Jül Borde — Vikipediya

Jül Borde
fr. Jules Jean-Baptiste Vincent Bordet
Doğum tarixi	13 iyun 1870(1870-06-13)[1][2][…]
Vəfat tarixi	6 aprel 1961(1961-04-06)[1][2][…] (90 yaşında)
Vəfat yeri	Brüssel, Belçika
Elm sahəsi	mikrobiologiya
Elmi rəhbəri	İlya Meçnikov
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti (1916–), Leopoldin Alman Milli Elmlər Akademiyası, İsveç Kral Elmlər Akademiyası, ABŞ Milli Elmlər Akademiyası (1935–)
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Jül Borde (fr. Jules-Jean-Baptiste-Vincent Bordet; 13 iyun 1870^[1][2][…] – 6 aprel 1961^[1][2][…], Brüssel) – Belçikalı immunoloq və mikrobioloq. Bordetella bakteriya cinsi onun adını daşıyır. 1919-cu ildə "İmmunitetlə əlaqədar kəşflərinə görə" Fiziologiya və ya tibb üzrə Nobel mükafatını qazanmışdır.^[3]

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Jül Borde 1870-ci ildə Belçikanın Suan şəhərində anadan olmuşdur. 1892-ci ildə Brüssel Universitetini bitirmişdir. 1894–1901-ci illərdə Parisdəki Paster İnstitutunda işləyirdi. Burada bir neçə ilini İlya Meçnikovun laboratoriyasında keçirdi. 1900-cü ildə Belçikaya qayıtdı və Paster İnstitutuna rəhbərlik etdi. 1907–1935-ci illərdə Brüssel Universitetində Bakteriologiya və Parazitologiya şöbəsinə də rəhbərlik etmişdir; 1935-ci ildən həmin üniversitetin fəxri professoru olmuşdur. 1940-cı ildə İkinci Dünya Müharibəsi dövründə Almaniyanın Belçikanı işğalı zamanı Borde Paster İnstitutunun rəhbərliyini oğluna təhvil verdi, özü isə fəxri direktoru oldu.

Fransada çalışdığı illər ərzində canlı orqanizmlərdəki bakteriyaların zərərsizləşdirilməsi mexanizmlərini, bioloji mayelərdə immunitet reaksiyalarını araşdırdı. 1895-ci ildə bir bakteriyanın hüceyrə divarının parçalanmasından (bakteriyoliz) məsul olan qan serumunun 2 komponentini kəşf etdi. 1898-ci ildə Borde bir heyvan növünün bədəninə daxil olan müxtəlif növlərdən olan qırmızı qan hüceyrələrinin (eritrositlər) bakterioloji mexanizmlə (hemoliz) öldürüldüyünü müəyyən etdi. Bu tapıntılar serologiya və immunologiyanın inkişafında böyük əhəmiyyət daşıyırdı. Borde Belçikaya qayıtdıqdan sonra kürəkəni Oktav Jenqu ilə müxtəlif immun reaksiyalarını araşdırmağa davam etdi. 1900-cü ildə bakterial və viral xəstəliklərin serodiaqnozu üçün istifadə olunan tamamlayıcı fiksasiya reaksiyasını və 1906-cı ildə isə göy öskürəyin səbəbini (Bordetella pertussis) kəşf etdilər. Jül Borde 1919-cu ildə "İmmunitetlə əlaqədar kəşflərinə görə" Fiziologiya və ya tibb üzrə Nobel mükafatına layiq görüldü.^[3]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Jules Bordet on Nobelprize.org  (ing.)
• The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1919  (ing.)
• Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Jül Borde İnternet arxivində  (ing.)
• a longer Biography page at Jules Bordet Institute  (ing.)
• Jules Bordet Institute  (fr.)