Şəmkir SES — Vikipediya

Şəmkir SES
Şəmkir su elektrik stansiyası
Ümumi məlumatlar
Sahəsi	115 km²
Çay	Kür
Sahibi	Azərenerji ASC
Status	İşlək
Tikilmə tarixi	1982
İstismara verilib	1982
İstismarçı	Azərenerji ASC
Əsas xüsusiyyətləri
İllik elektroenerji istehsalı	810 mln. kVt⋅s
Elektrik enerjisi gücü	380 MVt
Avadanlıq xüsusiyyətləri
Turbin tipi	Hidroaqreqat
Turbin sayı	2
Əsas qurğular
Bənd tipi	Torpaq
Bəndin hündürlüyü	70 m
Bəndin eni	4500 m
Yerləşməsi
40°59′24″ şm. e. 45°59′26″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Region	Mərkəzi Aran
Rayon	Şəmkir
Yer	Cənubi Qafqaz
Şəmkir SES
Şəmkir SES Şəmkir SES
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şəmkir SES (tam adı: Şəmkir Su Elektrik Stansiyası) — Cənubi Qafqazda Azərbaycana məxsus 1982-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə inşa edilmiş, Yenikənd SES ilə birlikdə kaskad yaradan ölkənin ikinci böyük su elektrik stansiyası.^[1] Şəmkir SES Kür çayının üzərində, Şəmkir şəhərinin yaxınlığında yerləşir.

Şəmkir SES-in tikintisi SSRİ respublika rəhbərləri sırasında öz işgüzarlığı və siyasi uzaqgörənliyi ilə seçilən Heydər Əliyevin dəstəyi ilə reallaşmağa başlayıb. 1982-ci il dekabr ayının 22-də Heydər Əliyevin xeyir-duası ilə SES-in ilk bloku işə salınıb. Bir müddət sonra ikinci blok da işə düşüb. Beləliklə, ölkənin enerji sisteminə 380 meqavatlıq dəyərli bir obyekt qoşulmuş oldu.^[2]

Kür çayının üstündə əzəmətlə ucalan Şəmkir SES-də ötən illər ərzində təxminən 25 milyard kilovat-saat ucuz və keyfiyyətli elektrik enerjisi istehsal edilərək Azərbaycan energetika sisteminə ötürülmüşdür ki, bu da azı 700 milyon manat civarında əmtəə məhsulu deməkdir. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin stansiyanın inzibati binasının həyətində mərmər lövhəyə həkk olunan "Mən fəxr edirəm ki, vaxtilə Kür çayı üzərində Şəmkir Su Elektrik Stansiyasının təməlini qoydum və onu qurub-yaratdım" kəlamı burada çalışan hər bir energetikin qürur mənbəyinə çevrilib.^[2]

Texniki göstəriciləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

2 hidroaqreqata (hər biri 190 Mvt) malik olan Şəmkir SES-in müəyyən olunmuş gücü 380 Mvt, orta illik elektrik enerjisi istehsalı 56 milyon kvt/saat-dır. Bəndinin hündürlüyü 70 m, uzunluğu 4500 m-dir. Bənd Şəmkir su anbarını əmələ gətirmişdir.

Təmiri[redaktə | mənbəni redaktə et]

40 il əvvəl tikilən Şəmkir SES-in hidroaqreqatlarında təmir-bərpa işləri aparılıb və 2 saylı hidroaqreqatın ehtiyat hissələri dəyişdirilib, 330 kilovoltluq blok avtotransformatoru əsaslı təmir olunub. Bununla “itirilmiş” güc bərpa olunaraq dayanıqlılıq və etibarlılıq artırılıb.

Hazırda əsas diqqət Şəmkir SES-in su tullayıcı qurğusuna yönəlib. Çünki 1983-cü ildə stansiya istismara veriləndən sonra su tullayıcı qurğuda heç bir təmir işləri aparılmayıb. Ona görə də bu qurğunun döşəməsində, tavanında, orta aşrımında, çıxış başlıq hissəsində, istinad divarlarında aşınmalar və çatlar əmələ gəlsə də, qurğuda su sızmalarının qarşısını almaq üçün yerli və xaricdən dəvət edilən mütəxəssislərin iştirakı ilə layihə hazırlanıb və əsaslı təmir işləri aparılır.^[3] Planlaşdırılan işlər çərçivəsində Şəmkir SES-in açıq paylayıcı qurğusunun, təsirlənmə və SCADA dispetçer idarəetmə sistemlərinin, tezliyin, o cümlədən aktiv gücün avtomatik tənzimlənməsinin yenidən qurulması planlaşdırılıb.^[1]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Şəmkir su anbarı

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• ""Şəmkir" və "Yenikənd" su elektrik stansiyaları üzrə istehsal artmışdır" (az.). https://azertag.az. 06.02.2023 tarixində arxivləşdirilib.
• "Yenikənd su elektrik stansiyasının açılış mərasimində Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin nitqi - 23 may 2000-ci il" (az.). https://lib.aliyevheritage.org. 07.02.2023 tarixində arxivləşdirilib.