Muğan mahalı — Vikipediya

Mahal
Muğan mahalı
11361921

Şirvan sərhədləri yaxınlığında ticarət kəsişməsi. Kür və Araz çaylarının birləşməsi. Cavad və Qalaqayın.

1714-cü il.
Ölkə
Daxildir

Ərdəbil əyaləti
Qaraqoyunlu dövləti
Ağqoyunlu dövləti
Təbriz bəylərbəyliyi
Azərbaycan bəylərbəyliyi

Cavad xanlığı
Şirvan xanlığı
Şamaxı qəzası
Kaspi vilayəti

İnzibati mərkəz Qalaqayın[1]
Naiblər Səfiqulu xan
Qiyas xan
Həsən xan
Mustafa bəy
İbrahim xan
Səfi xan Muğanlı
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 1136
Ləğv edilib 1921
Sahəsi 3.700 km²
Əhalisi
Əhalisi 5500[2] nəfər
Muğan mahalı qonşu xanlıqlar və mahallarla. 18-ci əsrin sonu
Muğan mahalı qonşu xanlıqlar və mahallarla. 18-ci əsrin sonu
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Muğan mahalı[q 1] — tarixi-coğrafi və inzibati ərazilərdən biri.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

İndiki SabirabadSaatlı rayonlarının ərazisində mövcud olmuşdur.

Mahalın naibi Həsən xan, sonra əmisi oğlu Mustafa bəy olub.[2]

Bu tarixi-coğrafi ərazini Petropavlovka dairəsi əvəz etmişdir. 1921-1930-cu illər arası [q 2] Petropavlovka dairəsi adlandırılmışdır.

Əhalisi[redaktə | mənbəni redaktə et]

border=none Əsas məqalə: Cavad xanlığı

1821-ci ildə 1 istehkam-qala (Qalaqayın) və 44 obada (onların bir hissəsinin adı məlumdur: Bildik, Ulucalı-Xəlfəli, Məmişli, Kürkəndi, Cəngən, Birinci Rəncbərlər, Müridlər, İkinci Rəncbərlər, Qarağlı, Minbaşı, Molla Vaizli, Dəymədağıldı, Əli Sultanlı, Şahatlı, Quştan, Məlday, Mustafabəyli, Haşımxanlı, Potular) 500 ailə yaşayırdı.[3][4][5]

Muğan mahalı bəylərinin siyahısı (1820-ci il)[redaktə | mənbəni redaktə et]

1-2 Məmməd Rza bəy Məlik bəy
3-4 Məhəmməd Əli bəy Abdulla bəy
5-6 Yolçu bəy Səfi Mirzə bəy
7-8 Əhməd bəy Molla Abdulla
9-10 Cəmşid bəy Məhəmməd Hüseyn bəy
11-12 Ağa bəy Əsədulla bəy
13-14 Məhəmməd Xəlif bəy Şahmurad bəy
15-16 Kəlbəlai bəy Abdulla Hüseyn bəy
17-18 MəlikMəmməd bəy Əli xan
19-20 Əhməd Əli bəy Əli bəy
21-22 Talib bəy Şərif bəy
23-24 Məmməd Əli bəy Hüseyn bəy
25-26 Cəfər bəy Məşədi Həsən Əli bəy
27-28 Əhməd bəy Mehmed bəy
29-30 Qaynaqdan oxunmur Cosuz bəy
31-32 Əli Məmməd bəy Potu bəy
33-34 Əli Mirzə bəy Axund Qasım bəy
35-36 Ağa Rəhim bəy Seyid Qasım bəy
37-38 Allahverdi bəy İbrahim bəy

Qeyd: Cədvəl general Mədətov tərəfindən 1820-cü ildə həyata keçirilmiş Şirvan əyalətinin təsviri əsasında tərtib olunub.[6]

Muğan mahalı əhalisinin kəndlər üzrə yerləşməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sıra sayı Kəndlər Həyətlərin sayı Kişi cinsli əhali (nəfərlə)
1 Bəylik 31 79
2 Mənbədən oxunulmur 13 39
3 Məmişli 23 61
4 Kürkəndi 13 47
5 Çəngən 13 29
6 Rəncbər-1 16 46
7 Mənbədən oxunulmur 2 3
8 Rəncbər-2 13 29
9 Qırağlı 24 46
10 Minbaşılı 18 52
11 Potubəyli 28 67
12 Molla-Vaizli 24 90
13 Mənbədən oxunulmur 31 79
14 Əli-Sultanlı 24 58
15 Saatlı 28 67
16 Quzman 24 65
17 Molday 27 66
18 Mustafabəyli 20 60
19 QALAQAYIN 96 233
Cəmi 19 468 1216

Qeyd: Cədvəl Ali Gürcüstan Hökumətinin Xəzinə Ekspedisiyasının kollegiya qeydiyyatçısı Suşko tərəfindən həyata keçirilmiş 1831-ci ildə Şirvan əyaləti əhalisinin kameral təsviri əsasında tərtib olunub.[7]

İqtisadiyyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Muğan mahalının sakinləri əkinçilik, maldarlıq və pambıqçılıqla məşğul olurdular.

Hakimlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Дренякин И.Т. Описание Ширвана. 1796 г.
  • Описание Ширванской провинции, составленное въ 1820 году, по распоряжению главноуправляющего въ Грузии А.П.Ермолова, генералмаером князем Мадатовымъ и действи- тельным статским советником Могилевским. Тифлис: типо- графия Главного Управления наместника Кавказского. 1867. 287.
  • Şahin Fərzəliyev - tarix elmləri doktoru, professor. Quba xanlığı: əhali tarixi və azadlıq mücadiləsi. Bakı. 2012. 336. ISBN 978-9952-453-43-0.
  • Nailə Bayramova. Şamaxı xanlığı (PDF). Bakı: Təhsil. 2009.
  • "MOḠĀN". Encyclopædia Iranica. 2013-01-21 tarixində arxivləşdirilib.

Qeydlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Bu tarixi Muğan mahalının yerini 1921-ci ildə Petropavlovka dairəsi aldı. Salyan qəzası VI Ümum-Azərbaycan Sovetlər Qurultayının 8 aprel 1929-cu il tarixli qərarı ilə Azərbaycan SSR-də qəzalar ləğv ediləndən sonra eyni inzibati ərazi çərçivəsində 1929-1930-cu illərdə Muğan mahalı adlanmışdır.
  2. 1921-1929-cu illərdə Salyan qəzasının dairəsi,1929-1930-cu illərdə isə ləğv edilmiş Salyan qəzasını əvəzləyən Muğan mahalının dairəsi olmuşdur.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Mirzə Rəhim Fəna. Qarabağnamələr. Bakı,Şərq-Qərb. 2006. 247. ISBN 9952-34-070-2,978-9952-34-070-9.
  2. 2,0 2,1 Nailə Bayramova. Şamaxı xanlığı, 2009. səh. 29
  3. Şahin Fərzəliyev - tarix elmləri doktoru, professor. "Quba xanlığı: əhali tarixi və azadlıq mücadiləsi" (PDF) (az.). Elm. 2012. 2021-08-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
  4. Salman Ərzuman oğlu İbişov. "Quba xanlığının əhalisi" (PDF) (az.). Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. 2007. 2019-01-23 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
  5. Bayramova Nailə. Şamaxı xanlığı (PDF). Bakı: "Təhsil". 2009. səh.44. Archived from the original on 2016-12-28. İstifadə tarixi: 2018-12-10.
  6. А.П.Ермолова, генералмаером князем Мадатовы, 1867. səh. 244-253
  7. ARDTA, fond 24, siy.1, iş.347, vər.5

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]