Aydınoğulları bəyliyi — Vikipediya

Tarixi dövlət
Aydınoğulları bəyliyi
Aydınoğulları Beyliği
Bayraq
Aydınoğulları bəyliyinin ən böyük sərhədləri   Qazi Mehmet Bəyin dövründə sərhədlər   Aydınoğlu Qazi Umur bəy fəthləri sonrası sərhədlər
←   → 1300 — 1426
Paytaxt	Səlcuq (İzmir)
Rəsmi dilləri	Türk dili
Dövlət dini	İslam (Sünni)
İdarəetmə forması	Anadolu bəylikləri
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Aydınoğulları bəyliyi — Rum Səlcuqlu dövlətinin çökməsi və dağılmasıyla başlayan Anadolu bəylikləri dönəmində, XIV əsrin əvvəllərində Anadolunun Aydın və çevrəsində qurulmuş bir türk bəyliyi.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Malazgird döyüşünü (1071) izləyən illərdə türklərin əlinə keçən bölgə, XI əsr əvvəllərində I xaclı səfərilərinin dalınca Bizanslılar tərəfindən geriyə alındı. 1280-ci ildə MəntəĢə bəy tərəfindən fəth edildi. Məntəşə bəyin hakimiyyətində qalan şəhər daha sonra Məntəşə bəyi öldürən Aydınoğlu Məmməd beyin əlinə keçdi və 1308-ci ildə Aydınoğulları bəyliyi quruldu. Dövlətin qurucusu Aydınoğlu Məmməd bəy, Germiyanoğullarıın subaĢısıydı (ordu komandiri). Məmməd bəy, əvvəl Germiyanoğullarına bağlı qaldı. Sonra Bizansdan Birgini alıb paytaxt halına gətirdi. Bu Ģəkildə müstəqilliyini elan etdi. Daha sonra ÖdəmiĢ, Sultanhisar və Ġzmiri də torpaqlarına qatdı. Ayasuluğda (bugünkü Səlcuq) Aydınoğullarının ilk donanmasını qurdu.

Məmməd bəyin 1334-cü ildə ölümündən sonra bəyliyin baĢına oğulu Umur bəy keçdi. Umur bəy Səlcuq və Ġzmirdə limanlar qurdu, donanmasını gücləndirdi. Saqqız, Bozcaada, Eğriboz, Mora və Rumeli sahillərinə axınlar təĢkil etdi. Umur bəy AlaĢehiri də torpaqlarına qatınca, Venedik, Cənəviz, Rodos cəngavərləri və Kipr krallığının donanmaları birləĢərək hərəkətə keçdi. BirləĢmiĢ xaçlı donanması 1344-cü ildə Ġzmiri ələ keçirdi və Aydınoğulları bu döyüĢdə donanmasını itirdi.

Aydınoğulları, Umur bəyin 1348-ci ildə ölməsindən sonra gücünü itirdi. Dənizdən Venedik və Rodos Ģovalyelerinə, qurudan da Osmanlılara qarĢı qoya bilmədi. Ġsa Bəy, 1390-cı ildə torpaqlarını Ġldırım Bayezide buraxaraq Tiredə oturmağı qəbul etdi. 1402-ci ildəki Ankara döyüĢündə Ġldırım Bayezidi məğlub edən Teymur Aydınoğullarına köhnə torpaqlarını geri verdi. Bəyliyi əlinə keçirən Cüneyd bəy idarəsində Aydınoğulları bir az daha ayaqda qaldı. Lakin Cüneyd bəy Osmanlı dövləti əleyhində müxtəlif narahatlıqlara qatıldı. Xüsusilə fetret dövründə dəyiĢik Ģahzadələrə dəstək təmin etdi və saxta Mustafa üsyanlarında əhəmiyyətli rol oynadı. Ən sonunda Ġzmir yaxınlarındakı sığındığı qalada təslim olmaq məcburiyyətində qaldı və həm özü həm də ailəsi öldürüldü. Beləcə 1426da Aydınoğulları bəyliyi torpaqları II Murad tərəfindən qəti olaraq Osmanlı dövlətinə qatıldı.

Bəyləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Anadolu'da Kuralan İkinci Dönem Türk Beylikleri