Abdullah ibn əl-Əftas — Vikipediya

Abdullah ibn əl-Əftas (d.? - ö.1045) — Əftasilər dövlətinin qurucusu (1022-1045).

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bərbərilərdən Miknasə qəbiləsinə mənsubdur. Kurtubanın şimalındəkı Fahsülbəllutda doğulmuşdu. Atasının adı Məhəmməd ibn Məsləmə (İbn Əftas) idi. Kurtuba Əməvi xəlifələrindən II Hakəmin azad edilmiş qulu olub Batalyevsdə müstəqil bir əmirlik quran Sabur onu özünə xələf seçdi. Saburun 10 şaban 413-cü (8 noyabr 1022-ci) ildə ölümünə görə əl-Mənsur ləqəbiylə başa keçən Abdullah, Batalyevsdə Əftasilər xanədanını qurdu.

Hökmdarlığının ilk illəri barış içində keçdi. Ancaq Abbadilərin qurucusu Qadi Məhəmmədin Bəcanı ələ kəçirərək torpaqlarını genişlətmək istəməsi, Abdullah ibn əl-Əftas ilə aralarının açılmasına səbəb oldu. Kadi Məhəmmədin oğlu İsmail ilə Karmunə (Carmona) əmiri Məhəmməd əl-Birzalinin birləşik qüvvələri Abdullahın oğlunun komanda etdiyi Əftasi ordusunu məğlub edincə, oğlu Məhəmməd əl-Əftas əsir alınaraq Karmunəyə göndərildi. Qazandığı uğurdan sonra Abbadi əmiri Məhəmməd və müttəfiqi Karmunə əmiri Kurtuba torpaqlarına hücum etdi. Nəticədə Abbadilər ilə Abdullah ibn əl-Əftas arasında bir barış imzalandı və Kadi Məhəmmədin izniylə Məhəmməd əl-Əftas sərbəst buraxıldı (rəbiüləvvəl 421/mart 1030).

Abdullah bu yənilginin intiqamını dörd il sonra hiyləli bir yola baş vuraraq aldı. Kadi Məhəmmədin oğlu İsmail komandasındakı bir orduya, Leon Krallığına hücum etmək üçün torpaqlarından sərbəstçə keçiş izni verildiyi halda, bir keçitdə qəflətən Abbadi əsgərləri üzərinə hücum edərək böyük bir qismini qətl etdi. İsmail bu qətli-amdan çox az sayda əsgərlə qurtulmağı bacardı. Kadi Muhaməd bundan sonra Abdullahın amansız düşməni oldu. Hökmdarlığının daha sonraki illəri haqqında bilgi olmayan Abdullah, 17 cəmaziyələvvəl 437-ci (30 noyabr 1045-ci) ildə öldü; yerinə oğlu Əbu Bəkir Məhəmməd əl-Müzəffərr keçdi.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

• R. Dozy, Histoirə dəs musulmans despagnə (nşr. E. Lévi-Provençal), Leidən 1932, III, 10-11; *Anwar G. Chejne, Muslim Spain, Minnəsota 1974, s. 63-64;
• “Abdullah”, İA, I, 29;
• M. Seligsohn, “Əftasilər”,
• İA, IV, 193-194;
• E. Lévi-Provənçal, “Aftasids”,
• EI² (İng.), I, 242.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Əftasilər