Kerç boğazı hadisəsi — Vikipediya

Kerç boğazı hadisəsi
Tarix 25 noyabr 2018
Yeri
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kerç boğazı hadisəsi — 25 noyabr 2018-ci ildə Kerç boğazında baş vermiş beynəlxalq insidentdir və bu zaman Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin (FSB) sahil mühafizəsi Qara dənizdən tranzit keçməyə cəhd edən üç Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələri gəmisini atəşə tutub və onları ələ keçirib.[1] İlk dəfə idi ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi zamanı Rusiya qüvvələri Ukrayna qüvvələri ilə açıq şəkildə vuruşurdu[2][3].

Rusiya–Ukrayna müharibəsi
Əsas məqalələr
Əlaqəli məqalələr

2014-cü ildə Rusiya beynəlxalq səviyyədə əsasən Ukrayna ərazisi kimi tanınan yaxınlıqdakı Krım yarımadasını ilhaq edib. Daha sonra boğaz üzərindən Krım körpüsü tikildi. 2003-cü il razılaşmasına əsasən, boğaz və Azov dənizi hər iki ölkənin ümumi ərazi sularına çevrilməli və sərbəst buraxılış üçün əlçatan olmalıdır. Rusiya isə öz növbəsində təkid edir ki, 2003-cü il müqaviləsi qüvvədə qaldığı halda, Ukrayna gəmiləri Dəniz Hüququ Müqaviləsi ilə tənzimləndiyi kimi, hər hansı transmilli su keçidi kimi Krımın perimetri boyunca Rusiya sularına girməzdən əvvəl icazə almalıdır[4]. Krımın Rusiya tərəfindən ilhaqı Ukrayna tərəfindən tanınmır, ona görə də Ukrayna Krım suları ilə bağlı beynəlxalq müqavilənin tətbiqini qanunsuz hesab edir.

Arxa fon[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rusiya 2014-cü ildə Krımı ilhaq etdi.[5] İlhaq Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən rəsmi olaraq tanınmır.[6][7]

Kerç boğazı Azov dənizini Qara dənizlə birləşdirir və Rusiyanın Taman yarımadasının və mübahisəli Krımın sahillərindən formalaşır. Bu, Ukraynanın şərq liman şəhərlərinə, ilk növbədə Mariupola üzən və gedən gəmilər üçün yeganə giriş nöqtəsidir. 2003-cü ildə Tuzla hadisəsindən sonra həm Ukrayna, həm də Rusiya boğaz və Azov dənizi üzərindən hərəkət azadlığı prinsipi ilə razılaşsalar da, Krımın ilhaqından sonra Rusiya boğazın hər iki tərəfinə nəzarət edir. 2018-ci ilin may ayına qədər Rusiya boğazdan keçən 19 kilometrlik (12 mil) Krım körpüsünün tikintisini tamamladı və Krım və Taman yarımadası arasında birbaşa quru əlaqəni təmin etdi.[8] Körpünün tikintisi Ukrayna və digər ölkələr tərəfindən tənqid edilib və onlar bunu qeyri-qanuni adlandırıblar.[9] Bundan əlavə, Ukrayna və ABŞ hökumətləri körpünün Rusiya tərəfindən Azov dənizindəki Ukrayna limanlarının tədricən hibrid blokadasının bir hissəsi kimi istifadə edildiyini və may ayında körpünün açılmasından sonra rus gəmilərinin axtarışlarının sürətlə artdığını söylədi. [10][11][12][13] Ukrayna, körpünün açılmasından sonra Rusiya sahil mühafizəsi tərəfindən yoxlamaların sayının artırılmasının bu hüquqdan sui-istifadə olduğunu iddia edib.

Defence News-a görə, "Rusiyanın nöqteyi-nəzərindən gərginlik mart ayında Azov dənizində Ukraynanın sahil mühafizə gəmilərinin Krımın Kerç şəhəri yaxınlığında üzən Rusiya bayrağı altında üzən "Nord" balıqçı gəmisini ələ keçirməsi ilə artmağa başladı."[14] 2018-ci ilin martında Ukrayna sərhədçiləri Azov dənizində "Şimal" balıqçı gəmisini ekipajı "müvəqqəti işğal altında olan əraziyə" daxil olmaqda günahlandıraraq saxlayıblar. Nord kapitanı Vladimir Qorbenkonu beş ilə qədər həbs gözləyir[15].

Sentyabrın sonunda Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələri Donbass axtarış-xilasetmə gəmisini və Korets yedək gəmisini Odessadan Mariupola köçürmək üçün əməliyyata başladı[16]. Bu əməliyyat Krımın Rusiya tərəfindən ilhaqından sonra Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinin gəmilərinin Kerç boğazı ərazisinə ilk girişi idi[41]. Gəmilər Odessadan 48 yaşlı Donbasla birlikdə 45 yaşlı Korets-i yedəkləyiblər. Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisinin müavini Dmitri Kovalenkonun komandanlığı altında olan gəmilər sentyabrın 23-də Kerç boğazı ilə Azov dənizinə yaxınlaşarkən ona daxil olmaq niyyətlərini radio ilə bildirsələr də, sorğu üçün rəsmi prosedura əməl etməyiblər. icazə. Kovalenkonun sözlərinə görə, bu, Ukraynanın ətraf sulara iddialarını irəli sürmək üçün həyata keçirilən "dəniz diplomatiyası"nın düşünülmüş formasıdır. Gəmilər Kerç Liman İdarəsindən pulsuz pilotluq alsalar da, onların ardınca ən azı 13 Rusiya gəmisi də gəlib və onların üzərindən Rusiya təyyarələri uçub.[17] Nəhayət, Ukrayna gəmiləri tranzit icazəsi tələbi tələb etməyən tranzit prosedurlarını tamamladı,[18][19] Rusiya gəmilərin Krım körpüsü altından keçməsinə mane olmadı və onlar salamat Mariupola çatdılar. Ukraynalı dəniz eksperti Taras Çmut "Kyiv Post"a müsahibəsində rusların Ukrayna əməliyyatını gözləmədiklərini düşündüyünü və buna görə də onlara imkan vermək üçün ən az riskli variantı götürməyə qərar verdiyini söylədi. O, həmçinin deyib: "Biz ilk dəfə rusların addımlarına sadəcə reaksiya vermədik, öz oyun qaydalarımızı yaratmağa başladıq".

Aİ-nin təhlükəsizlik üzrə komissarı Culian Kinq bildirib ki, Rusiya hadisəyə hazırlaşarkən ictimai rəyi "yumşaltmaq" üçün bir il davam edən dezinformasiya kampaniyası təşkil edib. Kinqin sözlərinə görə, Ukrayna hakimiyyətinin planları, o cümlədən, Ukrayna hökumətinin NATO donanmasının gəlişinə hazırlıq məqsədilə Azov dənizini dərinləşdirməyə başladığı, Qara dənizi vəba xəstəliyinə yoluxdurmaq niyyətində olduğu barədə çoxsaylı şayiələr yayılıb. və Krım körpüsünün nüvə bombası ilə partladılmasının planlaşdırıldığını[20].

Moskvada yaşayan hərbi analitik və "Novaya qazeta"nın köşə yazarı Pavel Felqenhauer, Putin hökumətinin Ukraynanın Azov dənizindəki hərbi-dəniz bazalarının NATO patrullarına ev sahibliyi edə biləcəyindən qorxaraq insidenti törətdiyini irəli sürdü.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Tension escalates after Russia seizes Ukraine naval ships". BBC News. 26 November 2018. 26 November 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 November 2018.
  2. ↑ Kalashnik, Pavlo. "Росія захопила понад 20 українських моряків – представник президента в Криму" (ukrayna). Hromadske.TV. 26 November 2018. 26 November 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 November 2018.
  3. ↑ "Russia seizes Ukrainian ships near annexed Crimea". Al Jazeera. 26 November 2018. 26 November 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 November 2018.
  4. ↑ Osborn, Andrew; Polityuk, Pavel. "Russia seizes Ukrainian ships near annexed Crimea after firing on them". Reuters. 25 November 2018. 26 November 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 November 2018.
  5. ↑ "Ukraine-Russia clash: MPs back martial law". BBC News. 27 November 2018. 27 November 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 November 2018.
  6. ↑ "UN General Assembly Resolution A/RES/68/262". United Nations. 10 December 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 December 2018.
  7. ↑ Ingold, David; Ummelas, Ott; Eglitis, Aaron. "Putin's Stance on Ukraine Supported by Minority of Nations". Bloomberg. 14 March 2014. 24 July 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 November 2018.
  8. ↑ Roth, Andrew. "Putin opens 12-mile bridge between Crimea and Russian mainland". The Guardian. 15 May 2018. 14 September 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 November 2018.
  9. ↑ Stolyarov, Gleb. "Trucker Putin opens Russia bridge link with annexed Crimea". Reuters. 15 May 2018. 21 September 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 November 2018.
  10. ↑ Choursina, Kateryna. "Ukraine Complains Russia Is Using New Crimea Bridge to Disrupt Shipping". Bloomberg. 25 July 2018. 2 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 January 2019.
  11. ↑ Klimenko, Andrey. "Bulk carrier had to cut off mast to pass under illegal Kerch Strait Bridge". Maritime Bulletin. 10 September 2017. 23 January 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 January 2019.
  12. ↑ Lourie, Richard. "Putin's bridge over troubled waters". The Globe and Mail. 26 October 2018. 19 January 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 January 2019.
  13. ↑ Fisher, Jonah. "Why Ukraine-Russia sea clash is fraught with risk". BBC News. 27 November 2018. 5 December 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 January 2019.
  14. ↑ Chumakova, Natalia; Zinets, Natalia. "Some Russian ships stop cargoes to Ukraine after tanker detained: sources". Reuters. 15 August 2018. 2 January 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 January 2019.
  15. ↑ "Russians from Nord ship swapped for Ukrainian sailors". Ukrainian Independent Information Agency. 30 October 2018. 1 January 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 January 2019.
  16. ↑ Tykhyi, Heorhii. "Dmytro Kovalenko, commander of the Ukrainian Navy move to Azov Sea". Mariupol. Ukrinform. 4 October 2018. 31 October 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 December 2018.
  17. ↑ Grytsenko, Oksana. "Two Ukrainian navy ships pass through Russian-controlled Kerch Strait (VIDEO)". Kyiv Post. 24 September 2018. 25 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 December 2018.
  18. ↑ "Об утверждении Обязательных постановлений в морском порту Керчь (с изменениями на 16 марта 2018 года)" (rus). cntd.ru. 19 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 July 2020.
  19. ↑ Ukrainian Ministry of Transportation, Navigation Rules for Vessel Navigation Through the Kerch-Yenkale Canal, Order No. 721, 9 October 2002
  20. ↑ Boffey, Daniel. "Russia 'paved way for Ukraine ship seizures with fake news drive'". The Guardian. 10 December 2018. 13 December 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 December 2018.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Kerç_boğazı_hadisəsi&oldid=6418949"