Kiprin dövlət quruluşu — Vikipediya

Bu məqalədə bəzi məlumatlarının mənbəsi göstərilməmişdir. Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz.

Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin.

Kipr Respublikası
Κυπριακή Δημοκρατία (yun.) Kıbrıs Cumhuriyeti (türk.)
Bayraq
Himn: Υμνος είς την Ελευθερίαν İmnos eis tin Eleuterian Azadlıq Himni
Tarixi
• Sürix və London razılaşmaları	11 fevral 1959
• Müstəqilliyin elanı	16 avqust 1960
• Aİ-yə qəbul	1 may 2004
Paytaxt	Nikosiya (Λευκωσία, Lefkoşa)
İdarəetmə forması	Prezident respublikası
Prezident	Nikos Anastasiadis
Parlament sədri	Yiannakis Omirou
Sahəsi	Dünyada 167-ci
• Ümumi	9251 km²
Əhalisi
• Əhali	1 160 min (Şimali Kipr ilə) nəfər (157-ci)
• Sıxlıq	125 nəf./km² (85-ci)
ÜDM (AQP)
• Ümumi	$22 721 milyon dollar (107-ci)
• Adambaşına	$29 853 dollar (29-cu)
ÜDM (nominal)
• Ümumi (2008)	$24 922 milyon dollar (86-cı)
• Adambaşına	$32 745 dollar (26-cı)
İİİ (2009)	0.914 (artış; 32-ci)

Kiprin dövlət quruluşu - 1960-cı ildə qəbul edilmiş Konstitusiyaya əsasən hüquqi-siyasi, inzibati, iqtisadi və ictimai münasibətlər sistemi.

Dövlət quruluşu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kipr Respublikası əhdud hakimiyyətli prezident idarəetmə üsuluna malik respublikadır. Milli bayram günü olan müstəqillik günü (1960) 16 avqustda qeyd olunur. Ölkə Konstitusiyası 16 avqust 1960-cı ildən qüvvədədir.

(1983-cü ildə Kipr adasının Türk icmasının məskunlaşdığı şimal hissəsində yaradılmış Şimali Kipr Türk Respublikası beynəlxalq aləmdə Türkiyədən başqa heç bir dövlət tərəfindən tanınmayan dövlət qurumudur. Şimali Kipr Türk Respublikası 1974-cü ildə yunan millətçilərinin qiyamından sonra Türkiyə tərəfindən adadakı türk icmasının təhlükəsizliyini qorumaq məqsədilə həyata keçirilən hərbi müdaxilə nəticəsində türk ordusunun nəzarətinə keçən torpaqlarda yaradılmışdır.

Adanın üçdə bir hissəsinə nəzarət edən Şimali Kipr Türk Respublikasısı dünya dövlətləri münaqişənin hüquqi həllinə qədər rəsmən tanımaq istəməsələr də, onlardan bir çoxu Şimali Kipr Türk Respublikası ilə qeyri-rəsmi iqtisadi və mədəni əlaqələr saxlayırlar).

İnzibati bölgüsü[redaktə | mənbəni redaktə et]

33 bələdiyyəni (icma) birləşdirən Nikosiya (Şimali Kipr Türk Respublikasının bir hissəsi), Kireneya (Şimali Kipr Türk Respublikasının böyük hissəsi), Larnaka (Şimali Kipr Türk Respublikasının bir hissəsi), Limasol, Pafos və Famaqusta (Şimali Kipr Türk Respublikasının tam hissəsi) rayonlarına (eparxiya) bölünür ^[1] .

Dövlət başçısı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ümumxalq səsverməsi yolu ilə, 5 il müddətinə seçilən Prezident dövlət və hökumət başçısıdır. Prezident icra hakimiyyətini Nazirlər Şurasının vasitəsi ilə həyata keçirir. Dövlət başçısının səlahiyyəti dövlət siyasətinin mühüm məsələləri ilə bağlı vitse-prezidentə (münaqişə ilə əlaqədar olaraq vakant yerdir) veto hüququ verməklə məhdudlaşır.

Üzvləri (nazirlər) Nümayəndələr Palatasında seçilən Kipr Hökuməti İcra hakimiyyəti ilə yanaşı, Parlamentlə birlikdə qanunvericilik hakimiyyətini də həyata keçirir.

Qanunverici hakimiyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bir palatalı Nümayəndələr Palatasıdır. Parlamentin 59 üzvündən 56-sı proporsional nümayəndəlik sistemi üzrə partiya siyahıları ilə, etnik azlıqları təmsil edən digər üç nəfər isə müşahidəçi üzv qismində 5 il müddətinə seçilir. Ölkədəki siyasi situasiya ilə əlaqədar olaraq Türk icması üçün nəzərdə tutulmuş 24 yer 1964-cü ildən açıq qalır.

Qanunların hazırlanması və qəbulu, illik dövlət büdcəsinin müzakirəsi və təsdiqi, beynəlxalq müqavilə və sazişlərin ratifikasiyası, Nazirlər Şurasının fəaliyyətinə ümumi nəzarət və Konstitusiya ilə nəzərdə tutulmuş digər mühüm funksiyalar bilavasitə Nümayəndələr Palatasının səlahiyyətlərinə aiddir.

Məhkəmə hakimiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ölkədə məhkəmə hakimiyyəti, ən yüksək apelyasiya instansiyası sayılan Ali Məhkəmə, həmçinin hərbi, əmək, ailə, nəzarət və s. məsələlər üzrə ixtisaslaşmış dairə məhkəmələri tərəfindən həyata keçirilir.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Statistical Service of the Republic of Cyprus(MS Excel), 2001 Population Census
• Preliminary Results of the Census of Population, 2011 Preliminary Results of the Census of Population, 2011
• Anastasiou, Harry (2008). Broken Olive Branch: Nationalism Ethnic Conflict and the Quest for Peace in Cyprus. Syracuse University Press. ISBN 0-8156-3196-0.
• Brewin, Christopher (2000). European Union and Cyprus. Eothen Press. ISBN 0-906719-24-0.
• Dods, Clement (ed.) (1999). Cyprus: The Need for New Perspectives. The Eothen Press. ISBN 0-906719-23-2.
• Durrell, Lawrence (1957). Bitter Lemons. Faber and Faber. ISBN 0-571-20155-5.
• Faustmann, Hubert and Nicos Peristianis (2006). Britain and Cyprus: Colonialism and Post-Colonialism, 1878–2006. Bibliopolis. ISBN 978-3-933925-36-7.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Timeline of Cyprus by BBC
• Cyprus Arxivləşdirilib 2008-07-27 at the Wayback Machine from UCB Libraries GovPubs
• Cyprus information from the United States Department of State includes Background Notes, Country Study and major reports
• DMOZ-da Kiprin dövlət quruluşu
• Cyprus profile from the BBC News
• The UN in Cyprus
• Cypriot Pottery, Bryn Mawr College Art and Artifact Collections
• The Cesnola collection of Cypriot art : stone sculpture, a fully digitised text from The Metropolitan Museum of Art libraries

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

1. ↑ http://europa.eu/abc/maps/members/cyprus_en.htm Arxivləşdirilib 2009-04-18 at the Wayback Machine |title=EUROPA – The EU at a glance – Maps – Cyprus |work=Europa (web portal) |accessdate=27 March 2009