Cəlalabad vilayəti — Vikipediya

Cəlalabad vilayəti
	Vilayət
Cəlalabad vilayəti
	qırğ. Жалалабат облусу
Bayraq	Gerb
	41°15′ şm. e. 72°15′ ş. u.
Ölkə	Qırğızıstan
İnzibati mərkəz	Cəlalabad
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	21 noyabr 1939
Sahəsi	33 700 km²
Saat qurşağı	UTC + 6
Əhalisi
Əhalisi	1 146 500 nəfər (2015)
Əhalinin sıxlığı	34,02 nəfər/km²
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu	KG-J
Telefon kodu	+996 3722
Avtomobil nömrəsi	D, 04
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Cəlal-Abad Vilayəti — Qırğızıstanda vilayət. 1939-cu il, noyabrın 21-də təşkil edilmişdir (1959-cu ildə ləğv edilərək ərazisi Oş vilayətinə birləşdirilmiş, 1990-ci ildə yenidən bərpa olunmuşdur). Sahəsi 33,7 min km² . Əhalisi 1,1 milyon nəfərdir (2015).^[1] 8 rayonu, 5 şəhəri, 5 şəhər tipli qəsəbəsi var. Mərkəzi Cəlalabad şəhəridir. Etnik və iqtisadi baxımdan vilayət Oş və Batken vilayətləri ilə birlikdə Cənubi Qırğızıstana aiddir. Əhalisinə görə respublikada ikinci və sahəsinə görə isə üçüncü vilayətdir.

Təbiəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vilayətinin ərazisini Fərqanə vadisinin şimal-şərq kənarı və Qərbi Tyanşanın silsilələri (Talas Alatausu, Susamurtau, Pskem, Fərqanə, Çandalaş, Çatkal və s.) tutur. Ən yüksək nöqtəsi Çatkal silsiləsindədir (4503 m). Faydalı qazıntıları: neft, qaz, daş kömür, polimetal filizləri və s. İqlimi mülayim, kontinentaldır; vadilərdə quraqdır. Orta temperatur 1000–1100 metr yüksəklikdə yanvarda – 4 °C, iyulda 26 °C-dir. İllik yağıntı 400–1000 mm-dir. Daha yüksək rayonlarda iqlim soyuqdur. Ən böyük çayı Narındır (üzərində SES, Toktoqul su anbarı var). 1500 m yüksəkliyə qədər yerləşən sahələrdə boz torpaqlar və yarımsəhra tipli bitki örtüyü inkişaf etmişdir. 1500–3000 metr yüksəkdə quru dağ çölləri, çəmən-çöl bitkiləri, Çatkal və Fərqanə silsilələrinin yamaclarında yabanı meyvə ağaclarından ibarət meşələr yayılmışdır. 3000 m-dən yuxarıda subalp və Alp çəmənlikləri yerləşir. Tülkü, canavar, porsuq, oxlu kirpi, qonur ayı, çöl donuzu, cüyür, qayakeçisi, irbis və s. vilayətdə geniş yayılıb.

Təsərrüfatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Neft, qaz, daş kömür (Kok-Yanqak, Taş-Kumır) və polimetal filizləri hasil olunur. Maşınqayırma, elektrotexnika, tikinti, pambıqtəmizləmə, yüngül və yeyinti sənayesi inkişaf etmişdir. Fərqanə dərəsində suvarma əkinçiliyi (dənli bitkilər, pambıq, tütün, üzüm), bağçılıq, heyvandarlıq, ipəkçilik, yamaclarda dəmyə əkinçiliyi, dağlarda qoyunçuluq; avtomobil, dəmir yolu, aviasiya və boru kəməri nəqliyyatı inkişaf etmişdir.

İnzibati ərazi bölgüsü[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cəlalabad vilayəti 8 rayondan təşkil olunub. Aksı rayonu (paytaxtı - Kerben), Ala-Bukin rayonu (paytaxtı - Ala-Buka), Bazar-Korqon rayonu (paytaxtı-Bazar-Korqon), Nooken rayonu (paytaxtı - Ması), Suzak rayonu (paytaxtı - Suzak), Toquz-Torous rayonu (paytaxtı - Kazarman), Toktolqul rayonu (paytaxtı - Toktoqul), Çatkal rayonu (paytaxtı - Kanış-Kıya).

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cəlalabad vilayəti // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 5-ci cild: Brüssel – Çimli-podzol torpaqlar (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2014. səh. 265. ISBN 978-9952-441-10-9.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ Population and Housing Census 2009. Book 3 (in tables). Regions of Kyrgyzstan: Jalal-Abad Region (Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009. Книга 3 (в таблицах). Регионы Кыргызстана: Джалал-Абадская область (PDF), Bishkek: National Committee on Statistics, 2010, 10 August 2011 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib

Qırğızıstanın vilayətləri
Batkən • Çuy • İsıkgöl • Cəlalabad • Narin • Oş • Talas

[stat-1] Population and Housing Census 2009. Book 3 (in tables). Regions of Kyrgyzstan: Jalal-Abad Region (Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009. Книга 3 (в таблицах). Регионы Кыргызстана: Джалал-Абадская область (PDF), Bishkek: National Committee on Statistics, 2010, 10 August 2011 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib

[1]