Ariel Anri — Vikipediya

Ariel Anri
fr. Ariel Henry h.kreol Ariel Henry
Haiti Respublikasının Prezidenti
20 iyul 2021 – h.h
Əvvəlki	Jovenel Moiz
Haiti Respublikasının Baş naziri
20 iyul 2021 – h.h
Əvvəlki	Klod Jozef
Əmək və Sosial Məsələlər Naziri
11 sentyabr 2015 – 28 mart 2016
Əvvəlki	Viktor Benua
Sonrakı	Jan Rene Antuan Nikolya
Daxili İşlər və İcma Əraziləri Naziri
22 yanvar 2015 – 11 sentyabr 2015
Əvvəlki	Rejinald Delva
Sonrakı	Arduin Zefirin
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	6 noyabr 1949 (74 yaş)
Doğum yeri	Haiti
Fəaliyyəti	siyasətçi, həkim, neyrocərrah
Həyat yoldaşı	Anni Klod Masso
Dini	Yeddinci günün adventistləri
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ariel Anri (fr. Ariel Henry; h.kreol Ariel Henry; 6 noyabr 1949, Haiti) — 20 iyul 2021-ci ildən etibarən Haiti Baş naziri və Haiti Prezidenti vəzifələrini icra edən Haiti siyasətçisi və neyrocərrah.^[1]

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Anri 1977-ci ilin martından 1981-ci ilin dekabrına qədər Fransanın Monpelye şəhərində professor Klod Qrosun yanında neyrocərrahiyyə rezidenti olaraq çalışdı. 1981–1984-cü illərdə Monpelye Universitetinin tibb fakültəsində neyrofiziologiya və neyropatologiya təhsili aldı və doktorluq dissertasiyasını 1982-ci ilin yanvar ayında təqdim etdi. O, 1983-cü ilin sentyabrında Monpelye Universitetindən elektroensefaloqrafiya üzrə sertifikat aldı.^[2]

1989-cu ildə Loma Linda Universitetində "beynəlxalq sağlamlıq" xalq sağlamlığı sahəsində magistr dərəcəsini tamamladı. 1990-cı ilin fevralından may ayına qədər Boston Universitetində "Beynəlxalq sağlamlıq üçün idarəetmə üsulları" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını da davam etdirdi.^[2]

Ariel Anri Yeddinci Gün Adventist kilsəsinin keşişi və ağsaqqalı olan Eli Anrinin oğludur. Arielin atası 20 dekabr 2015-ci ildə vəfat etdi. Anni Klod Masso ilə evlidir və Monik Anri, Edlin Anri Rişar, Eli Anry və Elvir Anri adlarında qardaş və bacıları var. Qardaşı Eli pastordur və Yeddinci Gün Adventistlərarası Amerika Bölməsinin Prezidentidir.^[3]

Fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tibb fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Anri 1980-ci ilin sentyabrından 1981-ci ilin iyununa qədər Monpelye Özəl Tibb Bacıları Məktəbində professor kimi çalışdı. 1982-ci ilin yanvarından 1983-cü ilin dekabrına qədər Monpelyedəki Gi de Şoliak universitet xəstəxanasında neyrocərrahiyyə üzrə köməkçi həkim vəzifəsində çalışdı. O, 1983-cü ilin oktyabrından 1985-ci ilin fevralınadək eyni xəstəxanada professor Filip Frebonun köməkçisi olaraq çalışdı və orada olduğu müddətdə dosent kimi fəaliyyət göstərdi. Daha sonra 1985-ci ilin martından 1987-ci ilin iyununa qədər Haiti Adventist Xəstəxanasının müdiri olaraq çalışdı.^[4]

Anri 1987–1996-cı illərdə Haiti Dövlət Xəstəxanasında neyrocərrah olaraq çalışdı, eyni zamanda 1985-ci ilin oktyabrından 1995-ci ilin fevralına qədər xəstəxanada neyrocərrahiyyə professoru və 1988-ci ilin noyabrından universitetin insan elmləri fakültəsində psixofiziologiya üzrə professor olaraq çalışdı. 1990-cı ilin oktyabr ayından etibarən universitetin tibb fakültəsində nevrologiya üzrə müəllimdir.^[4]

1987-ci ilin dekabrından 2010-cu ilin yanvarınadək Haitinin paytaxtı Port-o-Prensdəki Sent-Vincent Əlil Uşaqlar Mərkəzində neyrocərrahiyyə və nevrologiya üzrə məsləhətçi olmuşdur.^[4]

Anri eyni zamanda 1989–1991-ci illərdə Loma Linda Universitetinin kampus xaricində keçirilən "Xalq Sağlamlığı Ustası" proqramında müəllim və 1999-cu ilin oktyabrından 2010-cu ilin yanvarına qədər Kiskeya Universitetində nevrologiya üzrə professor olmuşdur. 1993-cü ilin martından 1995-ci ilin fevralına qədər Haiti Səhiyyə Nazirinin müşaviri, 1993–1996-cı illərdə Panamerika Səhiyyə Təşkilatı və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məsləhətçisi olmuşdur.^[2]

Haiti Adventist İnkişaf və Yardım Agentliyində 1985-ci ilin noyabrından 1992-ci ilin fevralına qədər "Şəhər və kənd bölgələrində uşaqların yaşaması layihəsi"nin direktoru, 1986-cı ilin yanvarından 1989-cu ilin noyabrına qədər "Qidalanma reabilitasiya klinikaları" proqramının direktoru və direktor müavini olmuşdur. 1992-ci ildən 1996-cı ilədək və 1998-ci ildə "PL-480" proqramını qiymətləndirmək üçün məsləhətçi seçilmişdir. Fransa Qərbi Hindləri və Fransa Qvianasının sağlamlıq direktoru kimi də çalışmışdır. 1992–1999-cu illərdə Ekumenik Rifah Cəmiyyətinin idarə heyətinin sədri vəzifəsində çalışmışdır.^[5]

Anri 1984-cü ildən Fransa Neyrocərrahiyyə Cəmiyyətinin assosiativ üzvü, 1990-cı ilin mart ayından yaradılan Haiti Polio Eradikasiyasını Qiymətləndirmək Milli Komitəsinin üzvü və 2014-cü ilin oktyabrından Bernard Mevs Xəstəxanasının neyrocərrahiyyə şöbəsinin müdiri vəzifələrində çalışmışdır. 2010-cu il Haiti zəlzələsi və 2012-ci ildə vəba epidemiyasından sonra əhalinin sağlamlığına yönəlmiş cavab tədbirlərinə rəhbərlik etdi. 26 mart 2020-ci ildə Haiti Prezidenti Jovenel Moiz onu COVID-lə mübarizə aparması üçün 17 üzvlü elmi şuranın üzvü seçdi.^[6]

Siyasi fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Anri 2000-ci ildə Haiti parlament seçkilərini saxtalaşdırmaqda günahlandırılan Prezident Jan-Bertran Aristidi devirmək istəyən Demokratik Konvergensiya hərəkatının lideri olaraq siyasətə başladı. O və Mişa Qayyar beynəlxalq forumlarda Prezident əleyhinə müxalifətə rəhbərlik etdilər. 2004-cü ildə Aristidi devirən Haiti dövlət çevrilişindən sonra Anri parlamenti konsensusa və yeni seçkilərə əsaslanan keçid hökuməti qurmağa çağırdı. Daha sonra yeddi üzvdən ibarət "müdriklər məclisi"nin üzvü oldu. Şura ABŞ tərəfindən dəstəkləndi və keçid hökumətinin üzvləri seçildi.^[3]

Prezident seçildikdən və 2006-cı ilin iyununda Səhiyyə Nazirliyinin baş direktoru vəzifəsinə təyin edildikdən sonra Rene Prevalı dəstəklədi. 2008-ci ilin sentyabr ayına qədər nazirliyin rəhbəri vəzifəsinə təyin olunduğu 2008-ci ilin sentyabr ayına qədər vəzifədə qaldı. İşlədiyi müddətdə Port-o-Prensdəki mərkəzi xəstəxanada baş verən tətillərlə məşğul oldu, 2010-cu il zəlzələsindən sonra əhalinin sağlamlığının təmin idarə edilməsində ABŞ-la birlikdə çalışdı və nazirliyin maliyyəsini təmin edərək ABŞ tərəfindən maliyyələşdirilməsini təmin etdi.^[3]

Henry Vətənpərvər Partiyasının üzvüdür. 2015-ci ildə Prezident Mişel Marteyi tərəfindən hökumət əleyhinə etirazlardan sonra müxalifət partiyaları ilə razılığa gəldikdən sonra Daxili İşlər və İcma Əraziləri Naziri seçildi. Anri Baş nazir Evans Pol tərəfindən Sosial Məsələlər və Əmək Naziri postuna Arduin Zefirin təyin edilməsindən öncə, 22 yanvar 2015-dən 11 sentyabr 2015-ə qədər vəzifədə qaldı.^[7]

5 iyul 2021-ci ildə Prezident Jovenel Moiz tərəfindən Haiti Baş naziri olaraq seçildi, lakin iki gün sonra Moizin səlahiyyətləri ona təhvil versindən öncə Moiz öldürüldü. Baş nazir Klod Jozef ordunun dəstəyi ilə hökuməti nəzarətə götürdü və ABŞ tərəfindən qanuni Baş nazir olaraq tanındı. Haitinin bir qrup görkəmli diplomatı Haitidə Amerika Təşkilatının nümayəndələrindən başqa Braziliya, Avropa Birliyi, Fransa, Almaniya, İspaniya və ABŞ-dən olan səfirlərdən ibarət "Əsas Qrup"u təşkil edir. Birləşmiş Ştatlar və Birləşmiş Millətlər Anrinin 17 iyulda hökumət başçısı olaraq vəzifəyə götürməyə çağırdı. İyulun 19-da Jozef Anri lehinə Baş nazir postundan ayrılacağını bildirdi.^[8]

Baş nazir fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Anri iyulun 20-də Baş nazir olaraq and içdi. Mərasimdə o, birliyə çağırış edərək ölkədə nizam və təhlükəsizliyin bərpası ilə bağlı insanları ona inanmağa çağırdı. 28 iyul tarixində seçkiləri ən qısa müddətdə keçirməyi planladığını və hökumətin Haitinin inkişafı üçün daha çox səs göstərəcəyinə dair vətəndaş cəmiyyəti ilə dialoq quracağını bildirdi.^[9]

14 avqustda Haitidə baş verən zəlzələdən sonra Anri ölkədə bir aylıq fövqəladə vəziyyət elan etdi və zəlzələdən zərər çəkmiş insanlara kömək etmək üçün bütün imkanların səfərbər ediləcəyini bildirdi. 20 avqustda Amerika Dövlətləri Təşkilatının Daimi Şurasına etdiyi müraciətdə son zəlzələ və Moizin öldürülməsindən sonra ölkənin qeyri-sabitlikdən çıxmasına baxmayaraq, ölkədə demokratiyanı bərpa etmək üçün ən qısa zamanda seçkilər keçirəcəyinə söz verdi.^[10]

Sentyabrın 6-da Haitidəki cinayətlərin azalmasını hökumətinin əsas qayğısı olaraq izah etdi. Sentyabrın 8-də yeni konstitusiya layihəsini təqdim etdi. Hökumətin siyasi addımlarının daha asan baş verməsinə imkan vermək üçün Baş nazir vəzifəsi ləğv edilərək, bütün səlahiyyətləri Prezidentə verdi. Artıq hökumət məmurları, nazirlər və prezidentlər də ofislərini tərk etdikdən sonra məhkəmələr qarşısında mühakimə oluna bilərlər.^[11]

Anri sentyabrın 10-da Haiti Baş prokuroru Bedford Klod tərəfindən Moizin öldürülməsi ilə əlaqədar müsahibəyə dəvət edildi. Klod Anrinin sui-qəsd günü əsas şübhəli ilə əlaqə saxladığını bildirdi. Anri ertəsi gün ittihamı rədd edərək bunu "təxribat taktikası" adlandırdı.^[12]

Anri sentyabrın 11-də müxalif siyasi partiyalarla razılıq əsasında keçid hökuməti üçün müqavilə imzaladı. Müqaviləyə əsasən, fəaliyyətinə Haiti diasporunun üzvlərini daxil edəcək yeni Müvəqqəti Seçki Şurası yaradılacaq. Bu arada hökumət La-Salin, Bel-Eyr və Delmas 32-də baş verən qırğınlarla bağlı araşdırmalar aparmaqla yanaşı, "Petrocaribe" skandalı ilə bağlı məhkəmə də keçirməyi qəbul etdi. Sazişdə Haitinin ikihakimiyyətli rəhbərliyinin qurulması ilə bağlı müddəalar var. Ölkəni Anrinin rəhbərliyi altında Nazirlər Şurası idarə edəcək. Qərar seçkilərin 2022-ci ilin sonuna qədər təxirə salınmasına imkan verir. Anrinin verdiyi məlumata əsasən, 169-dan çox siyasi və sivil təşkilat sentyabrın 12-dək müqavilə imzaladı, lakin o, daha çox təşkilatın dəstəyini gözləyir.^[13]

Vətəndaşların Müdafiəsi İdarəsinin rəisi Renan Heduvil 13 sentyabrda Anrinin istefasını tələb etdi və eyni zamanda istintaqla əməkdaşlıq etməyə çağırdı. Klod 14 sentyabrda sui-qəsdi araşdıran hakimdən Anrinin ittiham etməsini istədi və immiqrasiya orqanına ölkəni tərk etməsini qadağan etməsini söylədi. Anri onu işdən qovdu, lakin BBC-ə belə bir addım atmaq səlahiyyətinin olmadığını bildirdi.^[14]

Nazirlər Şurasının baş katibi Renald Lyuberis Anriyə qarşı irəli sürülən iddialar səbəbiylə sentyabrın 15-də istefa verdi və onu ədalətə mane olmaq cəhdində günahlandırdı. Anri Bedford Klodun onu təhdid edildiyini əsas gətirərək təhlükəsizlik tədbirlərinin gücləndirilməsini əmr edən Ədliyyə Naziri Rokfeller Vinsenti işdən azad etdi. Anri Moizin öldürülməsindən sonra onun təhlükəsizliyi ilə bağlı çoxsaylı insanlardan zənglər aldığını və hər zəng edəni müəyyən edə bilməyəcəyini söyləyərək 16 sentyabrda ona qarşı irəli sürülən iddialara baxdı. Anri özü haqda olan şübhələri də rədd edərək şübhəli ilə təmasda olmaqda kiminsə işinə qarışmaq üçün istifadə edilə bilməyəcəyini bildirdi.^[15]

Sentyabrın 25-də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisinin 76-cı sessiyasında Meksika ilə sərhəddən ABŞ-nin haitili miqrantları qovması haqqında danışdı və qeyri-qanuni miqrantları ölkədən çıxarmaq hüququna etiraz etmək istəmədiyini bildirdi. O, varlı ölkələri daha az inkişaf etmiş ölkələrə bunun qarşısını almaq üçün həyat səviyyələrini daha sürətli yaxşılaşdırmağa kömək etməyə çağırdı və haitili miqrantları dayandırarkən davranışlarına görə Amerika Birləşmiş Ştatlarının Sərhəd Mühafizəsi agentlərini tənqid etdi. Anri hökumətinin Moizin qatillərini tutmağa çalışdığını və məclisdən "qarşılıqlı hüquqi yardım" istədiyini ifadə edərkən, Haitidəki demokratik idarəçiliyi tez bir zamanda bərpa edəcəyinə söz verdi.^[16]

Anri 27 sentyabrda ölkədə bir çoxları tərəfindən qərəzli hesab edilən Müvəqqəti Seçki Şurasının bütün üzvlərini vəzifədən azad etdi. Seçkilər qeyri-müəyyən müddətə təxirə salındı ​​və o, yeni seçki şurası təyin edəcəyinə söz verdi. Ertəsi gün, "Associated Press"-ə danışan Anri 2022-ci ilin fevralında konstitusiya referendumu keçirməyi planlaşdırdığını və seçkilərin 2022-ci ilin əvvəlində keçiriləcəyinə ümid etdiyini söylədi. Bu yaxınlarda Meksika-ABŞ sərhədindən qovulan haitili miqrantlara kömək ediləcəyini də bildirdi. Hökumət tərəfindən kiçik müəssisələr qurdu və Amerika Birləşmiş Ştatları tərəfindən onlara edilən rəftarı tənqid etdi. Moizin öldürülməsində şübhəli şəxslə etdiyi zənglər barədə soruşduqda, onları xatırlamadığını bildirdi.^[17]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]