French
DeutschHəbib Abdullayev — Vikipediya
| Həbib Məhəmmədoviç Abdullayev | |
|---|---|
| özb. Ҳабиб Муҳаммедович Абдуллаев Habib Muhammedovich Abdullayev | |
 | |
| Doğum tarixi | 18 (31) iyul 1912[1] |
| Vəfat tarixi | 20 iyun 1962[1] (49 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Elm sahəsi | geoloq |
| Elmi dərəcəsi | geologiya elmləri doktoru |
| Elmi adı | müxbir üzv |
| Təhsili |
|
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |  "Lenin" ordeni "Böyük xidmətləri üçün" orden (Özbəkistan) "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Qırmızı Ulduz" ordeni "Şərəf nişanı" ordeni Lenin mükafatı |
Həbib Məhəmmədoviç Abdullaev (18 iyul (31), 1912, Fərqanə vilayəti, Aravan kəndi - 20 iyun 1962, Daşkənd) - Sovet Özbəkistan geoloqu, akademik (1947-ci ildən) və Özbəkistan SSR Elmlər Akademiyasının prezidenti (1956-1962). SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1958).
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həbib Abdullayev 1936-cı ildə İslam Kərimov adına Daşkənd Dövlət Texniki Universitetini bitirib. Daha sonra Moskva Geologiya Kəşfiyyat İnstitutunda və Orta Asiya Politexnik İnstitutunda dərs demişdir. Abdullayevin əsas əsərləri petrologiya və filiz yataqlarına həsr edilmişdir. Yer qabığındakı əsas mineralların əmələ gəlməsi və paylanması qanunlarına dair bir nəzəriyyəsi mövcuddur.
1936-1939-cu illərdə Moskva Dövlət Geolologiya İnstitutunda mühazirələr oxuyur.
1941-ci ildə Sənaye şöbəsinin müdiri işləmişdir.
1942-1948-ci illərdə Xalq Komissarları Sovetinin sədr müavini təyin edilmişdir.
1943-cü ildə Müxbir Üzv seçilmişdir.
1947-ci ildə vitse-prezident seçilir.
1947-1949-cu illərdə Geologiya İnstitutunun direktoru olmuşdur.
1959-cu ildə postmagmatik filiz əmələgəlməsində qranitoidlərin rolu üzərində işinə görə Lenin mükafatına layiq görülmüşdür. Böyük Britaniya və İrlandiya Mineralogiya Cəmiyyətinin (1960) və Fransa Geologiya Cəmiyyətinin üzvü olmuşdur (1960). 5-ci çağırış SSRİ Ali Sovetinin deputatı olub.
Lenin ordeni, Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni və "Qırmızı Ulduz" ordeni ilə təltif edilmişdir. Ölümündən sonra 2002-ci ildə "Böyük xidmətləri üçün" ordeni (Özbəkistan) ilə təltif edilmişdir.[2]
Orta Asiya metallogenistlər məktəbinin banisidir, bu geologiyada petrometallogenik bir istiqamətdir.
Elmi fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]
8 monoqrafiyası da daxil olmaqla 180 elmi əsərin müəllifidir. 7 doktor və 28 elmlər namizədi hazırladı, bunlardan 9-u həkim, 1-i akademik olub.
1946-cı ildə "Orta Asiyanın şelit skarnlarının geologiyası" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib.[3]
Bütün geoloji proseslərin şimaldan cənuba doğru sürüşməsini, filiz əmələ gəlməsinin çoxpilləli təbiətini, mənbələrinin çoxpilləli təbiətini göstərdi; effuziv süxurların filiz əmələ gəlməsi prosesindəki rolu və süxurların kəmiyyət xarakteristikasının əhəmiyyəti barədə suallar qaldırdı.
Həbib Abdulayev bütün dünyanın filiz-petroqrafik vilayətlərinin təsnifatını hazırladı.
Rəhbərliyi altında Tyan-Şan və Pamirin ilk tektonaqmatik komplekslərinin və metallogenik sxemlərinin, Çatkal-Kürəmin bölgəsinin xəritələri yaradıldı.
Elmi işləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Lyanqar yatağının əsas hipogen minerallarının paragenezi (1942)
- "Orta Asiyanın şeolit daşıyıcı skarnlarının geologiyası", (1947)
- Orta Asiyanın metallogeniyasına dair oçerk(dəmir, volfram, qalay) (1949)
- "Minerallaşmanın qranitoid müdaxilələri ilə genetik əlaqəsi" (1954)
- "Diklər və Mineralizasiya" (1957)
- Orta Asiyanın maqmatizmi və mineralizasiyası (1960)
- Filiz-petroqrafik əyalətlər (1964)
- Toplanmış əsərləri. 7 cilddə[3]
Ailəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Oğlu - Pulat Abdullayev, Rusiya Federasiyasının fövqəladə və səlahiyyətli səfiridir.
Xatirəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həbib Abdullayevin adını Daşkənd metropoliteninin 2001-ci ildə inşa edilmiş Yunusabad xəttinin stansiyası daşıyırdı, lakin 16 iyun 2015-ci ildə Şəhristan stansiyası adlandırıldı.[4]
Həbib Abdullaevin anadan olduğu Qırğızıstandakı Oş şəhəri və Aravan bölgəsindəki məktəblərə, Oş şəhərindəki Kara-Suu və Aravan vilayətlərindəki küçələrə onun adı verilir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Абдуллаев Хабиб Мухаммедович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969. Т. 1 : А — Ангоб. С. 17.
- ↑ "О НАГРАЖДЕНИИ МАСТЕРОВ ЛИТЕРАТУРЫ И ИСКУССТВА, ВНЕСШИХ ОГРОМНЫЙ ВКЛАД В РАЗВИТИЕ УЗБЕКСКОЙ НАЦИОНАЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ|2000-08-25|УП|2702|2363217". 2021-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-09.
- ↑ 1 2 "Абдуллаев Хабиб Мухамедович". Письма о Ташкенте (rus). 2020-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-20.
- ↑ "Две станции метро переименованы в Ташкенте". Газета.uz. 2015-06-16. 2015-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-16.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- "АБДУЛЛАЕВ Хабиб Мухаммедович" (rus). 2012-02-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-01-06.
- Nekroloq (rus.)