Amaliya Pənahova — Vikipediya

Amaliya Pənahova
Amaliya Pənahova
Doğum tarixi	15 iyun 1945
Doğum yeri	Kirovabad, Azərbaycan SSR, SSRİ;
Vəfat tarixi	8 noyabr 2018 (73 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan;
Vəfat səbəbi	xərçəng xəstəliyi
Dəfn yeri	Ümumşəhər qəbiristanlığı;
Milliyyəti	azərbaycanlı
Vətəndaşlığı	SSRİ→; Azərbaycan
Həyat yoldaşı	Yusif Muxtarov
Uşağı	İlqar Muxtarov
Atası	Əliş Pənahov
Fəaliyyəti	aktrisa, millət vəkili
Fəaliyyət illəri	1964–2018
Təhsili	M.A.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunun Dram və kino aktyorluğu fakültəsi
IMDb	ID0659078

Amaliya Əliş qızı Pənahova (15 iyun 1945, Kirovabad – 8 noyabr 2018^[1], Bakı^[1]) — Azərbaycanın teatr və kino aktrisası, televiziya rejissoru, Azərbaycan SSR xalq artisti (1985), Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1972), sənətşünaslıq doktoru (2013), professor, 2000–2005-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin millət vəkili, Bakı Bələdiyyə teatrının bədii rəhbəri və direktoru, Avropanın əməkdar elm və mədəniyyət xadimi.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Amaliya Pənahova 1945-ci ildə Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. 1966-cı ildə M.A.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunun Dram və kino aktyorluğu ixtisasını bitirmişdir.

1964-cü ildən ömrünün sonunadək teatr və kino sahəsində beş yüzdən artıq obraz yaratmışdır.^[3] Onlardan Tomris, Natəvan, Medeya, Burla Xatun, Məhsəti, Larisa, Ofeliya, Linza kimi rolları qeyd etmək olar.

1968-ci və 1972-ci illərdə Azərbaycan Lenin Komsomolu və Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı fəxri adlarına layiq görülmüşdür. Teatr və kino sənətinin inkişafındakı böyük xidmətlərinə görə ona 1974-cü ildə Azərbaycan SSR əməkdar artisti, 1985-ci ildə isə Azərbaycan SSR xalq artisti fəxri adı verilmişdir.

1982-ci ildə ilin aktrisası elan edilmiş, 1998-ci ildə isə türk dünyasının birinci kino festivalında türk dünyasının altı populyar aktyoru sırasında adı qeyd olunmuşdur.

Aktrisa həmçinin bacarıqlı rejissor kimi də özünü sınamışdır. 43 illik sənət fəaliyyəti dövründə 12 televiziya və teatr tamaşasına quruluş vermişdir ki, bunların çoxu lentə alınıb, hazırda televiziyanın Qızıl fondunda saxlanılır. Bunlardan İ. Əfəndiyevin "Mənim günahım", M. Muradın "Təkan", M. Qurbanovun "Sənsiz", O. Altunbayın "Tomris", A. Məmmədovun "Dəli Domrul" və s. xüsusi qeyd etmək olar.

1992-ci ildə Bakı Bələdiyyə Teatrını yaratmış və bu teatra orta və yaşlı nəsillə yanaşı, gənc istedadlı aktyorları da cəlb etmiş və onların yaradıcılıq qabiliyyətinin inkişafı üçün hər cür lazımi şərait yaratmışdır. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinə dərs demək üçün dəvət olunmuşdur və universitetin professorudur. Dərs dediyi tələbələrin əksəriyyəti Bakı Bələdiyyə Teatrında onunla birgə çalışmışdırlar.

Amaliya Pənahova prezident təqaüdçüsü olmuşdur. 2000–2005-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin millət vəkili, sosial-siyasət daimi komissiyasının üzvü, MDB Parlamentlərarası Mədəniyyət, İnformasiya, Turizm, İdman daimi Komissiyasının sədri, İtaliya-Azərbaycan Parlamentlərin işçi qrupunun sədri olmuşdur.

2013-cü ildə "Obrazın yaranma prosesində aktyor yaradıcılığında ikinci planın təcəssüm vasitələri" mövzusunda doktorluq işini müdafiə edərək sənətşünaslıq elmləri doktoru elmi adını almışdır.

17 iyun 2015-ci ildə Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında böyük xidmətlərinə görə "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu" ilə təltif edilmişdir.^[4]

Vəfatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bir müddət xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkən Amaliya Pənahova 8 noyabr 2018-ci ildə Bakıda^[5] vəfat etmişdir.^[6]

Ailəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aktyor Yusif Muxtarovun həyat yoldaşı olmuşdur.

Oğlu İlqar Muxtarov Azərbaycan Respublikasının fövqəladə və səlahiyyətli səfiridir. 14 aprel 2009-cu ildən 27 yanvar 2016-cı ilədək^[7] Azərbaycan Respublikasının Meksika Birləşmiş Ştatlarında və eyni zamanda Kosta Rika Respublikasında, Qvatemala Respublikasında, Kolumbiya Respublikasında, Panama Respublikasında, Peru Respublikasında və Honduras Respublikasında fövqəladə və səlahiyyətli səfiri vəzifəsində çalışıb^[8].

Təltif və mükafatları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycan SSR Lenin komsomolu mükafatı — 1968
Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı — 1972^[9]
"Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı — 1 iyun 1974
"Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 28 dekabr 1985
"Şöhrət" ordeni — 8 iyul 1995^[10]
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin mükafatı — 26 iyul 2002
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü — 5 iyul 2003
"Şərəf" ordeni — 25 iyun 2013
"Sənətşünaslıq elmləri doktoru" elmi dərəcəsi — 2013
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu — 17 iyun 2015
Avropanın əməkdar elm və mədəniyyət xadimi

Filmoqrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Filmin adı	İl	Aktrisa	Film səsləndirən	Rejissor	İştirak edən	Filmin növü
Əhməd haradadır?	1963	Məsmə				Tammetrajlı bədii film
Cazibə qüvvəsi	1964	idmançı				Tammetrajlı bədii film
İstintaq davam edir	1966		Tatyana Ostapenko (Lyudmila Şlyaxtur)			Tammetrajlı bədii film
Sən niyə susursan?	1966	uşaqlı qadın				Tammetrajlı bədii film
Qanun naminə	1968		Balış (K. Sədiyeva)			Tammetrajlı bədii film
Bizim Cəbiş müəllim	1969		Tanya (Svetlana Morşinina)			Tammetrajlı bədii film
O qızı tapın	1970		Xalidə (Səfurə İbrahimova)			Tammetrajlı bədii film
Ən vacib müsahibə	1971		zoopark müdiri			Tammetrajlı bədii film
Gün keçdi	1971		Əsmər (Leyla Şıxlinskaya)			Tammetrajlı bədii film
Həyat bizi sınayır^[11]	1972	Münəvvər				Tammetrajlı bədii film
Xatirələr sahili	1972	Xalidə				Tammetrajlı bədii film
Var olun, qızlar…	1972		Sona (Yelena Çuxray)			Tammetrajlı bədii film
Bizim küçənin oğlanları	1973		Elmira (Sədaqət Dadaşova)			Tammetrajlı bədii film
Cırtdanın yeni sərgüzəşti	1973		Simurq quşu			Qısametrajlı cizgi filmi
Səmt küləyi	1973	Xədicə				Tammetrajlı bədii film
Şahzadə-qara qızıl	1974		Y			Qısametrajlı cizgi filmi
Dədə Qorqud	1975		Selcan (İnarə Quliyeva)			Tammetrajlı bədii film
Alma almaya bənzər	1975		Aişə (İnarə Quliyeva)			Tammetrajlı bədii film
Mezozoy əhvalatı	1976	Nərminə				Tammetrajlı bədii film
Ürək… Ürək…	1976		Lalə (Almaz Əsgərova)			Tammetrajlı bədii film
Qərib cinlər diyarında	1977	Zərri				Tammetrajlı bədii film
Arxadan vurulan zərbə	1977	Ziba				Tammetrajlı bədii film
Bir ailəlik bağ evi	1978		Eldarın bacısı			Tammetrajlı bədii film
Fənd	1978		Müdirə (İnarə Quliyeva)			Qısametrajlı bədii "Mozalan" süjeti
Babək	1979	Zərnisə				Tammetrajlı bədii film
Qəribə adam	1979	Fəridə				Tammetrajlı bədii film
Mən mahnı qoşuram	1979	Sonanın anası				Tammetrajlı bədii film
Gözlə məni	1980	Fəxrəndə				Tammetrajlı bədii film
Qızıl uçurum	1980		Ağbəniz (Yelena Qabets)			Tammetrajlı bədii film
Ömrün yolları	1982	Məryəm				Tammetrajlı televiziya tamaşası
Salam, Zeynəb!	1982				Y	Qısametrajlı sənədli-bədii televiziya film-konserti
Musiqi müəllimi	1983	riyaziyyat müəlliməsi				Tammetrajlı bədii film
Topal Teymur	1983	Olqa				Tammetrajlı televiziya tamaşası
Qapalı orbit	1984	Marqret				Tammetrajlı televiziya tamaşası
Mənim günahım	1985	Nurcahan		Y		Tammetrajlı televiziya film-tamaşası
Təkan	1987					Televiziya tamaşası
Bircəciyim	1986	Zabitə				Tammetrajlı bədii film
Lətifə	1989		Xəlilova (Xuraman Hacıyeva)			Tammetrajlı bədii film
Sənsiz	1989	Y		Y		Tammetrajlı televiziya film-tamaşası
Mənim ağ şəhərim	1993	Muradovun arvadı				Tammetrajlı bədii film
Min birinci söz	1997				Y	Qısametrajlı sənədli-bədii televiziya filmi
Sən həmişə bizimləsən	1998				Y	Qısametrajlı sənədli film
Tikdim ki, izim qala. III film	1998				Y	Tammetrajlı sənədli televiziya filmi
Bizim qəribə taleyimiz	2005				Y	Qısametrajlı sənədli-bədii televiziya filmi
Nəfəs	2007	Ağabəyim				Qısametrajlı bədii film
Ənvər Həsənov. Yeddi oğuldan biri	2007				Y	Televiziya verilişi
Acılar bitməz	2009	Məlahət				Tammetrajlı bədii film
Cavad xan	2009	knyaginya Darya				Tammetrajlı bədii film
Yasmin	2013	Aynur				Teleserial

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ ¹ ² ³ ⁴ https://1news.az/news/umerla-narodnaya-artistka-amaliya-panahova-foto (rus.).
↑ https://oxu.az/showbiz/283132.
↑ Lider TV. "Xalq artisti Amaliya Pənahovanın doğum günüdür" (az.). Youtube.com. 15.06.2017. 2022-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-17.
↑ "Prezident Amaliya Pənahova ilə bağlı sərəncam verdi". 2015-09-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-09-04.
↑ Real TV. "Amaliya Pənahova dünyasını dəyişib" (az.). Youtube.com. 08.11.2018. 2022-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.
↑ "Amaliya Pənahova vəfat etdi". oxu.az. 8 noyabr 2018. 2021-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2018.
↑ "İ.Y.Muxtarovun [[Azərbaycanın Meksika səfirliyi|Azərbaycan Respublikasının Meksika Birləşmiş Ştatları]]nda və eyni zamanda Kosta Rika Respublikasında, Qvatemala Respublikasında, Kolumbiya Respublikasında, Panama Respublikasında, Peru Respublikasında və Honduras Respublikasında fövqəladə və səlahiyyətli səfiri vəzifəsindən geri çağırılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı". 2021-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-28.
↑ "Geri çağırılan səfir xalq artistinin oğlu imiş". lent.az (az.). 2016-01-27. 2016-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-28.
↑ Ədəbiyyat, incəsənət və arxitektura sahəsində 1972-ci il Azərbaycan SSR Dövlət mükafatlarının verilməsi haqqında Azərbaycan KP MK-nın və Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 1972-ci il tarixli Qərarı Arxivləşdirilib 2020-01-16 at the Wayback Machine — anl.az saytı
↑ A.Ə.Pənahovanın "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 iyul 1995-ci il tarixli Fərmanı Arxivləşdirilib 2020-01-16 at the Wayback Machine — anl.az saytı
↑ "Aydın Dadaşov. "Bizim kino". Şamil Mahmudbəyovun "Həyat bizi sınayır" filmi haqqında. 9 yanvar 2016-cı il". 2018-02-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-25.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 53.
Abdullayeva, S. Amaliya Pənahova üçün yubiley gecəsi: [Heydər Əliyev Sarayında] //525-ci qəzet.- 2015.- 7 iyul.- S.6; Mədəniyyət.- 2015.- 3 iyul.- S. 2.
Nizamiqızı, H. "Amaliya Pənahovanın sevgi etirafı"ndan məqamlar [Xalq artistinin Heydər Əliyev Sarayında keçirilən 70 illik yibiley gecəsi haqqında] //Mədəniyyət.- 2015.- 8 iyul.- S.8.
Nizamiqızı, H. İllərə qalib qadın: [Xalq artisti Amaliya Pənahova haqqında] //Mədəniyyət.- 2015.- 1 iyul.- səh. 11.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Səda — Amaliya Pənahovanın doğum günüdür (15.06.2016)

[_0b80f3f471422fa7-1] ¹ ² ³ ⁴ https://1news.az/news/umerla-narodnaya-artistka-amaliya-panahova-foto (rus.).

[_9a4cd4b3d3c94323-2] ttps://oxu.az/showbiz/283132.

[3] Lider TV. "Xalq artisti Amaliya Pənahovanın doğum günüdür" (az.). Youtube.com. 15.06.2017. 2022-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-17.

[4] "Prezident Amaliya Pənahova ilə bağlı sərəncam verdi". 2015-09-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-09-04.

[5] Real TV. "Amaliya Pənahova dünyasını dəyişib" (az.). Youtube.com. 08.11.2018. 2022-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.

[NN-6] "Amaliya Pənahova vəfat etdi". oxu.az. 8 noyabr 2018. 2021-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2018.

[7] "İ.Y.Muxtarovun [[Azərbaycanın Meksika səfirliyi|Azərbaycan Respublikasının Meksika Birləşmiş Ştatları]]nda və eyni zamanda Kosta Rika Respublikasında, Qvatemala Respublikasında, Kolumbiya Respublikasında, Panama Respublikasında, Peru Respublikasında və Honduras Respublikasında fövqəladə və səlahiyyətli səfiri vəzifəsindən geri çağırılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı". 2021-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-28.

[8] "Geri çağırılan səfir xalq artistinin oğlu imiş". lent.az (az.). 2016-01-27. 2016-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-28.

[dm1972-9] Ədəbiyyat, incəsənət və arxitektura sahəsində 1972-ci il Azərbaycan SSR Dövlət mükafatlarının verilməsi haqqında Azərbaycan KP MK-nın və Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 1972-ci il tarixli Qərarı Arxivləşdirilib 2020-01-16 at the Wayback Machine — anl.az saytı

[08.07.1995-10] A.Ə.Pənahovanın "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 iyul 1995-ci il tarixli Fərmanı Arxivləşdirilib 2020-01-16 at the Wayback Machine — anl.az saytı

[11] "Aydın Dadaşov. "Bizim kino". Şamil Mahmudbəyovun "Həyat bizi sınayır" filmi haqqında. 9 yanvar 2016-cı il". 2018-02-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-25.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]