Karbon qazı — Vikipediya

Karbon qazı CO₂ ,karbon(IV) oksid, karbon dioksid.

Fiziki xassələri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəngsiz, iysiz qazdır. Havadan ağırdır. Yanmır və yanmanın qarşısını alır. Atmosfer təzyiqdə -78,5 °C-dən aşağı temperaturda karbon qazı mayeləşmədən birbaşa bərk hala keçir. Ona görə də "quru buz" adlanır.

Alınması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sənayedə:[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Təbii mineralların parçalanmasından:

CaCO3 □(→┴t ) CaO + CO2 

• Təbii qazın yandırılmasından:

CH₄ + 2O₂ → CO₂ + 2H₂O

• Laboratoriyada karbonat turşusunun duzlarına qüvvətli turşularla təsir etməklə alınır

Na₂CO₃ + 2HCl → 2NaCl + CO₂ + H₂O

Kimyəvi xassələri[redaktə | mənbəni redaktə et]

CO₂ − karbonat turşusunun anhidrididir. Turşu oksidlərinin ümumi xassələrini göstərir:

• CO₂+ H₂O↔ H₂CO₃
• Na₂O + CO₂→Na₂CO₃
• 2NaOH + CO₂ → Na₂CO₃ H₂O

Karbon qazını əhəng suyu ilə təyin edirlər:

• Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ +H₂O

Karbon qazı ammonyakla karbamid əmələ gətirir:

• CO₂ + 2NH₃ □(→┴t ) CO(NH₂)2 + H₂O

Oksidləşdirici kimi kömür və magneziumla reaksiyaya daxil olur:

• CO₂ + C □(→┴t ) 2CO
• CO₂ + 2Mg □(→┴t ) 2 MgO + C

Təbiətdə bitkilərin yaşıl yarpaqlarında(xlorofildə) fermentlərin iştirakı ilə havada olan karbon qazı və torpaqdan udulmuş su hesabına fotosintez prosesi gedir, qlükoza sintez olunur:

• 6CO₂ + 6 H₂O □(→┴hϑ ) C₆H₁₂O₆ + 6O₂

Toksikliyi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Zəhərli qaz deyil, amma havada karbon qazının normadan çox olması orqanizmə zəhərləyici təsir göstərərək hipoksiyaya səbəb olur.Tərkibində 1,5-3% CO₂ olan hava ilə uzun müddət ( bir neçə gün) nəfəs aldıqda qusma və başgicəllənmə başlayır, CO₂ 6%-dən çox olduqda isə ürəyin fəaliyyəti zəifləyir və həyat üçün təhlükəli vəziyyət yaranır..

Tətbiqi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Karbon qazı soda, qazlı içkilərin, karbamidin, yuyucu vasitələrin istehsalında, quru buzun alınmasında istifadə olunur. Həmçinin neftin çıxarılmasında, pensilin istehsalında, mədənlərdə partlayıcı maddələrin soyudulmasında, yanğının söndürülməsində tətbiq olunur.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

1. Краткая химическая энциклопедия.М., изд."Советская энциклопедия", 1967, т.V, с 314-315.
2. Химический энциклопедический словарь. М., изд. "Советская энциклопедия", 1983, с.602.