Antarktika haqqında konvensiya — Vikipediya

Antarktika haqqında konvensiya və ya Antarktika haqqında beynəlxalq müqavilə^[1] — Antarktida ərazisinin demilitarizasiyasını, onun dinc məqsədlər üçün və nüvə silahından azad zona olmasını nəzərdə tutan müqavilə. 1 dekabr 1959-cu ildə Vaşinqtonda imzalanmış və 23 iyun 1961-ci ildə ilk 12 dövlətin ratifikasiyasından sonra qüvvəyə minmişdir. Müqavilənən əsas məqsədi — Antarktidanın bütün bəşəriyyətin istifadəsi üçün imkan yaratmaqdır. Həmçinin elmi tədqiqatlar və beynəlxalq əməkdaşlıq üçün azad mühit yaratmaqdır. İstənilən nüvə sınaqlarının keçirilməsi və radioaktiv materialların basdırılması qadağandır. Hazırda müqaviləni imzalayan dövlətlərin sayı 50-dir.

Məqsədlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Konvensiyanın əsas məqsədi Antarktidadan bütün bəşəriyyətin maraqlarına uyğun istifadəsini təmin etməkdir. Həmçinin elmi tədqiqat azadlığını təmin edir və beynəlxalq əməkdaşlığı inkişaf etdirir. Antarktidada hər hansı bir nüvə partlaması və ora radioaktiv materialların atılması qadağandır. 1982-ci ildə, Antarktika konvebsiyası sisteminin bir hissəsi və IX maddəsinin icrası olaraq Antarktika dəniz canlı resurslarının qorunması konvensiyası (CCAMLR) qüvvəyə mindi.^[2] Bu Konvensiyanın müddəalarının praktik olaraq tətbiqi Avstraliyanın Tasmaniya adasındakı Hobart şəhərində yerləşən CCAMLR Komissiyası tərəfindən tənzimlənir.

Razılaşmaya gələn tərəflərin klasifikasiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

2010-cu ilin yanvar ayından etibarən, 46 dövlət müqavilənin tərəfdarıdır, bunlardan 28-i məşvərətçi tərəflərdir. Müqavilə ilə əlaqəli, mütəxəssislər üç qrup ölkəni ayırd edirlər:

• İmzalanmadan əvvəl ərazi iddiası olanlar — bunlar Avstraliya, Argentina, Böyük Britaniya, Yeni Zelandiya, Norveç, Fransa və Çilidir.
• Bu cür iddia etmək hüququnu saxlayanlar Peru, Rusiya, ABŞ və Cənubi Afrikadır.
• Rəsmi ərazi iddiaları olmayanlar Belçika, Bolqarıstan, Braziliya, Almaniya, Hindistan, İtaliya, Çin, Pakistan, Polşa, Rumıniya, Ukrayna, Uruqvay, Çex Respublikası, İsveç, Ekvador, Cənubi Koreya və Yaponiyadır.

Konvensiyada iştirak edən ölkələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlkin iştirakçılar qalın qrafiklə verilib.

Ölkə	Məsləhətçilər	Qüvvəyə minmə tarixi
Avstraliya	Hə	23 iyun 1961
Avstriya		25 avqust 1987
Argentina	Hə	23 iyun 1961
Belarus		19 iyul 2006
Belçika	Hə	23 iyun 1961
Bolqarıstan	Hə	11 sentyabr 1978
Braziliya	Hə	16 may 1975
Böyük Britaniya	Hə	23 iyun 1961
Venesuela		24 mart 1999
Macarıstan		27 yanvar 1984
Qvatemala		31 iyul 1991
Almaniya	Hə	5 fevral 1979
Yunanıstan		8 yanvar 1987
Danimarka		20 may 1965
Hindistan	Hə	19 avqust 1983
İslandiya		13 oktyabr 2015
İspaniya	Hə	31 mart 1982
İtaliya	Hə	18 mart 1981
Qazaxıstan		27 yanvar 2015
Kanada	Hə	4 may 1988
ÇXR	Hə	8 июня 1983
Kolumbiya		31 yanvar 1989
Şimali Koreya		21 yanvar 1987
Kuba		16 avqust 1984
Malayziya		31 oktyabr 2011
Monako		30 may 2008
Monqolustan		23 марта 2015
Niderland	Hə	30 mart 1967
Yeni Zelandiya	Hə	23 июня 1961
Norveç	Hə	23 июня 1961
Pakistan		1 mart 2012
Papua-Yeni Qvineya		16 sentyabr 1975
Peru	Hə	10 aprel 1981
Polşa	Hə	23 iyun 1961
Portuqaliya		29 yanvar 2010
Cənubi Koreya	Hə	28 yanvar 1986
Rusiya	Hə	23 iyun 1961
Rumıniya		15 sentyabr 1971
Slovakiya		1 yanvar 1993
ABŞ	Hə	23 iyun 1961
Türkiyə		24 yanvar 2006
Ukrayna	Hə	28 oktyabr 1992
Uruqvay	Hə	11 yanvar 1980
Finlandiya	Hə	15 мая 1984
Fransa	Hə	23 iyun 1961
Çexiya	Hə	14 iyun 1962
Çili	Hə	23 iyun 1961
İsveçrə		24 aprel 1984
İsveç	Hə	21 yanvar 1987
Ekvador	Hə	15 sentyabr 1987
Estoniya		17 may 2001
Cənubi Afrika Respublikası	Hə	23 iyun 1961
Yaponiya	Hə	23 iyun 1961

^[3]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Antarktidaya Dair Konvensiya Katibliyi

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• [1]
• Antarktika konvensiyası katibliyi  (rus.)