstəsi Koreya İnqilabi Hərbi Şurasına tabe olmaqdan imtina etdi.^[3] Xalq İnqilab Ordusu partizanları tərksilah etməyə çalışdı və 28 iyun 1921-ci ildə Amur hadisəsi nəticəsində 118-dən 400-ə qədər partizan həlak oldu (bir çoxu Zeyada boğularaq).^[3]

1921-ci ildə Rusiya Kommunist Partiyasına (bolşeviklər) daxil oldu. 1922-ci ilin yanvarında 300 nəfərlik bir dəstə ilə Yakut üsyançılarının dəstələrini məhv etməyə getdi, lakin Xaxsyt kanalında pusquya düşdü və Yakutskdan 33 km aralıda öldürüldü.

1922-ci il aprelin 2-də Yakutskda dəfn olunub. 1922-ci il sentyabrın 17-də İrkutskda Qüds qəbiristanlığında yenidən dəfn edildi. Nestor Kalandarişvilinin məzarı yerli əhəmiyyətli tarixi abidədir.^[4]

Belə bir fərziyyə var ki, Kalandarişvili qərargahında pusqu yakutpərəst yerli bolşeviklər tərəfindən təşkil edilib.^[5]

Mediada təsvirlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Kalandarişvili dəstəsi İvan Novokşonovun (1896–1943) "Çingiz xanın varisi" hekayəsində, həmçinin Andrey Aldan-Semyonovun (1908–1985) "Okeanın kənarında" romanında təsvir edilmişdir.
• 1928-ci ildə İvan Novokşonovun hekayəsi əsasında rejissor Vsevolod Pudovkin "Asiya üzərində tufan" bədii filmini çəkir.
• 1932-ci ildə rəssam Vasili Semyonoviç Svaroq "Yoldaş Kalandarişvilinin Yakutiyada ölümü" tablosunu yaratdı.
• 1973-cü ildə Gürcü kinostudiyasında "Sibir babası" bədii filmi çəkilir.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Biblioqrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Zabit Atlası. — M .: SSRİ Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının nəşriyyatı, 1947. — S. 176.
• Bölmələr irəli getdi (1919–1921): NRA Transbaikalianın azad edilməsində: Sənədlər toplusu. — İrkutsk, 1987 .— T. 3.
• Vasilevski V.I. Transbaikaliyada İnqilab və Vətəndaş Müharibəsi: Qısa Bioqrafik İndeks. — Çita, 1989.
• Sibir partizanlarının görkəmli lideri. // Hərbi Tarix Jurnalı. — 1962. — No 3. — s.126–127.
• Solodyankin A.G. Kolçak bölgəsinə qarşı mübarizədə İrkutsk kommunistləri. — İrkutsk, 1960.
• Polonsky I. V. Beznachaltsy və Chernoznamentsy. 20-ci əsrin əvvəllərində anarxistlər Rusiya imperiyasına qarşı. — 2017. — ISBN 978-5-4485-8026-0